Jemen: de vergeten tijdbom

De interne vluchtelingenstroom die begin 2009 daaruit voortvloeide, is intussen verworden tot een aantal onzichtbare en onbereikbare moerassen. In totaal zouden 175.000 dorpelingen gevlucht zijn voor de gevechten tussen de tribale sjiitische Hoethi’s en de regeringstroepen.
Om het nog ingewikkelder te maken, ruziën nu ook -het soennitische- Saoedi-Arabië en -het sjiitische- Iran met elkaar boven het vechtende Noord-Jemen.
Volgens interne Hoethi-berichten schaarden de Saoedische troepen zich meermaals aan de kant van de centrale regering in Sanaa. Begin december voerde Riad nog nachtelijke luchtraids uit in de noord-Jemenitische grensstreek. Riad ontkent in zeven talen zijn inmenging. Tegelijk spreekt het zich wel openlijk uit over de vermeende steun van Teheran aan de rebellen.

Alle zonden Israëls

Jemen vecht ook in het zuiden dat zich wil afsplitsen. Er is ook nog Al Qaeda. Die kreeg wel rake klappen van de veiligheidstroepen in het najaar, maar betonneerde zijn positie dit jaar verder in het centrum en het zuiden van het land.
Het land kampt ook met een enorme economische crisis: de olieinkomsten zouden dit jaar met 75 procent teruggevallen zijn, door een combinatie van lage prijzen en verminderde productie. Het werkloosheidscijfer bedraagt 47 procent, en 40 procent van de Jemenieten leeft onder de armoedegrens, volgens de Wereldbank. Bovendien vormt ook de pijlsnel groeiende bevolking en het dalende waterreservoir een bedreiging voor het land.

Vluchtelingen lopen Jemen plat

De humanitaire noden in Jemen blijven oplopen, zei  Claire Bourgois, vertegenwoordiger voor de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) in Jemen, onlangs op een persbriefing in Brussel. Het was begin december en de Westeuropese –ook de Vlaamse– pers blonk uit in afwezigheid. ‘De interne vluchtelingen zitten vast in het noorden. Opvang is er nauwelijks en de regering weigert een humanitaire corridor open te stellen. VN-organisaties en andere hulporganisaties krijgen ook vanuit Saoedi-Arabië geen doorgang. Zelfs het Internationale Rode Kruis heeft problemen met toegang tot het gebied.’
Jemen gaat ook gebukt onder een steil toenemende instroom van vluchtelingen van het Afrikaanse continent. In 2008 bereikte een recordaantal van 50.000 vluchtelingen, waaronder 30.000 Somali’s, de kustlijn van Jemen, schat UNHCR. In 2009 groeide dit cijfer aan tot 74.000 Afrikanen, op de vlucht voor burgeroorlogen, politieke instabiliteit, armoede, honger en droogte in de Hoorn van Afrika. Opvallend is het stijgend aantal Ehtiopiërs, hun aantal wordt op 42.0000 geschat.
Opvangstructuren en -beleid ontbreken in Jemen. De Somali’s krijgen wel een vluchtelingenstatuut, maar daar blijft het bij. De anderen, die geen statuut krijgen, worden aan hun lot overgelaten.’
Vluchtelingen die proberen door te trekken naar Saoedi-Arabië –om er als arbeidsmigrant te werken­– ontkomen niet aan de burgeroorlog.  In december kwamen er berichten dat Somalische vluchtelingen door de Houthi-rebellen, onder doodsbedreiging, gedwongen werden om mee te vechten.

Geen donor darling

Internationale hulp is dringend nodig, en ook het politieke niveau moet zich engageren in het verpauperde Jemen. En daar wringt het schoentje. We sturen wel militairen naar de Golf van Aden om onze schepen te beschermen tegen piraterij. Een Belgische fregat als de Louise-Marie zal ongetwijfeld wel zijn nut hebben, maar er zijn ook curatieve en preventie hulpstrategieën nodig. De internationale donorgemeenschap heeft zich nauwelijks geëngageerd in het conflict, zegt Human Rights Watch. Europa slaagde er nog altijd in om een gezamenlijk standpunt naar voor te schuiven waarin het Jemen pusht om een humanitaire corridor te laten  in Saada.
Ook de grote ontwikkelingsorganisaties tonen bijgevolg weinig interesse. Jemen is een perfect voorbeeld van wat de Nederlandse ontwikkelingsdeskundige Dirk Jan Koch een “donor orphan” noemt. Door het gebrek aan internationale politieke opwarming, is het te hard werken om in Jemen een hulpindustrie op gang te trekken en dus is Jemen zeer zeker geen donor darling.