Wie wil de oorlog in Jemen nu (niet) stoppen?

Volgens VN-experten faalt de vernietigende oorlogsstrategie van Saoedi-Arabië en zijn coalitiepartners in Jemen. En recent lekte uit dat ook de Saoedische kroonprins Salman, nochtans de bedenker van operatie Decisive Storm in Jemen, de oorlog beu is. Maar vindt hij een partner voor vrede?

  • © Reuters / Khaled Abdullah Inwoners van Sana’a zoeken met de blote hand naar slachtoffers in het puin van door Saoedi-Arabisch geleide luchtaanvallen op de stad. De strategische luchtcampagne van de coalitie onder Saoedi-Arabië versterkt het burgerverzet alleen maar. © Reuters / Khaled Abdullah
  • Ibrahem Qasim (CC BY-SA 4.0) luchtaanval op Sana'a in oktober 2015 Ibrahem Qasim (CC BY-SA 4.0)

Recent lekte een vertrouwelijke kladversie van het jaarlijkse VN-rapport over kinderen in gewapende conflicten uit. De Amerikaanse denktank Foreign Policy die het rapport in handen kreeg, focuste vooral op een aantal passages over het conflict in Jemen, een oorlog die inmiddels 2,5 jaar woedt. ‘De strategische luchtcampagne van de coalitie onder Saoedi-Arabië blijft weinig operationele en tactische impact op de grond hebben, en versterkt het burgerverzet alleen maar’, zo citeert Foreign Policy het expertenpanel van de VN dat het rapport samenstelde.

Volgens de rapporteurs ‘brengt de enorme wapenmacht die Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en andere coalitieleden inzetten in Jemen, de coalitie geen stap dichter bij een zegeviering’. Integendeel. Het zware wapengeweld heeft het Jemenitische politieke toch al zeer versnipperde landschap alleen maar verder verdeeld, en heeft vooral geleid tot een enorme humanitaire crisis en oorlogsmisdaden.

Zowel de coalitie als de Houthi’s maken zich schuldig aan ernstige oorlogsmisdaden tegenover kinderen. De coalitie, die steun krijgt van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië – niet toevallig beide belangrijke wapenleveranciers van Saoedi-Arabië, werd al in 2016 door hulporganisaties veroordeeld voor ernstige mensenrechtenschendingen tegenover kinderen. 502 kinderen werden gedood, 838 werden gewond, grotendeels door luchtaanvallen.

Saoedi-Arabië faalt in Jemen

VN onder druk als gevolg van rapport

Na de ophef over de gelekte kladversie van het VN-rapport, is het afwachten wanneer VN-secretaris-generaal Antonio Guterres een definitief rapport zal publiceren. Dat zou normaal ‘einde van de zomerperiode’ voorzien zijn. De vraag is of de straffe taal naar Saoedi-Arabië overeind zal blijven, en of de VN zal beslissen tot een onderzoek naar oorlogsmisdaden in Jemen.

Volgens Foreign Policy wil Virginia Gamba, de rapportverantwoordelijke, aanbevelen om de Arabische oorlogscoalitie onder leiding van Saoedi-Arabië op een lijst te zetten van landen en entiteiten die zich schuldig maken aan het doden en verminken van kinderen. Het leverde de VN al grote druk op van zowel Saoedi-Arabië, die bijkomende gesprekken wil alvorens een definitieve versie wordt gepubliceerd, als van de VS. De laatste pleiten er sterk voor dat de VN niet de coalitie, maar afzonderlijke landen die deelnemen aan de coalitie, op de lijst zetten. Maar dat is onbegonnen werk, vermits de coalitie simpelweg geen informatie vrijgeeft over welke landen deelnemen aan specifieke operaties.

Recent legde een Saoedische missie bij de VN ook sterk de nadruk op het gegeven dat Saoedi-Arabië een zeer belangrijke donor is voor humanitaire hulp aan Jemen. Saoedi-Arabië doneerde meer dan 8 miljard dollar sinds maart 2015. Ze maakte ook gewag van een verbeterde humanitaire toegang tot moeilijk bereikbare gebieden in Jemen, wat vandaag een zeer heikel thema is voor de hulporganisaties.

De meeste Jemen-experts en militaire strategen zijn het erover eens: de Houthi’s hebben, met steun van de milities van de Jemenitische ex-president Abdulah Saleh, nog steeds zeer veel controle over het Jemenitische grondgebied. En na twee en een half jaar heeft hun vijand — Saoedi-Arabië en zijn coalitiepartners — weinig successen geboekt.

Officieel beweert Saoedi-Arabië echter dat de oorlogscoalitie met operatie Decisive Storm wel degelijk stappen voorwaarts zet in verschillende regio’s in Jemen. Maar officieus klinkt andere taal. Zo zou de Saoedische kroonprins Mohamad Bin Salman zich intussen ook uit de oorlog, die hij zelf ondanks groot protest startte, willen onttrekken. Dat blijkt uit een – al dan niet georkestreerd – gelekt e-mailgesprek tussen een Amerikaanse topdiplomaat en de ambassadeur van de Verenigde Arabische Emiraten in de VS.

Volgens de mailconversatie is Bin Salman nu toch bereid zich te plooien naar een Amerikaanse opening naar Iran, Riads aartsrivaal. Ondanks of net dankzij de Saoedische oorlog met de Houthi’s versterkte Iran zijn invloedssfeer in Jemen. Tot groot ongenoegen van Riad dreef Teheran de handel op met het Houthi-gecontroleerde Sanaa, maar vergrootte Iran ook zijn invloedssfeer via wapenleveringen en uitwisselen van expertise onder de vorm van trainingskampen voor de Houthi-rebellen.

Dat Bin Salman zich, ondanks deze Iraanse successen, toch kan verzoenen met een internationale versoepeling naar Iran toe, kan echter wijzen op zijn hernieuwde vertrouwen in het Amerika van Donald Trump. Bin Salman kan er immers prat op gaan dat hij, ondanks die Amerikaanse opening, volop gesteund blijft door de VS. In mei dit jaar tekenden de VS en Saoedi-Arabië nog een wapendeal die goed was voor 110 miljard dollar. Die deal was volgens analisten meer dan een miljardencontract alleen. Donald Trump ondertekende immers ook zijn akkoord met de Saoedische koude oorlogsvisie tegenover Iran.

Minstens 5110 burgers werden gedood en minstens 8719 gewond door het gewapende conflict, waarbij alle strijdende partijen zich schuldig maken aan oorlogsmisdaden.

Het is ook mooi meegenomen dat Bin Salmans pragmatische wens om uit de oorlog te stappen hem publiek wellicht opnieuw goede punten oplevert. Die punten kan hij gebruiken na de felle kritiek die hij door zijn oorlogswensen in Jemen over zich heen kreeg. De vraag is echter hoe deze oorlog te stoppen, die intussen een bijzonder hoge menselijke tol eist.

Sinds maart 2015 stevenen zeven miljoen mensen langzaam naar de hongerdood toe. Al tweeduizend mensen stierven aan de cholera-epidemie die dit voorjaar uitbrak. Minstens 5110 burgers werden gedood en minstens 8719 gewond door het gewapende conflict, waarbij alle strijdende partijen zich schuldig maken aan oorlogsmisdaden.

Maar ondanks die menselijke catastrofe, heerst een aloude economische logica, en komt ook de Jemenitische oorlog bepaalde actoren zeer goed uit. Met andere woorden: niet iedereen is even haastig om de oorlogskoek uit handen te geven.

Wie heeft de oorlogskoek?

Het mag duidelijk zijn: voor Saoedi-Arabië is de oorlog een enorm dure zaak. Volgens een berekende inschatting die Reuters vorig jaar publiceerde, spendeerde Saoedi-Arabië in 2016 175 miljoen dollar per maand voor luchtaanvallen en nog eens 500 miljoen dollar voor grondoperaties.

Dat ligt blijkbaar anders voor de tegenpartij. Terwijl er een nijpend geldtekort is om een humanitaire ramp te voorkomen, levert de oorlog voldoende middelen voor het machtsbehoud van de verschillende milities en politieke leiders in het Jemenitische conflict. En ondanks het schrijnende gebrek aan levensreddende medicijnen en basisvoeding, is toch nog voldoende geld in omloop. Wie rijk is, krijgt zijn goederen binnen de 48 uur, of hooguit 72 uur, via luchtverkeer uit Dubai of over het water uit Oman. Dat schrijft Jemen-expert Peter Salisbury van Chatham House in een recente analyse over de oorlogseconomie in Jemen.

Zeker voor de militaire leiders van de Houthi’s betekent de oorlog een versterking van macht en geld.

War makes the money go ‘round, dus waarom zou men de oorlog stoppen?’, vraagt Salisbury zich af. Voorheen onbetekenende groepen die nu controle hebben over bepaalde gebieden, hebben nu ook de controle over lucratieve smokkelroutes. En in de zuidelijke provincie Hadramout int de lokale overheid zoveel taksen op goederen die via de haven van Moekalla binnenkomen dat het, mits steun van de Verenigde Arabische Emiraten, infrastructuur kan herstellen, basisgezondheidszorg en elektriciteit kan voorzien. In het centraal gelegen Marib haalt de gouverneur, een belangrijke clanleider, middelen voor basisdiensten uit de controle van een olieveld in zijn provincie. Maar zeker voor de militaire leiders van de Houthi’s betekent de oorlog een versterking van macht en geld.

Die versterkte positie leidde volgens velen recent ook tot nieuwe barsten in de broze en vreemde alliantie tussen de Houthi’s en ex-president Saleh. Saleh, tijdens zijn presidentschap nog aan de andere kant van de frontlijn tegen de houthi’s in een aantal conflictronden, trommelde onlangs nog honderdduizenden aanhangers op in Sanaa. Daarmee reageerde hij krachtig op de publieke aanvallen voordien van Houthileiders aan zijn adres. Hij kon immers aantonen dat zijn voorheen almachtige politieke partij, het Algemene Volkscongres, nog steeds een brede aanhang in Sanaa heeft, en dat die niet per se pro-Houthi is. Daarmee toont Saleh zich opnieuw als de slangendanser die hij altijd was.

Jemenkenner Adam Baron van de Europese Raad vermoedt echter eerder politiek theater dan echte barsten. ‘Op het einde van de dag zitten ze nog steeds samen in de loopgraven tegen hun gemeenschappelijke vijand.’ Dat zou dus betekenen dat noch Saleh, noch de Houthi’s voorlopig bereid zijn om toegevingen te doen aan de onderhandelingstafel met Saoedi-Arabië.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2789   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2789  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.