Door de Chinese bril: Syrië

Decennia lang hield China resoluut vast aan niet-inmenging en het belang van soevereiniteit, zowel voor het eigen land als voor anderen. Nu is een lichte verschuiving merkbaar die ook zichtbaar is in de Chinese berichtgeving over Syrië.

Ondanks de strikte censuur op de berichtgeving over de Arabische Lente begin vorig jaar, kan al onmiddellijk komaf gemaakt worden met de westerse mythe dat China de inmiddels tot burgeroorlog verklaarde situatie in Syrië zou doodzwijgen. Dit wil echter niet zeggen dat er geen verschillen met de westerse media te ontdekken zijn, integendeel.

Het verhaal van de Syrische man in de straat is allesbehalve een vaak voorkomend onderwerp in de Chinese kranten. Wel is er plaats voor analyse en commentaar, vooral in The Global Times, waarin voornamelijk Russische en Chinese experts aan bod komen. Toch blijft de Chinese pers voornamelijk een opsomming van officiële standpunten van de Partij.

Leren uit het verleden

Naast de CCP krijgen ook de Verenigde Naties vaak het woord in de Syrische berichtgeving. Want ondanks hun principe van niet-inmenging, waardeert de Partij wel degelijk de VN en de internationale gemeenschap. Dat kan opgemaakt worden uit de talrijke toespraken van minister van Buitenlandse Zaken, Yang Jiechi. Maar anders dan de VN, of toch anders dan de westerse permanente leden binnen de VN, kiest China resoluut voor diplomatie en dialoog. Dit in tegenstelling tot economische en vooral militaire sancties.

De verontwaardiging over de militaire interventie in Libië vorig jaar was in China dan ook groot en dat lieten de politieke leiders ook expliciet blijken in hun retoriek. ‘De principes van het VN verdrag moeten voldoen aan de soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van Libië’, zei Yang in een toespraak op 22 april 2011. De taak van de internationale gemeenschap kan daarom enkel diplomatiek en politiek van aard zijn en alleen de Libische bevolking kan haar eigen toekomst bepalen, was de teneur.

Het plan Anan

China heeft uit het verleden geleerd en zal koste wat kost een Libië-scenario in Syrië tegengaan. De Chinese regering en pers hechten dan ook heel wat waarde aan de diplomatieke pogingen van Koffi Anan en zijn vredesplan.

Volgens China is het vredesplan en het bereiken van een compromis tussen alle partijen noodzakelijk. Een overgangsregering waar Assad deel van uitmaakt, is daarom de enige mogelijke weg naar vrede.

Een door de internationale gemeenschap opgedrongen aftreden van Assad, daarentegen, is uit den boze. Het volk moet op eigen beweging tot een oplossing komen en alleen wanneer zij het in het stemhokje zo beslist, kan (en moet) Assad van zijn post verdwijnen.

Dat het Westen wel pertinent achter het omverwerpen van het regime Assad blijft staan, is te motiveren vanuit de bekrompen strategie van geopolitieke belangen, zegt Tian Wenlin. ‘In tegenstelling tot het huidige regime, de belangrijkste bondgenoot van Iran, zou het aan de macht helpen van nieuwe leiders de toegang tot Iran stukken vergemakkelijken’ (People’s Daily, 11 juni 2012).

Maar volg niet het spoor van een omgekantelde wagen, luidt het Chinese spreekwoord. Net als in Libië vergeten de Westerse landen de grote kans op destabilisatie van de regio en het activeren van extremistische bewegingen, besluit Tian. ‘Hun ongelimiteerde hebzucht en kortzichtigheid zal de kloof tussen hun manier van aanpak en doeleinden alleen maar vergroten.’

Bovendien is China het met Koffi Anan eens dat Iran en Irak een beslissende rol kunnen en moeten spelen in de vredesonderhandelingen tussen de Syrische regering en de oppositie.

‘De media in het Westen zijn slechts een woordvoerder van de dominante westerse belangen en doen er alles aan de belangen van westers kapitaal te vrijwaren’

Vrienden van Assad?

Maar de idee dat China het Assad-regime te vriend wil houden, gaat de Chinese pers sterk tegen. Zij bekritiseren dan ook stevig de ‘westerse beschuldiging’ dat China Assad (en zijn moordpartijen) zou steunen. Hilary Clinton waarschuwde China en Rusland onlangs dat zij de prijs zouden betalen indien zij Assad niet snel zouden laten vallen, viel in The Global Times van 12 juli te lezen. ‘Die uitspraak is niet enkel een volledig verkeerde inschatting van de situatie maar bewijst ook het manipulerende gedrag van sommige westerse landen naar de publieke opinie toe.’

Zowel China als Rusland hebben namelijk nooit bevestigd Assad te steunen, zeggen de Chinese kranten. Maar, hoewel China wel degelijk de vele doden en het geweld sterk veroordeelt, is en blijft het land ervan overtuigd dat het aanblijven van Assad het enige mogelijke alternatief is voor een vlotte politieke transitie.

Het feit dat de Syrische oppositie Assad niet in een nieuwe regering aanvaardt, en zij daarin blindelings gesteund worden door de westerse mogendheden, blokkeert het volledige vredesproces, zegt Korotchenko, uitgever van het Russische magazine National Defense, aan de Global Times (12 juni 2012). ‘Zolang zij deze aanpak niet loslaten, heeft het Anan plan weinig tot geen kans tot slagen.’

Bovendien is er niemand aan de rebellenzijde capabel om de rol van Assad over te nemen, iets wat de westerse landen en media al te vaak negeren, legt Wu Bingbing, adjunct-directeur van het departement van Arabische Talen en Culturen aan de Peking University, uit (The Global Times, 12 juli 2012). ‘Er is een totaal gebrek aan een betrouwbare toekomstvisie over hoe Syrië in het post-Assad tijdperk terug op te bouwen en behalve een gemeenschappelijke vijand heerst er hopeloze verdeeldheid.’

Het bewapenen van de rebellen zou daarom mogelijk nog ergere gevolgen teweeg brengen dan nu in Libië het geval is. ‘De te leren les uit Libië staart ons recht in het gezicht’ (People’s Daily, 6 juni 2012).

De daders

Het Syrische verhaal wordt veel minder dan in de westerse media gekaderd in termen van een wrede regering versus de goede rebellen. ‘Terwijl de tragische gebeurtenis nog niet bevestigd was, werd de Syrische regering reeds beschuldigd door de westerse media’, zo schreef de People’s Daily op 6 juni over het bloedbad in Houla. ‘Maar uit het verleden is gebleken dat de werkelijkheid vaak niet was zoals de westerse media die beschreef’.

In de Chinese pers worden beide strijdende partijen aan het woord gelaten. De onzekerheid op het terrein en het gebrek aan onafhankelijke bronnen worden wel steeds opnieuw benadrukt. Bij de beschrijving van de feiten gebruikt de Chinese pers daarom steeds de term ‘gewapende troepen’ zonder al te veel speculaties over wie daarachter zit: ‘In Traimseh werden donderdag tientallen mensen in nog duistere omstandigheden gedood. De Syrische regering verklaarde dat zij op vraag van de bevolking een operatie uitvoerden tegen bepaalde gewapende groepen.’ (People’s Daily, 16 juli 2012).

Cynische westerse media

Door de Chinese politieke steun voor een niet-interventie, laten de Chinese kranten (gesteund door het officiële persagentschap) zich, in tegenstelling tot de westerse media, veel positiever uit over het plan van Anan. Sterker nog, zij uitten verscheidene keren sterke kritiek op de volgens hen al te cynische westerse media. ‘De internationale gemeenschap zou Anan’s plan moeten steunen in plaats van het vertrouwen en geduld te verliezen’, waarschuwt de People’s Daily (4 juni 2012). ‘Als zij de enige realistische weg naar een vredevolle oplossing blokkeren, duwen zij het land heel waarschijnlijk in de afgrond van een grootschalige oorlog.’

De People’s Daily stelt op 7 juni ook het te gretig beschuldigen van de Syrische regering door de westerse pers aan de kaak. ‘Zij maken selectief gebruik van feiten om hun subjectieve doelen te dienen.’

‘Dat gebeurde bij de inval in Irak over de zogenaamde aanwezigheid van massavernietigingswapens, dat gebeurde bij de talloze slachtoffers als gevolg van de NAVO-aanvallen in Libië en dat gebeurde bij de gewelddadige misdaden in Urumqi en Lhasa, die door de westerse media als een harde repressie van de Chinese regering werden afgeschilderd. Het buitensporig belichten van een bepaald of fout aspect van het verhaal gebeurt ook nu opnieuw na de massale moorden in Houla.’

De auteur waarschuwt daarom voor al te kortzichtige conclusies en de door media gehypete veroordelingen. ‘De media in het Westen zijn slechts een woordvoerder van de dominante westerse belangen en doen er alles aan de belangen van westers kapitaal te vrijwaren.’ Hij roept de Chinese media daarom op een waardig tegenwicht te bieden aan de internationale nieuwsmarkt.