De moord op Syrië

Langzame ondergang van het regime Assad vernietigt het land

Syrië verzinkt in geweld. VN-gezant Lakhdar Ibrahimi kwam ons na zijn bezoek aan Damascus in september vertellen wat al breed in de media aan bod kwam, namelijk dat de situatie erger en erger wordt. Sinds juli bestempelt het internationale Rode Kruis het geweld tussen het regime en de rebellen als een intern gewapend conflict. En terwijl de VS en de NAVO blijven herhalen dat ze niet van plan zijn om te interveniëren en de Arabische Liga zegt niet voor een interventie te zijn, is zowat iedereen aan het interveniëren.

  • Reuters Een vlag van de oppositie in een vernielde straat in Homs. Reuters

Ondertussen gaan de gevechten onverminderd voort. Met de bekende gevolgen. Duizenden doden en honderdduizenden vluchtelingen, zowel in Syrië als erbuiten en uiteraard de vernieling van dorpen en steden. Een duidelijke winnaar en een duidelijke verliezer zijn er niet, voorlopig tenminste. Een diplomatieke oplossing is er evenmin, ondanks de internationale bemiddeling en oproepen tot onderhandelen van een aantal leden van de oppositie die vanaf het begin tegen de militarisering van de opstand waren. Het is dus een alles-of-nietsverhaal geworden.

De oorlog kan volgens Thomas Pierret, Syrië-kenner en docent Moderne Islam aan de universiteit van Edinburgh, nog lange maanden en zelfs jaren duren. ‘Het regime zal op de grond geleidelijk terrein verliezen. Het zal vallen, daar is geen twijfel aan’, zegt hij. ‘Maar het land zal volledig vernietigd worden.’ ‘Uiteindelijk is dit een situatie waar alle betrokkenen baat bij hebben, behalve de Syriërs natuurlijk’, zegt Pierret. ‘De Russen kunnen op die manier hun nederlaag en vernedering wat uitstellen. Voor de Amerikanen en Israël is het ook een goede zaak. Je hebt om te beginnen een land dat traditioneel een vijand is en nu naar het stenen tijdperk gekatapulteerd wordt, en het is goed voor hen in het spel tegen Iran. Iran verzwakt zich door het regime te steunen. Het geld en de wapens die naar Syrië gaan kosten Teheran veel.’

Wat aanvankelijk begon als volksopstand tegen politieke repressie in achtergestelde gebieden in Syrië is dus, door de meedogenloze aanpak van het Syrische regime, een gewapend conflict geworden dat van Syrië een plaats gemaakt heeft waar internationale en regionale mogendheden met elkaar vechten om hun invloed te handhaven of te versterken. Want tot voor kort was Syrië een ‘schurkenstaat’ die goede banden onderhield (en nog steeds onderhoudt) met Iran en Hezbollah. Ten tijde van de Koude Oorlog behoorde Syrië ook tot het kamp van de Sovjet-Unie en dwarsboomde het de plannen van de VS in de regio. Deze verzetshouding heeft het regime ook lang gebruikt om zichzelf te legitimeren en het land met ijzeren hand te leiden.

De kaarten liggen open en geen enkele van de betrokken landen maakt een geheim van zijn positie. Terwijl China tegen buitenlandse inmenging gekant blijft, wil Rusland Syrië in zijn invloedssfeer houden. Moskou lijkt een Libisch scenario in Syrië koste wat het kost te willen vermijden. Iran van zijn kant wil zijn bondgenoot niet verliezen. Samen met de Libanese Hezbollah steunen ze het regime van Basjar Al-Assad. Ze zouden wapens en manschappen leveren. Daartegenover staan landen zoals Qatar en Saoedi-Arabië, die nu ook betrokken zijn in de militaire strijd. Ze staan samen met Turkije aan de kant van de rebellen. Ze leveren logistieke en materiële steun, waaronder wapens.

Maar deze militaire steun blijft beperkt. Zware artillerie heeft het Vrije Syrische Leger niet ontvangen. ‘Niet omdat Saoedi-Arabië dat niet zou willen, maar omdat de VS dat tegenhouden’, zegt Thomas Pierret. ‘Uiteindelijk zit Saoedi-Arabië met een paradox. Aan de ene kant wil het land korte metten maken met het lastige regime van Assad, dat concurrent Iran steunt, maar aan de andere kant weet men niet wat er daarna komt en welke invloed een regimeverandering op Saoedi-Arabië zal hebben.’

Gebrek aan leiderschap

Maar wat met de Syriërs zelf? Vast staat dat de bevolking al lang diepe hervormingen wilde. De harde repressie tegen elke vorm van activisme heeft haar tol geëist. Het is niet voor niets dat veel Syriërs al lang in het buitenland asiel hebben gezocht. Vast staat ook dat het de wind van de Arabische Lente was die de Syriërs aangemoedigd heeft om de straat op te gaan en hervormingen te eisen. Het doen vallen van het regime was aanvankelijk geen doel op zich. Maar het bloed dat daarna vloeide was voor de meeste Syriërs de fameuze druppel. Het regime had zijn legitimiteit verloren. Het moest weg. Men ging er ook van uit dat het vreedzame protest uiteindelijk het regime op de knieën zou krijgen.

De Syrische schrijver Khaled Khalifa

“Alle activisten die een rol van betekenis kunnen spelen, werden uit de weg geruimd. Ze zijn dood, gevangen genomen of naar het buitenland gevlucht”
ie in juni 2011 in Nederland zijn boek De poorten van het paradijs kwam promoten, zei toen dat de muur van angst was gevallen. Hij wilde zijn verblijf in Europa tot het minimum beperken. Hij wilde de val van het regime meemaken.

Het is anders gelopen en de mening van de Syriërs loopt uiteen naar gelang van waar ze zich bevinden. ‘Toch heeft het regime geen aanhang’, zegt Marjolein Wijninckx van de Nederlandse vredesorganisatie IKV Pax Christi. Wijninckx werkt vanuit Amman in Jordanië. Begin oktober woonde ze in Beiroet een conferentie van activisten uit Syrië bij. ‘De activisten onderscheiden drie hoofdproblemen in Syrië’, zegt ze. ‘ Het eerste is dat alle activisten die een rol van betekenis kunnen spelen uit de weg werden geruimd. Ze zijn ofwel gedood ofwel gevangen genomen of ze zijn naar het buitenland gevlucht. Het tweede hoofdprobleem is het tekort aan voedsel en medicijnen. Mensen gaan er dood van. Iets waar de Syriërs nooit eerder mee te maken hebben gehad. En het derde hoofdprobleem is het gebrek aan politiek leiderschap.’

Het gebrek aan een politieke visie is een algemeen probleem voor de oppositie. De opstand in Syrië is een volksopstand. Aanvankelijk was er geen politieke leiding. Daarna zijn de Plaatselijke Coördinaties ontstaan. Bekende gezichten die al lang in de oppositie zaten houden er verschillende visies over de te volgen weg op na. Er wordt gesproken van de oppositie in het binnenland en de oppositie in het buitenland. Ook de oppositie in het buitenland is verdeeld. De Syrische Nationale Raad is er niet in geslaagd om een echte visie die aanvaardbaar is voor iedereen te ontwikkelen. Meer dan roepen en huilen vanwege de situatie in de media, of roepen om buitenlandse interventie doen ze niet, schrijft de Syrische academica Hoda Zein.

Maar dat is niet wat haar het meest zorgen baart. Voor haar ontbreekt het ook de militaire oppositie aan een duidelijke visie en een duidelijke strategie. Er is geen gezamenlijk leiderschap, geen gezamenlijk nationaal discours dat de verschillende overtuigingen overstijgt. En dat is volgens haar erg gevaarlijk. Elke gewapende groep kan op die manier niet alleen zijn eigen visie laten gelden, maar ook na de val van het regime en zelfs daarvoor zijn eigen legitimiteit creëren. En dat betekent instabiliteit.

Eenheid

Er is de laatste maanden heel wat geschreven over radicaal-islamitische milities die los van het Vrije Syrische Leger meestrijden tegen het regime. Er is zelfs sprake van strijders die uit het buitenland komen. Maar volgens Marjolein Wijninckx is hun aantal beperkt. ‘Wel is er angst bij de bevolking dat na de val van het regime er verzetshaarden zouden blijven bestaan in een aantal gebieden of dorpen die voor een onveilige situatie kunnen blijven zorgen’, zegt ze.

De dramatische ontwikkelingen in Syrië beïnvloeden indirect de rest van de Arabische landen. De democratiseringsdrang bij de publieke opinie is wat uitgedoofd. In een land als Jordanië heeft het de beweging die diepe hervormingen vraagt afgeremd. ‘Men is bang dat de spanningen die een dergelijke beweging met zich meebrengt tot een regelrechte confrontatie leiden of zelfs een burgeroorlog’, zegt juriste Hala A. Deeb van de Jordanian Women’s Union. ‘En dat is het laatste wat men wil natuurlijk.’

‘Bij de Syriërs overheerst het gevoel dat er geen oplossing van buitenaf zal komen en dat ze het zelf moeten opknappen. Vandaar het belang van een diplomatieke oplossing’, zegt Marjolein Wijninckx van Pax Christi. ‘Men is ervan overtuigd dat alle kanalen open gehouden moeten worden en dat ook met leden van de Ba’ath-partij moet worden onderhandeld. Binnen de partij zijn er mensen die een einde aan deze situatie willen maken, want wat ze nu zien is vernieling.’

Een lichtpunt in het Syrische drama is dat het Syrische volk ondanks de verdeel-en heerspolitiek van het regime zijn eenheid heeft bewaard. ‘Het is wonderbaarlijk dat er geen echte burgeroorlog is ontstaan in Syrië’, zegt Marjolein Wijninckx. ‘Dat is op zich hoopgevend.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.