De Poolse poetsvrouw komt uit Podlasië

Wat is het effect van vijftien jaar heen en weer reizende Polen op Podlasië, dat groene gebied aan de buitengrens van de Europese Unie waar de meeste Poolse migranten in België vandaan komen? Elzbieta Kuzma, die aan de ULB een doctoraat over de illegale Poolse gemeenschap in België schrijft, zocht het onlangs uit in enkele stadjes in het noordoosten van Polen.
‘In sommige plaatsen van Podlasië voelt Brussel dichter aan dan grote Poolse steden als Krakau of Warschau’, vertelt Elzbieta Kuzma, die zelf Poolse is. Naar Brussel rijden uit nogal wat plaatsen elke week vier rechtstreekse bussen -veertien uur duurt de trip als het goed gaat- en men weet er zich welkom bij familie en vrienden.
Waarom de mensen van Podlasië zo massaal voor België kiezen, is niet helemaal duidelijk. Nieuw is die beweging alleszins niet. Zeker is dat er in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw al Poolse joden uit Siemiatycze naar Antwerpen zijn getrokken. Siemiatycze wordt in Polen overigens klein-België genoemd omdat er zoveel inwoners naar ons koninkrijk aan de zee migreren.
Kuzma: ‘De kleinkinderen van die oude joodse emigranten onderhouden nog altijd banden met de streek van herkomst. Sommigen gaan bijvoorbeeld de graven van hun voorouders bezoeken op de begraafplaats van Siemiatycze.’ Het is best mogelijk dat de eerste migranten van de nieuwe migratiegolf door die oude, joodse contacten naar België werden gezogen. En eens die eerste stap gezet is, zorgt de kettingmigratie voor de rest. Het is altijd makkelijker naar een plaats te vertrekken waar je al familieleden, vrienden of kennissen hebt. ‘Dat is een mogelijke verklaring, maar harde bewijzen heb ik daar niet voor gevonden’, zegt Kuzma.

De sleutel ligt onder de mat


‘Waarom zouden wij nog studeren? Dat leidt toch tot niks. Mijn moeder verdient als huishoudhulp in België vijf keer meer dan jij als leerkracht.’ Het is een opmerking die leerkrachten in Siemiatycze en andere plaatsjes in het noordoosten van Polen geregeld voorgeschoteld krijgen door hun leerlingen. Elzbieta Kuzma weet dat de leerkrachten daarop niet meteen een antwoord hebben. ‘Wat moeten ze zeggen? Een Poolse leerkracht verdient inderdaad 200 tot 250 euro terwijl Poolse migranten in België met werkweken tot 70 uren 1400, 1700 soms zelfs 2000 euro per maand verdienen. En dat is zuiver in het handje want ze betalen doorgaans geen belastingen. In de grote Poolse steden is het zelfs voor goed gediplomeerden die drie talen spreken niet evident is om werk te vinden, laat staan in het achtergebleven noordoosten van Polen. Eigenlijk hebben die jongeren geen project: het is naar België migreren of niks.’
Zeker is dat de migratie naar België de mentaliteit heeft veranderd in stadjes als Siemiatycze (15.000 inwoners) of Drohiczyn (6000 inwoners). Geslaagd zijn in het leven staat meer dan vroeger gelijk met het hebben van geld en allerlei materiële dingen. Kuzma: ‘Vele ouders die naar België migreren, zijn dikwijls lange periodes gescheiden van hun kinderen. Soms zijn zowel vader als moeder weg en blijven kinderen tussen de 10 en 15 jaar maandenlang alleen achter.
De ouders huren dan een huishoudster om te koken en het huis op orde te houden voor de kinderen. Ze compenseren hun afwezigheid met veel cadeau’s. De resultaten daarvan zijn te zien op Manhattan, het centrale pleintje voor de supermarkt van Siemiatycze waar de jongeren rondhangen, mooi opgekleed en hasjsiesj rokend in chique wagens.’

Investeren in toekomst


Er wordt natuurlijk niet allen hasj ingevoerd vanuit België, er vloeit ook heel wat geld richting Polen. Geld dat in eerste instantie gaat naar het bouwen van riante huizen. Kuzma: ‘De stad is er op vijftien jaar door veranderd. Je ziet zo de wijken waar veel migranten wonen. Grote stenen huizen die wel dikwijls voor een groot deel leeg staan. Grootvader en de hond bewaken het in België verdiende kasteeltje. De andere wijken bestaan grotendeels uit houten huizen.’
De tweede bestemming van het in België verdiende spaargeld, is de aankoop van een stuk landbouwgrond. Dat gebeurt niet omdat de betrokkenen ambities hebben als boer, maar omdat het toegang geeft tot de Poolse gezondheidszorg. Kuzma: ‘Op zo’n akker moet je immers een kleine belasting betalen en die taks is een toegangsticket tot de Poolse ziekteverzekering. Voor pensioenen daarentegen, kunnen de migranten niet terugvallen op publieke voorzieningen.
Velen kiezen daarom voor privé-verzekeringen.’ Slechts één procent van de actieve bevolking van Siemiatycze ontvangt de Poolse werkloosheidsuitkering van 150 euro, die overigens na zes maand afloopt. Dat 5000 of meer van 15.000 inwoners van het stadje in Brussel werken, is daar uiteraard niet vreemd aan.
Het is pas na het huis en de grond dat de migranten zich wagen aan andere investeringen, stelde Kuzma vast. ‘Een van de terugkeerders uit België heeft het enige hotel van de stad gebouwd, een andere een garage. Nog anderen openden een bar of een pizzeria en er kwamen opvallend veel winkels voor tweedehandskledij afkomstig uit België.’ In kleinere plaatsjes als Drohiczyn is het niet evident om er wat dan ook op te starten, onderstreept Kuzma. ‘Er is niets te zien en de enige bewoners zijn ouderen. Om vijf uur ‘s avonds gaat alles dicht. Je ziet er zelfs weinig nieuwe huizen. De mensen die terugkeren, gaan liever in een iets grotere plaats wonen.’

Economische dynamiek


Heeft vijftien jaar migratie naar België geleid tot een lokale economische dynamiek? Kuzma ziet daarvan slechts de heel prille contouren met nogal voor de hand liggende initiatieven. Toch vindt Kuzma dat de migratie een kans is voor de mensen van deze streek en voor de ontwikkeling van de regio. ‘Verwacht wordt dat in de toekomst de Belgische terugkeerders meer zullen investeren in het ecotoerisme en het agrotoerisme met de Belgen als allereerste doelgroep.
Er zijn trouwens voorbeelden in Polen waar migratie zich vertaald heeft in toeristisch succes. Podhale in het Tatragebergte was ooit arm maar de vele migranten investeerden er in toerisme en nu is Podhale een rijke streek. Omdat men er kan skiën, is daar toerisme mogelijk in winter én zomer. In Podlasië, de koudste streek van Polen, is toerisme eigenlijk maar zes maand per jaar een optie.’
Dat de migratie naar België in de toekomst zal evolueren, durft Kuzma niet voorspellen. ‘De Polen had gehoopt dat de arbeidsmarkt vrij zou zijn op het moment van de uitbreiding (mei 2004, jvd). Dat is niet gebeurd maar de Polen voelen zich hier wel meer op hun gemak omdat ze niet meer kunnen worden uitgewezen op basis van een verblijf in België. Ze kunnen enkel nog worden uitgewezen als ze op heterdaad betrapt worden op zwartwerk, terwijl ze vroeger om de drie maand een nieuw visum moesten hebben. Daarom durven ze nu meer in landelijke gemeenten als Overijse gaan werken, waar ze sowieso meer opvallen. Ze hebben meer het gevoel dat ze nu bij de grote familie Europa behoren.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.