Rafeef Ziadah: Palestijnse kunstenares in ballingschap

Rafeef Ziadah is activiste en spoken word artieste. Ze werd geboren in Libanon, waar haar grootouders terechtkwamen toen ze in 1948 uit Palestina verdreven werden. Leven in ballingschap en Palestina vormen dan ook de rode draad door haar werk. MO* sprak met haar over de strijd tegen onderdrukking.

  • © Kes Sternchen Rafeef Ziadah © Kes Sternchen

Rafeef Ziadah is actief in de BDS-beweging (Boycott Divestment and Sanctions) die tot een oplossing in Israël wil komen door internationale druk. Ook met haar kunst vestigt ze de aandacht op de Palestijnse kwestie. Als spoken word artieste treedt ze overal ter wereld op en geeft ze poëzieworkshops. Ze werd vooral bekend met de gedichten We Teach Life, Sir en Shades of Anger die viraal gingen op het internet. Binnenkort staat ze op de planken op het Mestizo Arts Festival in de Antwerpse Arenbergschouwburg.

Wanneer ben je beginnen schrijven?

‘Ik heb sinds mijn kindertijd altijd al poëzie geschreven. Poëzie en literatuur zijn heel belangrijk in de Palestijnse cultuur. Ik groeide op met de poëzie van Mahmoud Darwish, de nationale dichter van Palestina. Mijn ouders lazen ook veel dus het schrijven kwam vanzelf bij mij. Ik werd in Libanon geboren in een oorlogssituatie en daarna werd ik als vluchteling zonder geldige documenten gedeporteerd. Ook als kind schreef ik dus al over leven in ballingschap en Palestina.’

Dat leven in ballingschap zorgde ervoor dat jullie veel verhuisd zijn.

‘Ik ben zowat overal opgegroeid door problemen met onze documentatie als vluchteling. We hebben in allerlei landen rondom de Middellandse Zee geleefd. Ik heb lange tijd in Griekenland gewoond. Uiteindelijk ben ik in de Verenigde Staten en vervolgens Canada beland en nu woon ik in Londen. Dat is het verhaal van Palestina waarover je weinig te horen krijgt.

‘Er wordt gesnoeid in het budget van UNHCR en dan vragen ze zich af waarom mensen vluchten. Dat is ongelofelijk hypocriet.’

Mensen begrijpen de bezetting min of meer, maar horen niets over het feit dat je geen thuisland hebt om naar terug te keren. De situatie van Palestijnse vluchtelingen in Syrië is ronduit rampzalig op dit moment. Libanon en Jordanië beschouwen de Syrische burgers die hun land binnenkomen als vluchtelingen, maar de Palestijnen die in Syrië wonen, worden aan de grens gewoon tegengehouden. Ze zitten vast in Syrië.

Dat is het verhaal van de vluchtelingencrisis dat amper in de media komt. Bovendien is er binnen Syrië geen bescherming voor Palestijnse vluchtelingen, want  UNRWA (United Nations Relief and Works Agency, het VN-agentschap voor Palestijnse vluchtelingen in het Nabije Oosten) heeft geen beschermingsmandaat voor Palestijnen. Ze hebben enkel een mandaat voor humanitaire hulp. UNHCR bijvoorbeeld heeft wel een beschermingsmandaat, maar de internationale gemeenschap snoeit in hun budget. En dan vragen ze zich af waarom mensen naar het Westen vluchten… Dat beleid is ongelofelijk hypocriet.’

Wat heeft je aangezet om met je poëzie naar buiten te treden?

‘Ik durfde eerst niet te performen omdat Engels mijn tweede taal was. Maar toen ik in Canada doctoreerde, deden we veel creatieve acties om mensen bewust te maken van wat er in Palestina gebeurt. Toen ze de Apartheidsmuur begonnen te bouwen en de checkpoints uitbreidden, bouwden we een Apartheidsmuur en een checkpoint op onze campus. Ik speelde een Palestijnse burger die op de grond lag. Toen kwam er een jongeman voorbij die me in de buik schopte en zei dat ik het verdiende verkracht te worden voor ik terroristenkinderen op de wereld zou zetten.

Door dat incident heb ik Shades of Anger geschreven. Mijn woede over het gebeuren heeft mijn eerste performance aangevuurd. Ik was zo zenuwachtig dat ik niet naar het publiek durfde kijken. Ik hield mijn ogen dicht, maar ik was zo boos dat het gedicht eruit kwam als een lange schreeuw.

Toen ik mijn ogen opende aan het eind kreeg ik een staande ovatie. In de mainstreammedia horen mensen altijd dat de situatie in het Midden-Oosten zo complex is dat ze het nooit zullen begrijpen. Maar wanneer je hen alledaagse verhalen brengt, kan je de propaganda doorprikken en zien ze de menselijkheid van de situatie in.’

Leef je nu dan van je poëzie?

‘Neen, want dan zou ik niet vrij zijn om het soort kunst te maken dat ik zelf wil maken. In het begin ben ik naar een paar productiehuizen gestapt, maar dan krijg je steeds dezelfde reacties. “Waarom temper je het niet wat? Waarom haal je de politieke boodschappen er niet uit? Zou je niet gewoon over vrouwen schrijven, maar niet over politiek?” Alsof dat mogelijk is! Ik werk als academica en dat laat me toe te kiezen met welke kunst ik daarnaast naar buiten kom.’

Je bent ook actief in de BDS-beweging. Je academische carrière begon ook met een doctoraat hierover?

‘Met mijn doctoraat bestudeerde ik de BDS-beweging in Canada en de reactie van de Canadese overheid. De overheid probeerde het gebruik van het woord Apartheid af te schaffen en de financiering van organisaties die de BDS-beweging steunden, stop te zetten. De meeste mensen zien Canada als een vrij en vredelievend land, maar Canada werkt heel nauw samen met Israël en dat beïnvloedt natuurlijk het activisme in Canada. Het land is een van Israëls belangrijkste bondgenoten geworden.’

Is de publieke opinie in Europa dan anders dan in Canada?

‘Europeanen begrijpen de situatie in het algemeen beter en van de burgers is er meer steun. Dat komt, denk ik, omdat Europa dichter bij Israël ligt, waardoor meer mensen erheen kunnen reizen en de situatie met hun eigen ogen kunnen zien. Maar ook de EU en haar lidstaten zijn medeplichtig aan de bezetting en de Apartheid in Israël.

‘Als je een pestkop bent en iedereen steunt je daarin, waarom zou je dan stoppen met pesten?’

Meer en meer mensen wereldwijd zien in dat de huidige situatie niet houdbaar is en dat Israël geboycot en gesanctioneerd moet worden. Dat overheden hun verantwoordelijkheid moeten nemen en er een militair embargo tegen Israël moet komen. Europese burgers moeten hun overheden onder druk zetten om Israël niet langer te steunen. Als je een pestkop bent en iedereen steunt je daarin, waarom zou je dan stoppen met pesten?

De huidige regering in Israël is de meest rechtse die er ooit al geweest is. Ze hebben duidelijk aangegeven dat ze geen Palestijnse staat willen en veel rechtse ministers roepen voortdurend op tot geweld. Je kan de Palestijnen niet blijven vragen te onderhandelen als er van Israëlische kant duidelijk geen enkele politieke wil is daarvoor. Hopelijk kunnen we met internationale steun en via de BDS-beweging toch verandering teweeg brengen.’

Zelf ben je ook een grote voorstander van de culturele boycot van Israël. Wat kan je hiermee bereiken?

‘Israël gebruikt kunst als propagandamiddel. Het is een marketingcampagne waar ze veel geld is steken om als een normaal land over te komen en hun imago te idealiseren. Je hebt aan de ene kant een bezetting en bombardementen, maar aan de andere kant zijn er ook Israëlische dansgezelschappen en films, alsof er niets aan de hand is.

Daarom is het belangrijk de organisaties die deze producties ondersteunen en zo Israëls misdaden vergoelijken, te boycotten. Het is een sterk signaal waarmee we zeggen dat de situatie niet normaal is en dat we het ideaalbeeld dat ze ons proberen te verkopen niet accepteren. We willen de werkelijke situatie zien en de gruwel die ze een ander volk aandoen.

Ik geloof ook niet in de stelling dat kunst apolitiek is. Je kan niet in zo’n wrede situatie als de bezetting leven en doen alsof je erbuiten staat zonder een politiek standpunt in te nemen. Kunstenaars moeten hun verantwoordelijkheid opnemen over waar hun kunst getoond wordt en met wie ze samenwerken.’

Kan kunst helpen om de situatie op te lossen?

‘Kunst kan de situatie niet oplossen, maar wel het probleem belichten en mensen inspireren. In de mainstreammedia is er veel desinformatie en anti-Palestijnse propaganda. Kunst kan dat doorprikken. Bovendien onderschatten we soms dat de strijd tegen onrecht moeilijk en vermoeiend is. Kunst kan mensen daarbij inspireren om het niet op te geven.

‘Alsof de geschiedenis gisteren begon en de Palestijnen plots boos werden en besloten in opstand te komen.’

Mensen raken ook gewend aan het geweld omdat de situatie al zo lang aansleept. Met de huidige escalatie zie je dat mensen niet onmiddellijk reageren. Ze zijn zo gewend aan grote aantallen doden dat het wel lijkt alsof ze wachten op een nieuwe aanval op Gaza met duizenden doden om in actie te schieten, terwijl het dagelijkse geweld van Israël tegen de Palestijnen vergeten of zelfs ontkend wordt.

Het is ook choquerend hoe de mainstreammedia het conflict belichten. Alsof de geschiedenis gisteren begon en de Palestijnen plots boos werden en besloten in opstand te komen. Over de dagelijkse bezetting reppen ze niet. Het publiek wordt jammer genoeg onverschillig en dat probeer ik met mijn poëzie te doorbreken, zodat het terug over mensen gaat en niet over statistieken.’

Zelf heb je nooit in Palestina gewoond en toch weet je de gevoelens van mensen die onder de bezetting leven, over te brengen met je poëzie. Waar haal je je inspiratie vandaan?

‘Israël probeert de Palestijnen te verdelen: Palestijnen in het land, buiten het land, Palestijnen van 1948,… Maar we zijn en blijven één volk. Veel van mijn vrienden hebben in de Israëlische gevangenissen gezeten en leven dagelijks onder de bezetting. Ik zie heel duidelijk welke impact dat heeft op mensen hun leven en hoe het systeem functioneert. Bovendien heb ik de Israëlische militaire bezetting van Beiroet meegemaakt. Dat is een gelijkaardige ervaring.

Ik heb mensen gezien die alles kwijtraakten. Hun huis, hun familie, hun tweede huis. Mensen die het kleine beetje dat ze hadden in het vluchtelingenkamp verloren en bleven overleven en vooruitgaan. Die kracht inspireert me elke dag. Als ik het leven moeilijk vind, dan denk ik aan de vrouwen die hun families erdoor gesleurd hebben en, tegen alle verwachtingen in, overleefden. Dat inspireert me om verder te werken.’

De Palestijnen lijken ondanks de aanhoudende bezetting inderdaad de strijd nooit op te geven. Waar blijven zij hun kracht uit putten?

‘Ik denk niet dat ze een andere optie hebben. Je moet wel overleven en je verzetten tegen de wrede en racistische manier waarop Israël ons behandelt. Mensen doorheen de geschiedenis zijn altijd in opstand gekomen tegen dit soort repressie. De slavernij als institutie en het kolonialisme hebben heel lang bestaan, maar mensen bleven weerstand bieden. Ik denk dat mensen van nature tegen onrecht vechten en Palestijnen krijgen elke dag met veel onrecht  te maken. Je kan mensen niet heel lang onderwerpen. Uiteindelijk zullen ze zich verzetten.’

Zou je zelf in Palestina willen leven als het mogelijk wordt?

‘Het is mijn droom om ooit in Palestina te kunnen leven. We kunnen de klok niet terugdraaien en terugkeren naar het Palestina van 1948, maar we moeten er wel voor ijveren te kunnen terugkeren en dan een leven op te bouwen gericht op de toekomst.’

Als het probleem daar opgelost is, is jouw strijd dan gestreden?

‘Nee, zeker niet. Ik ben geëngageerd om de strijd aan te gaan zodat alle mensen vrij van bezetting, kolonialisme en Apartheid kunnen leven. Niet enkel de Palestijnen, maar iedereen die onderdrukt wordt of het nu om de Black Lives Matter-beweging gaat of de Europese antibesparingsbeweging. Ik ben geëngageerd voor die strijd op alle niveaus.’

Wie Rafeef Ziadah graag aan het werk ziet, kan op donderdag 22 oktober terecht op het Mestizo Arts Festival in de Arenberg in Antwerpen. Info & tickets op mestizoartsplatform.be.

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Freelance journaliste

    Na omzwervingen doorheen verschillende jobs in de cultuur- en sociale sector besliste Ebe dat het hoog tijd was om na te denken over wat ze écht wilde doen.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.