Verdraagzaamheid begint bij kennis

Wat betekent het om vijftig jaar lang je echte identiteit te moeten verbergen, eenvoudigweg omdat je in de verkeerde bevolkingsgroep, in een verkeerd land geboren bent? In Waiting for the clouds moet Eleni, een Grieks meisje dat in het Noordoosten van Turkije geboren is, op de vlucht voor het oprukkende Turkse nationalisme. Haar ouders en haar zusje overleven de tocht niet, haar broertje komt als wees in Griekenland terecht, zelf vindt ze onderdak bij een Turks moslimgezin, waar ze haar naam verandert in Ayshe. De Turkse cineaste-architecte Yesim Ustaoglu vertelt over wat haar dreef bij het maken van deze film, de terechte opener van het filmfestival OpenDoek in Turnhout.
‘Ik put voor deze film uit diepgaande research maar ook uit eigen ervaringen. Ik ben geboren in de buurt van Kars, een regio vlak aan de Armeense grens waar veel Koerden wonen. Ik studeerde architectuur in Trabzon aan de Zwarte Zee. Ik woonde twaalf jaar in het gebied waar de film zich afspeelt. Een heel kosmopolitische regio is dat en ik begon me meer en meer vragen te stellen over het verleden. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de mozaïek van de Turkse geschiedenis en cultuur. Helaas betekende de komst van het nationalisme dat men andermans cultuur ging negeren en onderdrukken. Toen ik de verhalen hoorde over mensen zoals Ayshe, die jarenlang hun echte identiteit moesten ontkennen, besefte ik dat deze zwarte bladzijde van de Turkse geschiedenis te lang verzwegen was. Het was tijd om dat zwijgen te doorbreken.’
‘Er is een groot verschil tussen de officiële versie van de geschiedenis, die je leert op school, en wat er écht gebeurd is. De autoriteiten hebben deze episode namelijk altijd verzwegen. Op school leer je niets over de gruwelen die gepleegd zijn of over de minderheden in Turkije: wie ze zijn, welke eeuwenoude cultuur ze hebben en hoe de Turkse cultuur eigenlijk een lappendeken van culturele elementen is. Al in de oudheid hadden de Turkse en Griekse cultuur in Noordoost-Turkije contact met elkaar. Tot de val van het Ottomaanse rijk hebben Turken en Grieken altijd broederlijk naast elkaar geleefd. Je ziet nog altijd dat het pre-Ottomaanse Turkije uit veel verschillende culturele elementen bestond: een kerkje en een hammam in hetzelfde dorp is geen uitzondering. Alles is een mengeling, maar we beseffen dat niet meer.
Op school leren we dat we één natie zijn, dat we allemaal Turks zijn. Ik heb op school ook nog nationalistische liederen moeten zingen, net zoals het achtjarige jongetje Mehmet in de film. Je krijgt ook alleen maar de heroïsche versie, niet de details waarmee je je eigen geschiedenis kan begrijpen en verteren. Alles begint met kennis. Mijn film haalt dit deel van de geschiedenis uit de duisternis. Ik ben er van geschrokken hoeveel mensen er niets of heel weinig over wisten, maar ik merkte wel een grote openheid om te leren -zeker bij jonge mensen.’
‘Tolerantie en in vrede leven met elkaar en met het verleden, begint bij kennis. Zonder kennis over je eigen verleden creëer je problemen en laat je het nationalisme steeds sterker worden. Onwetende mensen kunnen veel gemakkelijker voor een kar gespannen worden, of dat nu een nationalistische is of een andere. We kunnen nog altijd niet openlijk discussiëren over het verleden en het heden. Je voelt altijd druk. Zo is mijn vorige film, Journey to the sun, over de Koerden gecensureerd door de distributeurs. Waiting for the clouds is niet officieel gecensureerd, maar je voelt toch enige voorzichtigheid bij de massamedia die liever voor veilige thema’s kiezen.’
‘Met deze film wil ik aantonen hoe een paranoïde regering druk uitoefent op het leven van gewone mensen. In een tolerantere samenleving had Ayshe haar identiteit geen vijftig jaar moeten verzwijgen, had ze niet door het leven moeten gaan als een “echte” Turkse en zich niet moeten bekeren tot de islam. De jaren zeventig stonden gelijk aan angst, paranoia, politieke en sociale onrust, wantrouwen, intolerantie… kortom er heerste een ondraaglijke atmosfeer in het Noordoosten van Turkije.
Heel de Turkse republiek van na de Eerste Wereldoorlog is gebaseerd op het idee van één natie. Maar die nationalistische golf creëerde onwetendheid en problemen. Je aanvaardt andere mensen en hun culturele realiteit niet meer. Als je mensen verbiedt hun eigen taal of muziek te gebruiken, raak je aan de meest basale manieren waarop mensen zich uitdrukken en hun relaties regelen. Eerst moet je accepteren dat die “andere” mensen er zijn, dan pas kan je een manier zoeken om samen te leven.’
‘Het Turkije van vandaag gaat al beter om met haar minderheden dan in het verleden. Zo worden bijvoorbeeld eindelijk de Koerden en hun cultuur erkend. Daar is een zware strijd voor geleverd en die klok kan niet meer worden teruggedraaid. In het straatbeeld zie ik Koerdische muziek- en boekenwinkeltjes. Mensen gaan ook meer actief op zoek naar hun identiteit, er is een groeiende interesse in de eigen muziek, taal, literatuur. Er is ook meer respect voor historische gebouwen en ander erfgoed -alleen al voor de toeristische economie is dat belangrijk. Maar ik vrees dat er al bij al niet zo veel veranderd is. Op de scholen is het nationalisme nog altijd even sterk. De wetten zijn misschien veranderd, maar de mentaliteit en de zelfcensuur nog niet. Ik heb daar geen statistieken over, maar ik voel het gewoon elke keer als ik in Turkije ben. De mogelijke toetreding tot de Europese Unie brengt wel hervormingen op gang. Mij maakt het niet uit of we nu lid worden of niet, het belangrijkste is het proces van verandering dat het lidmaatschap op gang trekt.’
Elke 19de mei houdt Griekenland een herdenkingsdag voor de “Turkse genocide van de Griekse inwoners van Pontus”. Men stelt dat tussen 1916 en 1923 de Grieks-orthodoxe bevolking van de Turkse gebieden aan de Zwarte Zee het slachtoffer werd van een systematische uitroeiing. In de door de Turkse regering georganiseerde uittocht van 1916 stierven naar schatting 350.000 tot 500.000 Grieken tijdens de wekenlange trektocht van ontbering. Het debat over de exacte cijfers loopt nog steeds. Jarenlang hebben de officiële instanties deze zwarte bladzijde uit de Turkse geschiedenis verzwegen. De Turkse overheid is immers altijd zeer gevoelig geweest voor dit ‘officieuze’ stuk van de Turkse geschiedenis en alles wat aan de ethnische minderheden refereerde (zoals blijkt uit Waiting for the Clouds dateert de eerste volkstelling waarbij alle ethnische minderheden meegeteld werden uit 1975!) was een taboe.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.