Oorlog in Jemen: ‘Een totale catastrofe, maar niemand die het weet’

Al twee jaar lang gaat Jemen gebukt onder een bloedige burgeroorlog. Maar terwijl de ogen van de wereld zijn gericht op de conflicten in Syrië en Irak heeft niemand het over de situatie in Jemen. Shoqi Maktary van vredesorganistie Search for Common Ground was in Brussel om aandacht voor het probleem te vragen. MO* sprak met hem over de situatie in Jemen en wat er volgens hem moet gebeuren. 

© Caspar Bovenlander/MO.be

Shoqi Maktary van vredesorganistie Search for Common Ground

‘Er wordt gezegd dat de situatie in Jemen slecht is. Dat is een mythe. Het is erger dan slecht. Het is tien keer zo erg als wat je erover leest.’ Zo begint Shoqi Maktary van Search for Common Ground, kortweg Search, zijn presentatie aan de Brusselse tak van de University of Kent. Hij is te gast in Brussel om de situatie in Jemen toe te lichten.

Wat is er ook alweer aan de hand in Jemen?

In 2015 verdreven de sjiitische Houthi rebellen de regering van president Hadi uit de hoofdstad Sanaa. Hij zette zijn regering voort in de zuidelijke stad Aden. Een soennitische coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië vecht tegen Houthi rebellen. Op de achtergrond speelt het conflict tussen Saoedie-Arabië en Iran daarbij een belangrijke rol. Ondertussen profiteren gewelddadige groeperingen van de situatie om zichzelf uit te breiden binnen de lokale gemeenschappen.

Sinds 2015 zijn er al meer dan 10.000 burgers gedood in de oorlog. 3,1 miljoen mensen zijn op de vlucht. Velen zijn bovendien gestorven door de bijeffecten, zoals het ineenstorten van het zorgsysteem en de water- en voedseltekorten. De VN schatten dat sinds het begin van het conflict gemiddeld 75 mensen per dag gewond raken of om het leven komen. 17 miljoen mensen kampen met voedseltekorten en er zijn al meer dan 40.000 vermoedelijke gevallen van cholera gemeld en dat zouden aan het einde van dit jaar meer dan 300.000 gevallen kunnen zijn.

Totale vernietiging

Voor zijn presentatie ontmoet Maktary ons op het Brusselse kantoor van Search. Daar licht hij de erbarmelijke situatie in Jemen wat verder toe.

‘Er wordt gezegd dat de situatie in Jemen slecht is. Dat is een mythe. Het is erger dan slecht. Het is tien keer zo erg als wat je erover leest.’

‘We hebben het over een totale vernietiging van de infrastructuur. Scholen, ziekenhuizen en wegen zijn allemaal kapot. De hoofdstad Sanaa zit al drie jaar grotendeels zonder elektriciteit. Het leven van mensen wordt aan alle kanten geraakt. Bedrijven verdwijnen, inkomens verdwijnen. En ondertussen hebben we de ergste cholera-epidemie in de wereld. De ziekte verspreidt zich ontzettend snel. Er is sprake van ondervoeding. We zien nu zelfs dat mensen beginnen te sterven van de honger, het land staat op de rand van een hongersnood. Waarschijnlijk kun je volgens de officiële definitie zelfs al spreken over hongersnood, maar dat gebeurt niet omdat het schadelijk is voor het imago van de golfstaten. Jemen importeert 90% procent van zijn goederen. Door het embargo is het moeilijk om dingen te importeren. Maar vergis je niet, je kunt heus wel dingen vinden in de winkels. Maar daarom kunnen mensen het nog niet kopen. Meer dan een miljoen ambtenaren heeft al zes maanden geen salaris gekregen. De overheid doet ondertussen geen enkele investering. De bouwsector is helemaal ineengestort.’

‘Wat we zien is een proxy war, een oorlog bij volmacht. Strijdende partijen worden gemobiliseerd door externe machten. Het conflict tussen Saoedi-Arabië en Iran speelt een belangrijke rol op de achtergrond. Zo wordt er wel gezegd dat Houthi’s gesteund worden door Iran. Al heb ik in mijn observaties geen harde bewijzen gezien dat het daadwerkelijk zo is.’

‘De golfstaten dachten dat het voor hen een eenvoudige klus zou worden toen ze Jemen binnenvielen. Maar al krijgen de Saoedi’s tien jaar de tijd, ze kunnen de oorlog nooit winnen. Ze kunnen alles vernietigen, maar ze zullen Jemen nooit onder controle kunnen krijgen. Zeker de noordelijke gedeelten niet, die altijd vrij zijn geweest en nooit onder het bewind van externe machten hebben gestaan.’

© Caspar Bovenlander/MO.be

Shoqi Maktary van vredesorganistie Search for Common Ground

Media-vacuüm

‘Het is een totale catastrofe, maar niemand ziet het’, gaat Maktari verder. Daarmee snijdt hij het punt aan dat volgens hem het grote probleem is van de bloedige strijd in Jemen. 10.000 mensen zijn al omgekomen tijdens de oorlog, maar de wereld heeft er geen weet van.

‘De oorlog is erger dan alles wat we ook maar gezien hebben, maar iedereen zwijgt erover. De media brengen geen verslag uit van wat er gebeurt. En niet alleen in het Westen, maar ook in landen in de regio zoals Egypte en Jordanië weten mensen niet wat er in Jemen speelt. Niemand praat over kinderen die omkomen door landmijnen en luchtaanvallen. Niemand heeft het over mensen die mensen die sterven omdat ze geen toegang hebben tot ziekenhuizen. Niemand heeft het over diabetespatiënten die overlijden omdat ze hun medicijnen niet krijgen. Niemand heeft het over de groeiende zelfmoordcijfers doordat mensen geen andere uitweg meer zien. Dit vacuüm in de mediaverslaggeving stelt de strijdende partijen in staat om te doen wat ze willen.’

Terwijl de ogen van de wereld al jaren gericht zijn op de conflicten in Syrië en Irak, wordt Jemen dus vrijwel genegeerd. Maktari heeft daar wel een verklaring voor.

‘Het is heel moeilijk om Jemen binnen te komen. Je moet toestemming en een visum krijgen van Jemen en de landen uit de coalitie. Niet veel mensen krijgen die en al zeker journalisten niet. Als je erheen wilt moet je vliegen met Yemenia via Qatar of Jordanië. Die vluchtroutes zijn erg onbetrouwbaar en onveilig. Volgens mij is dat de belangrijkste reden waarom zich geen buitenlandse journalisten in het veld bevinden. Aan de andere kant heb ik journalisten al aan het werk gezien in moeilijker bereikbare plekken. Dus waarom dan niet in Jemen? Door de lokale bevolking wordt soms wel wat geschreven, maar dat wordt meestal niet overgenomen door media.’

Waar in het Westen en in andere delen van de wereld het conflict de kranten niet haalt, wordt er in het Midden-Oosten wel de nodige media-aandacht aan besteed. Het is echter niet het soort journalistiek dat Maktari tot tevredenheid stemt.

‘De oorlog wordt in termen uitgelegd van sektarisme, een heilige oorlog. En dat voedt de haat in het land.’

‘Media in het Midden-Oosten zijn altijd ontzettend politiek gekleurd. Kranten en televisiestations in de golfstaten zijn in handen van de mensen met geld. Als je een krant openslaat moet je altijd weten wie de eigenaar van die krant is, zodat je de verslaggeving kunt plaatsen. Het nieuws is daardoor altijd heel eenzijdig. Bovendien worden in Jemen de media op die manier gebruikt als middel om aan te zetten tot geweld. De oorlog wordt in termen uitgelegd van sektarisme, een heilige oorlog. En dat voedt de haat in het land.’

Waar de traditionele media geen betrouwbare bron voor informatie blijken te zijn, ziet Maktari elders wel sporen van de waarheid. ‘Op sociale media zie je wel verhalen van de bevolking verschijnen. Dat is het enige media-kanaal waar de werkelijkheid nog aan de orde komt.’

Arabische lente

De puinhopen van dit moment staan in schril contrast met het optimisme dat tijdens de Arabische lente heerste in Jemen. In 2011 bereikte de revolutiegolf die door de Arabische wereld ging ook Jemen. President Ali Abdullah Saleh die al sinds 1978 aan de macht was, eerst in Noord-Jemen en sinds 1990 in Jemen, moest aftreden.

‘Mensen zochten naar een nieuw Jemen. Een land waarin welvaart eerlijk wordt verdeeld en iedereen gelijke rechten heeft. Dit was een heel mooi moment in de geschiedenis van Jemen. Maar daar is niets meer van over. Alle dromen over mensenrechten en gelijkheid zijn afgenomen.’

De belangrijkste vraag is natuurlijk hoe Jemen weer naar een vredige en veilige toestand kan. Verre van een eenvoudige vraag. ‘Het conflict is een gegeven. Dat kan ik begrijpen. Maar het zoeken naar een uitgang is veel moeilijker. Dat is iets waar ik zelf maar moeilijk de vinger op kan leggen. Er wordt wel gesuggereerd dat Jemen opgesplitst moet worden in twee landen, of misschien zelfs meer. Maar ik betwijfel of dat een oplossing is.’

‘De ingrediënten die nodig zijn om een natie te vormen zijn verdwenen.’

‘Er is meer dan alleen een politieke dimensie in het conflict. De sociale structuren die Jemen vormen tot wat het is, zijn heel belangrijk. En die worden zwaar aangetast door de oorlog. Het land is ontzettend verdeeld. Toen we ergens met wat mensen uit een gemeenschap om de tafel gingen zitten, zei een man dat dit de eerste keer was sinds een jaar dat hij met zijn buurman aan tafel zat. In een Jemenitische context is dat heel zorgwekkend. In de Jemenitische cultuur is het normaal dat iedereen voortdurend met elkaar praat over alles en niets. De ingrediënten die nodig zijn om een natie te vormen zijn verdwenen.’

En daar probeert Maktari met Search iets aan te veranderen. ‘De natie moet opnieuw worden opgebouwd. Zelfs al wordt er op politiek niveau een oplossing gevonden voor het conflict, dan verandert dat niks aan de verdeeldheid van het land. Maar dat is een proces van tientallen jaren.’

Creatieve oplossingen

© Caspar Bovenlander/MO.be

Shoqi Maktary van vredesorganistie Search for Common Ground

Met Search zoekt Maktari naar creatieve oplossingen. ‘We focussen op lokale problemen. We brengen mensen uit dorpen en gemeenschappen samen aan tafel en richten ons op problemen die hen direct aangaan. En dan nog één probleem tegelijkertijd. Als er bijvoorbeeld watertekorten zijn in een dorp, dan gaan we ons daarop focussen. We laten mensen zelf met ideeën komen. Zo kunnen ze samen tot een oplossing komen voor hun problemen. En als het waterprobleem is opgelost, kunnen ze zich weer focussen op een volgend probleem, scholing bijvoorbeeld.’

Zo helpt Search om op lokaal niveau bij te dragen aan oplossingen voor problemen. Een nadeel hiervan is dat gemeenschappen in een soort bubbel dreigen te komen. ‘We moeten er daarom voor zorgen dat er uitwisseling ontstaat tussen groepen, zodat oplossingen ook elders in het land kunnen worden toegepast. Dit is niet eenvoudig omdat het moeilijk is om je te verplaatsen binnen Jemen. Hier kunnen sociale media dan een rol spelen. Er wordt veel gebruik gemaakt van WhatsApp groepen. Er zijn groepen waarin mensen uit vier totaal verschillende kampen met elkaar op een constructieve manier overleggen. Op deze manier proberen we iets van de ingrediënten die samen Jemen vormen te behouden, zodat we samen verder kunnen.’

Sleutel

Niet alleen wordt het conflict door de westerse media genegeerd, ook de politiek bemoeit zich er niet mee. ‘De internationale gemeenschap zou de strijdende partijen samen moeten brengen en aandringen om tot een oplossing te komen. Maar dat gebeurt niet omdat de media het er niet over hebben. En zolang de media zwijgen is er geen druk voor politici om te reageren. Niemand stelt vragen zolang het probleem onder de radar blijft. Pas als het zaakje begint te stinken, zul je zien dat mensen gaan zeggen dat er ingegrepen moet worden, in ieder geval vanuit humanitair oogpunt. Politici moeten zich schamen dat ze er niks aan doen.’

‘een echte oplossing kan er pas komen als het Westen een andere positie gaat innemen tegenover het conflict. En dat zal alleen gebeuren als de media er meer over gaan berichten. De sleutel is dat mensen meer moeten weten over Jemen.’

In april kwam echter toch een reactie vanuit de internationale gemeenschap. Op een donorconferentie in Genève werd 1,1 miljard Amerikaanse dollar toegezegd als steun aan Jemen. Dat was maar iets meer dan de helft van het gevraagde steunbedrag. Volgens Maktari is de hoogte van het bedrag niet het enige probleem. ‘Met geld alleen los je het probleem niet op. Het geld moet er zijn ten gunste van de bevolking, maar vaak zijn er veel restricties aan verbonden, waardoor mensen er geen toegang tot hebben. Het geld moet mensen in staat stellen om voedsel en medicijnen te importeren, maar het is technisch vaak gewoon niet mogelijk om dat geld uit te geven.’

‘De westerse landen treft blaam voor de strijd. Ze hebben Saoedi-Arabië en de andere golfstaten geen halt toegeroepen. Bovendien hebben ze aangeven voorstander te zijn om president Hadi weer in het zadel te helpen. Daarmee geven ze in feite groen licht voor de oorlog.’

De situatie in Jemen geeft weinig reden tot hoop. Toch blijft Maktari optimistisch over de toekomst. ‘Er is altijd hoop. Soms is dat alles wat je hebt. Op lokaal niveau hebben we al wat successen geboekt met onze projecten. Maar een echte oplossing kan er pas komen als het Westen een andere positie gaat innemen tegenover het conflict. En dat zal alleen gebeuren als de media er meer over gaan berichten. De sleutel is dat mensen meer moeten weten over Jemen.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.