Haaretz-journalist Gideon Levy over het geweld in Israël

Sinds drie oktober staat Israël weer volop in de internationale belangstelling door een nieuwe spiraal van geweld. Op zaterdag drie oktober kwamen in Jeruzalem twee mensen om en raakten twee anderen gewond toen een Palestijnse man met een mes om zich heen stak. Sindsdien zijn er dagelijks incidenten: zowel steekpartijen van Palestijnse inwoners op Israëlische burgers als aanvallen van kolonisten op Palestijnse burgers. Dat de geweldincidenten zich afspelen tussen burgers onderling is nieuw. Gideon Levy, journalist van de Israëlische kwaliteitskrant Haaretz, beantwoordt onze vragen.

Wat vormde de trigger voor het geweld dat nu gaande is?

‘De huidige regering is de meest rechtse regering die Israël ooit gehad heeft en dat is uiteraard bedreigend.’ 

Levy: De onmiddellijke trigger is de angst aan Palestijnse kant omdat Israël het status quo op de Tempelberg niet respecteert. Volgens het status quo mogen joden niet bidden op de Tempelberg, maar tegenwoordig zie je meer en meer joden die daar komen bidden om te provoceren. Ze zeggen zelf ook dat ze daar niet zijn om religieuze, maar om politieke redenen. Ze willen laten zien wie de baas is. 

Bovendien zijn er belangrijke figuren, zoals ministers en parlementsleden van extreemrechts, die provoceren met uitlatingen over een verandering van het status quo op de Tempelberg.

De angsten aan Palestijnse kant zijn dus wel gegrond. Er zijn geen plannen om de Al-Aqsamoskee te vernietigen en er een tempel in de plaats te zetten. Dat zal in geen geval gebeuren in de nabije toekomst, maar voor veel Israëli’s is het een gedroomd scenario en zij winnen geleidelijk aan invloed. De huidige regering is ook de meest rechtse regering die Israël ooit gehad heeft en dat is uiteraard bedreigend. Mensen wachten natuurlijk niet tot het te laat is.

Het status quo op de Tempelberg is de directe trigger, maar het geweld vindt natuurlijk plaats in een context van bezetting, hopeloosheid, bijna wekelijkse moorden, de confiscatie van land en een totaal gebrek aan perspectieven.

Het geweld begon in Oost-Jeruzalem. Wat is daar de specifieke context?

‘De permanente discriminatie creëert een zeer gewelddadige atmosfeer.’

Levy: In Oost-Jeruzalem leven 300.000 Palestijnse inwoners. Zij zijn geen Israëlische burgers, maar in tegenstelling tot de bewoners van de Westelijke Jordaanoever, zijn het wel inwoners van Israël. Daardoor krijgen ze aan de ene kant ze meer vrijheid dan de inwoners van de Westelijke Jordaanoever: ze kunnen zich vrij bewegen. Aan de andere kant leven ze tussen de kolonisten, waardoor ze dag in dag uit overal te maken krijgen met verschrikkelijke discriminatie. Die permanente discriminatie creëert een zeer gewelddadige atmosfeer.

Wie zijn de aanstokers en slachtoffers van het geweld aan Palestijnse en Israëlische kant?

Levy:We moeten het aantal slachtoffers binnen proportie zien. De afgelopen week zijn er vijfentwintig Palestijnen gedood en geen enkele Israëli. Enkel voor het allemaal escaleerde, waren er een paar dodelijke slachtoffers. Nu vallen er aan Israëlische zijde wel gewonden, maar geen doden. Die aantallen tonen weer eens aan dat de Palestijnen, zoals gewoonlijk, de prijs betalen.

Anders dan tevoren is het geweld tussen burgers. Vanwaar deze shift?

Levy: Geweld ontwikkelt zich en verandert van vorm. Dat is eigen aan geweld. Elke opstand is anders dan de vorige. Het is vreselijk dat het geweld burgers viseert, maar het is onvermijdelijk. Wat nu gebeurt is de uitkomst van jaren van onderdrukking en Israëlische arrogantie. Als je gelooft dat de bezetting eeuwig kan duren en dat de andere partij nooit weerstand zal bieden, ook niet op een individueel niveau zoals nu, dan ben je ofwel alle contact met de realiteit kwijt ofwel ontzettend arrogant. Dit is de uitkomst daarvan.

Ik ben tegen elke vorm van geweld, maar het echte grootschalige geweld is het Israëlische geweld, namelijk de bezetting. Dat valt niet te begrijpen en niet te verantwoorden. Het Palestijnse geweld is daar een reactie op. Ook dat valt niet te verantwoorden, maar wel makkelijk te begrijpen. De internationale wetgeving erkent trouwens het recht van bezette volkeren om weerstand te bieden tegen de bezetter.

Hoe beïnvloedt de huidige situatie het dagelijkse leven van joodse Israëli’s?

Levy: Mensen zijn veel banger. Zoals gewoonlijk worden ze in een periode als deze racistischer, nationalistischer en gewelddadiger. Ze aarzelen meer om naar buiten te komen en mijden bepaalde plekken. Deze sfeer is niets nieuws in Israël, maar het is wel erg lastig. En dit is nog maar het begin. Niemand weet hoe het zich verder zal ontwikkelen.

Voel je je zelf soms onveilig?

Levy: Absoluut. Zeker in tijden zoals nu. Een jaar geleden toen het oorlog was in Gaza had ik een lijfwacht. Nu heb ik dat niet nodig, maar mijn artikels en mijn opinies zijn hier niet erg populair. Zeker wanneer in tijden van grote spanningen mensen gewelddadiger en minder tolerant worden. Ik behoor tot een zeer kleine minderheid hier.

Denken de meeste mensen dat de huidige situatie houdbaar is?

Levy: Zeker. De meeste Israëli’s zijn zo gebrainwasht dat ze geloven dat dit gewoon weer een nieuwe golf is. Ze geloven dat het onvermijdelijk is, maar dat ze zo kunnen voordoen en de Palestijnen weer in hun dagelijkse leven van onderdrukking kunnen duwen. Ze weten dat de situatie kan exploderen, maar ze zien geen alternatief. Het grote publiek gelooft dat er geen oplossing is en wil ten allen koste de huidige situatie behouden.

Hoe staan ze tegenover het nederzettingenbeleid van Israël op de Westelijke Jordaanoever en het feit dat Israël nederzettingen steunt en aanmoedigt?

Levy: Ze denken daar totaal niet over na. Al die thema’s die je hier aankaart, daar wordt gewoonweg niet over gesproken. Dat discours leeft niet in Israël en de Israëlische media belichten het niet. Mensen leven in ontkenning: geen bezetting, geen kolonies, geen wreedheid, geen misdaden. Ze willen het niet zien. De situatie ligt totaal niet op tafel. Ze denken er niet over na. Ze zijn veel meer bezig met hun volgende vakantie, hun nieuwe jeep, de kost van het leven in Israël, de levensstandaard,… Al dat soort dingen.

Maar bij zo’n uitbarsting van geweld moeten mensen zich toch afvragen waar dat vandaan komt?

Levy: Heel simpel: omdat de Palestijnen geboren zijn om te doden. Omdat het monsters zijn, het zijn beesten en ze zijn bloeddorstig. Zo denkt de overgrote meerderheid.

Hoe proberen de Israëlische regering en de Palestijnse Autoriteit het geweld een halt toe te roepen?

Levy: De Israëlische partijen roepen allemaal op voor een harde aanpak en het neerschieten van gelijk wie een mes vastheeft. Er heerst een consensus voor geweld. Ze proberen het geweld zoveel mogelijk te bestrijden door het met geweld de kop in te drukken. De enige die het geweld op een constructieve manier probeert te doen afnemen is Mahmoud Abbas. Ik denk niet dat hij veel kan doen, maar de Palestijnse Autoriteit doet alles binnen haar macht om het geweld een halt toe te roepen. Maar de enige manier om burgers te beschermen en op lange termijn geweld een halt toe te roepen, is een politieke oplossing.

‘De Israëlische overheid gelooft dat ze het recht heeft om een ander volk brutaal te onderwerpen.’

Hoe wil de Israëlische overheid dit probleem dan op lange termijn oplossen?

Levy: Zij willen enkel en alleen het status quo, de bezetting, zo lang mogelijk in stand houden. Er is geen politieke wil om het probleem op een duurzame manier op te lossen. De overheid gelooft niet dat er een alternatief is. Ze geloven niet in vrede met de Palestijnen. Zij geloven dat het uitverkoren het recht heeft om een ander volk brutaal te onderwerpen… Voor altijd.

Zie je een oplossing?

Levy: Jazeker, maar ik zie het niet gebeuren in de nabije toekomst en de oplossing zal zeker niet vanuit de Israëlische samenleving komen. De enige manier om tot een oplossing te komen is met een internationale interventie. Europa moet Israël exact behandelen zoals het Apartheidssysteem in Zuid-Afrika destijds behandeld werd. Het Apartheidssysteem kwam ten val kwam door internationale boycot, internationale druk en internationale sancties. Dat is toen zeer effectief gebleken en het is de enige manier om iets te veranderen aan de situatie in Israël. Europa zou hierin een partner kunnen zijn, maar neemt zijn verantwoordelijkheid niet op. Europa volgt zoals gewoonlijk het beleid van de Verenigde Staten. Het wacht af en steunt Israël.

Hoe moet de regering omgaan met de kolonisten op de Westelijke Jordaanoever?

Levy: Evacueren en naar huis sturen, zoals met de uitzetting uit Gaza in 2005. Maar dat is niet realistisch, want we hebben te maken met 600.000 kolonisten en er is geen enkele politicus die dat zal doorvoeren. De kolonisten hebben de tweestatenoplossing onmogelijk gemaakt. Nu een tweestatenoplossing niet langer realistisch is, moet de strijd gaan om een eenstaatoplossing met gelijke rechten en democratie voor beide volkeren. Dat is de enige oplossing die nog rest.

Is het realistisch dat mensen na alles wat zich de voorbije decennia heeft afgespeeld vreedzaam kunnen samenleven in de toekomst?

Levy: Het zal niet gemakkelijk zijn, maar Duitsland is nu beste vrienden met Frankrijk en Polen. Zeventig jaar geleden hebben ze veel meer burgers van elkaar gedood dan de Israëli’s en Palestijnen nu. Alles is mogelijk, maar de vraag is of mensen het willen. Op dit moment is er geen enkele politieke bereidheid.