Centraal-Afrikanen verdwalen op het Wereld Sociaal Forum

Het eerste Wereld Sociaal Forum op Afrikaanse bodem lokte gemengde reacties uit. 11.11.11-medewerker Kris Berwouts trok eind januari met een aantal van zijn Centraal-Afrikaanse partners naar Nairobi en noteert hun verbazing, kritiek en bewondering.

Mama Mukwayanzo staat wat verweesd te kijken naar het vliegend circus dat met het Wereld Sociaal Forum (WSF) is neergestreken in Nairobi. Ze is nochtans wel wat gewoon: in Kinshasa is ze voorzitster van Recic, een netwerk van organisaties die werken rond kritisch burgerschap. Wie erin slaagt om de afgetrainde vergadertijgers van de Congolese civiele maatschappij in het gareel te houden, schrikt niet gauw van een beetje lawaai.

Maar ze komt het Forum binnen als twee manifestaties elkaar kruisen en verbroederen: de tribals uit Noord-India ondersteunen hun eis op land met veel tromgeroffel en een groep Keniaanse vrouwen drukken gospel-gewijs hun solidariteit uit met slachtoffers van seksueel geweld. Tienduizenden mensen krioelen door elkaar in deze ngo-jamboree rond het stadion van Kasarani.

Anne-Marie Mukwayanzo maakt deel uit van een delegatie 11.11.11-partners uit Centraal-Afrika. De groep zoekt aansluiting met de dynamiek van het WSF, nu de regio zich opmaakt voor een post-conflictfase. Verkiezingen in Burundi (2005) en Congo (2006) en het Pact dat gesloten werd op de Internationale Conferentie voor de Grote Meren doen de hoop opleven dat het maatschappelijk middenveld in Centraal-Afrika minder zal moeten bezig zijn met vrede en mensenrechten en opnieuw duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding bovenaan de agenda kan zetten.

De burgerorganisaties zullen de rol van waakhond moeten spelen bij het tot stand komen van performante en goed beheerde staten. Ze zullen het beleid moeten opvolgen en betrokken worden bij het beheer van internationale hulpstromen. 11.11.11 bracht hen naar Nairobi om op deze relatief nieuwe terreinen ervaringen uit te wisselen en capaciteit op te bouwen.

Het is weer feest!

Zo’n WSF heeft een hoog Gentse-Feestengehalte: er loopt veel volk rond, het is er mooi weer, en in allerlei kraampjes worden voor de meest uiteenlopende nobele doelen politiek uiterst correcte pamfletten en 100% biologisch afbreekbaar artisanaat aangeboden.

Je hebt drie dagen nodig om het programma te lezen, er zit geen enkele logica in de opbouw van de activiteiten, en als je dan toch een sessie hebt uitgekozen, vind je de juiste ruimte niet. Of je komt toe als het net gedaan is.

Maar geen nood, iedereen is goedgezind. Van alle kanten weerklinkt muziek en aan eetgelegenheden is er geen gebrek.

Mukwayanzo: ‘Het is zeer interessant om hier te zijn, maar toch heb ik eigenlijk niet gek veel geleerd. Je wordt constant om de oren geslagen met informatie waarvan je niet weet wat je er precies mee aan moet. Er zijn nauwelijks momenten van synthese, en ik ga dus ook niet naar huis met een soort actieplan: dit of dat gaan we doen om zus of zo een stap dichter bij ons doel te komen. Enfin, ik hoop dan toch dat we met dit evenement en aantal opinie- en beleidsmakers hebben bereikt.’

Het is niet makkelijk om door het bos de bomen te blijven zien, en wie jeuk krijgt van slogans krabt zich de tweede dag al dood. Ook de overvloed aan gadgets en de commercialisering van logistiek en catering gaan gauw irriteren.

De delegatie uit Centraal-Afrika is overigens niet voor elke boodschap even aanspreekbaar. Ergens werd een petitie aangeboden om de rechten van Nigeriaanse lesbiennes op te eisen. Dit is duidelijk een brug te ver. Gay rights is één van de weinige werkterreinen in Centraal-Afrika waarop platformen en netwerken elkaar nog niet uit de markt te drummen in de rat race voor geld en zichtbaarheid.

Weg uit de ivoren toren

Pascal Rukengwa, lid van de Commission Electorale Indépendante in Congo: ‘In het begin waren we overrompeld. De openingsceremonie was bijzonder slecht georganiseerd en de registratie van de deelnemers was zo mogelijk een nog grotere puinhoop.’

‘Uiteindelijk kwam het allemaal goed dankzij de inzet van honderden Keniaanse vrijwilligers. Eigenlijk waren we zelf ook niet genoeg voorbereid, maar wie nieuwsgierig genoeg was om zich blind in het mierennest te storten heeft er gegarandeerd wat hapklare brokken uitgehaald.’

‘Zelf animeer ik al 20 jaar lokale bewustmakingscampagnes, maar pas hier besef ik hoe bruikbaar bepaalde expressietechnieken zijn als je met groepen werkt. Ik heb hier geleerd hoe je met tekeningen en improvisaties aan de slag kan gaan om laaggeschoolden te helpen gevoelens en analyses te verwoorden, en hoe je daar politieke actie uit kunt puren.’

‘Want dit is toch het belangrijkste dat ik van dit feestje onthoud: hoe ernstig armoede en onrechtvaardigheid zijn, en hoe machteloos we blijven als we er niet in slagen de gewone mensen politiek te organiseren.’

‘Met onze middenveldorganisaties zijn we nog teveel huilebalken die veel klagen en aanklagen. We formuleren nog te weinig concrete voorstellen om concrete verandering af te dwingen.’

Gérard Bisambu, coördinator van de Noyaux d’Action Populaire in de volkswijken van Kinshasa, treedt hem bij.

‘Ik probeer al jaren de bevolking aan bod te laten komen in de middenveldorganisaties. In Congo zijn die veel te veel van bovenuit georganiseerd. Mijn job is campagne voeren. Ik heb hier veel geleerd uit het verzet tegen de privatisering van water in de Zuid-Afrikaanse slums. Ik haalde ook veel bruikbare elementen uit de campagne van de Senegalese rijstboeren tegen de Economic Partnership Agreements (EPA’s), waarmee de Europese Unie de economieën van de Derde Wereld vastspijkert op hun huidige afhankelijke positie.’

Centraal-Afrika is sterk aanwezig. Velen worden zich pas hier bewust van de verstikkende wurggreep waarin Europa de kleine landbouwers in Afrika houdt.

De strijd tegen de EPA’s is alomtegenwoordig in Nairobi. Op de vijfde dag van het WSF is er een protestmars die begint in Uhuru Park en eindigt aan de voordeur van de Europese delegatie. Centraal-Afrika is sterk aanwezig. Velen worden zich pas hier bewust van de verstikkende wurggreep waarin Europa de kleine landbouwers in Afrika houdt.

Niet zo voor Déo Nzonugera van Observatoire de l’Action Gouvernementale (OAG). Binnen het Burundese middenveld is hij dé specialist rond Europa. Van alle deelnemers uit Centraal-Afrika bereikte hij de meest doelgerichte resultaten, zowel in termen van nieuwe politieke en technische inzichten, als op vlak van netwerking.

‘Wat ik hier opsteek van de Latijns-Amerikanen is dat we teveel in onze ivoren torens tussen intellectuelen blijven zitten. We zijn te weinig bezig met sensibiliseren van de boeren.

Yankee go home (et pour les francophones: la même chose)

Prisca Mujawayezu is de algemeen secretaris van CCOAIB, de Rwandese koepel van ontwikkelingsorganisaties. Het is haar eerste deelname aan een WSF, maar haar organisatie was eerder al vertegenwoordigd in Porto Alegre. Ze heeft enkele sessies over het uitbouwen van netwerken bijgewoond, maar ook over de landproblematiek en thema’s als Vrouw en Armoede.

‘De getuigenissen van Zuidoost-Aziatische vrouwen over seksueel geweld hebben me diep geraakt, ook al heb ik lang niet alles begrepen. Er was namelijk geen vertaling voorzien.’

Het is inderdaad opvallend: overal klinken slogans tegen Brits en Amerikaans imperialisme, maar als je hier geen Engels praat dan sta je hier grotendeels buiten het gebeuren.

Charles Ndayiziga, die met zijn organisatie Cenap zeer pertinente politieke analyses over Burundi maakt, besluit: ‘Het is waar, het had allemaal veel beter gekund, concreter en meer resultaatgericht. Maar ik heb nu weinig zin om daarover te lamenteren. Ik apprecieer hier de naïviteit en het idealisme. We hebben met ons allen een relativerende kanttekening geplaatst bij de financiële bastions, de deskundologen en de technocraten. Je moet het zien als een soort ideeënfoor, en die is niet onopgemerkt voorbijgegaan.’

‘Het Burundese middenveld was hier massaal aanwezig, veel jonge mensen ook. We werken zeer geïsoleerd, het draait steeds rond dezelfde mensen en dezelfde thema’s. Hier wordt onze horizon opengetrokken en voelen we dat we deel uitmaken van een veel bredere beweging. Het helpt ons onze eigen metaalmoeheid te overwinnen.’