Hongersnood in Afrika los je niet op met noodhulp, maar die is wel hoognodig

‘De internationale gemeenschap moet dringend en resoluut actie ondernemen. Het leven van miljoenen mensen hangt ervan af. Onze wereld van overvloed heeft geen excuus voor passiviteit of onverschilligheid.’

In niet mis de verstane woorden luidde VN-baas António Guterres drie weken geleden de alarmbel voor de verzamelde internationale pers in New York. Guteress werd geflankeerd door VN Noodhulpcoördinator Stephen O’Brien en Helen Clark, hoofd van het VN Ontwikkelingsprogramma (UNDP). Via een videoverbinding was ook Ertharin Cousin, directeur van het Wereldvoedselprogramma (WFP) present. De aanwezigheid van zoveel topambtenaren wees op de ernst van de situatie.

Stephen O’Brien: ‘We stevenen af op de grootste humanitaire crisis sinds de oprichting van de Verenigde Naties.’

De aanhoudende droogte in Oost-Afrika confronteert meer dan 20 miljoen mensen in Zuid-Soedan, Somalië, Yemen en Noordoost-Nigeria met voedselonzekerheid. Volgens UNICEF worden 1,4 miljoen kinderen met de hongerdood bedreigd door acute ondervoeding.

‘In delen van Zuid-Soedan is de hongersnood al een feit. Als we nú geen actie ondernemen zal die zich naar andere gebieden uitbreiden. Laat ons die catastrofe vermijden. Om die catastrofe af te wenden heeft de VN tegen eind maart 4,4 miljard dollar nodig.’

Intussen zijn we half maart. Eind vorige week herhaalde VN Noodhulpcoördinator Stephen O’Brien de noodoproep na een bezoek aan Kenia, Yemen, Somalië en Zuid-Soedan. O’Brien maande de internationale gemeenschap dringend tot grootscheepse actie aan om miljoenen mensen van de hongerdood te redden. ‘We bevinden ons op een kritisch punt in de geschiedenis: we stevenen af op de grootste humanitaire crisis sinds de oprichting van de Verenigde Naties.’

België reageerde daarop met het vrijmaken van alvast 60 miljoen euro voor humanitaire hulp. Minister De Croo: ‘Maar we moeten ook het fundamenteel probleem onder ogen durven zien: 80% van deze crisissen is veroorzaakt door mensen en niet door natuurrampen. Alleen humanitaire noodhulp uittrekken volstaat niet. We moeten veel meer inzetten om conflicten op te lossen, onder meer door landen en regio’s waar deze conflicten plaatsvinden voor hun verantwoordelijkheden te plaatsen. Er moeten veel meer inspanningen gebeuren om de crisissen op te lossen in plaats van ze groter te maken. Ik denk dan aan Zuid-Soedan, Jemen, de crisis rond het Tsjaadmeer en de situatie in Syrië.’

De droogte in Oost-Afrika is niet nieuw. Vorig jaar werd een voedselcrisis nog met hulp van VN-donoren afgewend, maar blijkbaar zijn herhaalde oproepen van de VN nodig om de dringende ernst van de situatie duidelijk te maken.

Erik Todts van Consortium 12-12 hoopt dat de berichten van de laatste weken de media en het publiek voldoende hebben geraakt om zich achter Hongersnood 12-12 te scharen.

Erik Todts: ‘We hopen dat het publiek de situatie juist kan inschatten’

‘De laatste maand nam de crisis grote proporties aan, met als schokkend hoogtepunt de officiële hongersnood in Zuid-Soedan. Je kan het jammer vinden maar vandaag heb je een dramatische klik nodig om maatschappelijk draagvlak rond een noodsituatie te creëren en mensen te mobiliseren. We hopen dat het publiek die klik vandaag kan maken en de situatie in Oost-Afrika juist kan inschatten.’

Kun je de situatie kort samenvatten?

Erik Todts: De huidige voedselcrisis is het gevolg van opeenvolgende mislukte oogsten en gewapende conflicten in de verschillende landen. Mensen moeten hun grond verlaten, de lokale economie ligt aan diggelen …. het resultaat is een hongersnood in Zuid-Soedan en een zware graad van ondervoeding in Jemen, Noord-Nigeria en Somalië. Maar ook Tsjaad en de rest van de Hoorn van Afrika – Kenia en Ethiopië – kampen met een droogte die zich tot in West-Afrika – Niger en Mali – laat voelen en kan leiden tot massale ondervoeding. Als gevolg heeft ook het Centraal-Afrikaanse Uganda dat met vluchtelingen uit de omringende landen wordt overspoeld, nood aan humanitaire hulp.

Onze actie zal zich toespitsen op de eerstgenoemde, vier meest getroffen landen. Als de ingezamelde fondsen het toelaten en de toestand dat vereist, kunnen we uitbreiden naar buurlanden.

‘We moeten een versnelling hoger schakelen’

Jullie leden zijn vandaag al actief in het gebied. Waarom is gezamenlijke actie nodig?

Erik Todts: Consortium 12-12 bestaat uit zes grote noodhulporganisaties, met elk hun eigen specialiteit en dito actievormen. Oxfam werkt bijvoorbeeld zeer polyvalent terwijl UNICEF en Handicap International op een specifiek doelpubliek inzetten. Die focus zorgt voor een diversiteit aan interventies en programma’s.

Het consortium schiet enkel in actie als de crisis en de behoeften zo groot zijn, dat we met zijn allen een versnelling hoger moeten schakelen. Dat is vandaag het geval. De crisis in Oost-Afrika is uitzonderlijk zwaar. Daarnaast gelden nog twee andere ‘startcriteria’: is onze hulp relevant en bestaat er voldoende draagvlak? We geloven dat we in Oost-Afrika mee het verschil kunnen maken, qua relevantie zit het goed. De vraag naar voldoende draagvlak blijft het moeilijkst, maar we geloven dat de urgentie groot genoeg is om iedereen mee te krijgen. Met de actie willen we snel zoveel mogelijk geld vrijmaken om elke organisatie op het terrein te ondersteunen in zijn specialisatie.

‘Noodhulp heeft nooit de wapens doen zwijgen. Maar daar kunnen we nu niet bij stilstaan’

Als consortium van humanitaire organisaties lenigen jullie de nood op korte termijn. Maar moeten we voor een duurzame oplossing niet verder kijken?

Erik Todts: Het klopt dat de noodsituatie in Oost-Afrika door andere factoren wordt veroorzaakt dan bijvoorbeeld de aardbeving in Haïti van zeven jaar terug. Daar sloeg omzeggens het blinde noodlot toe, terwijl nu ook de mens zelf – door militaire en politieke acties - een aandeel in de crisis heeft. Jemen is sinds de strijd tegen IS bijvoorbeeld een gigantisch kruitvat geworden. Om dat te blussen heb je inderdaad acties op een ander niveau nodig.

Noodhulp heeft nooit de wapens doen zwijgen. Meer dan ooit zijn er diplomatieke en politieke initiatieven nodig om een einde te maken aan het geweld en moeten deze landen structurele hulp krijgen. Maar daar kunnen wij op dit moment niet bij stilstaan. Daar hebben die miljoenen mensen in nood vandaag geen boodschap aan. Een gemeenschappelijke campagne van de leden binnen Consortium 12-12 kan de middelen opleveren om hen de broodnodige onmiddellijke hulp te geven.