Necîbe Qeredaxî over de Koerdische vrouwenbeweging

Het gevecht met de drie-eenheid van het patriarchaat, het kapitalisme en de natiestaat

Naar aanleiding van de recente evoluties in Noord-Syrië, de de-facto autonomie van de Koerdische regio’s en de bevrijding van Raqqa, worden Koerdische vrouwen in westerse media vaak afgebeeld als heldhaftige strijdsters.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Westerse media kijken vaak niet verder dan de cosmetische bovenlaag van zulke beelden, vrouwen met lange donkere lokken met een strijdlustige blik in de ogen versus de wilde barbaren van Daesh. Men beeldt Koerdisch guerrillastrijdsters af als heldinnen, die vechten voor westerse waarden zoals democratie en gendergelijkheid. Dit is een oriëntalistisch narratief dat Koerdische vrouwen enkel politieke daadkracht verleent indien hun acties kaderen binnen liberale Westerse waarden.

Van marxistische rups tot postmoderne vlinder

De strijd die Koerdische vrouwen voeren, is diep geworteld in een radicaal politiek gedachtegoed, als zodanig laat ze zich niet zo maar rijmen met westers liberalisme, zoals dat misschien op het eerste zicht lijkt.

De beweging evolueerde van een dogmatisch marxistisch-leninistische rups tot wat sommige een postmoderne vlinder zouden noemen.

De Koerdische beweging rees in de late jaren ‘70 van de 20ste eeuw uit een versplinterd Turks-links en radicaliseerde in de martelkamers van de gevangenis in Diyarbakir, tijdens de militaire coup in Turkije van 1980. De beweging evolueerde van een dogmatisch marxistisch-leninistische rups tot wat sommige een postmoderne vlinder zouden noemen.

De beweging laat het doel van een onafhankelijk socialistisch Koerdistan achterwege. Door radicaal democratische concepten toe te passen, tracht de beweging de staat te overstijgen en in plaats van het centraliseren van macht poogt ze macht te herverdelen op het allerlaagste niveau, gebruikmakend van horizontale vormen van vertegenwoordiging.

Geïnspireerd door de Amerikaans eco-anarchistisch politiek theoreticus Murray Bookchin herformuleerde de Koerdische beweging op zeer duidelijke wijze haar geloof in een post-kapitalistische en post-statelijke samenleving. Ze begon met het implementeren van deze ideeën in de Koerdische autonome regio’s van Syrië.

Öcalans visie

De strijd voor gendergelijkheid staat centraal in de visie van de Koerdische beweging op een rechtvaardige samenleving. Abdullah Öcalan, de gevangengenomen ideologische leider van de Koerdische beweging, stelt dat er een directe link is tussen de opkomst van de natiestaat en genderhiërarchieën.

‘Het doden van de dominante man wordt een noodzaak in de strijd voor een samenleving die de onderdrukkende structuren van de kapitalistische natiestaat zal overstijgen’

Volgens Öcalan zijn de historische wortels van sociale, economische en culturele onderdrukking terug te leiden tot het ontstaan van genderhiërarchieën in het Neolithicum, de vrouw ziet hij dan ook als de ‘eerste kolonie’.

Öcalan betoogt dat de natiestaat, monotheïstische religies en het kapitalisme allemaal verschillende geïnstitutionaliseerde vormen zijn van de dominante man. Het vechten tegen patriarchale sociale structuren –of, in de woorden van Öcalan, ‘het doden van de dominante man’– wordt dan een noodzaak in de strijd voor een samenleving die de onderdrukkende structuren van de kapitalistische natiestaat zal overstijgen.

Binnen deze strijd benadrukt het Koerdische paradigma het belang van een duurzame transformatie van zowel de sociale als persoonlijke “mentaliteit”, deze term resoneert met het Foucaultiaanse begrip discours, als een systeem van structurele representaties.

Tegelijkertijd benadrukt het Koerdische paradigma het belang van de revolutionaire praktijk en daarmee de noodzaak aan een antagonistische strijd om duurzame verandering tot stand te brengen. In een kader dat de grenzen van burgerschap herdefinieert, wordt de klassieke marxistische focus op klassenstrijd verruimd en wordt er rekening gehouden met andere vormen van onderdrukking.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Antikoloniale en antikapitalistische verzetsbewegingen

De bevrijding van de vrouw krijgt een centrale rol in zowel de theoretische reflecties op de sociale realiteit als de praktische inspanningen in het radicaal transformeren van deze werkelijkheid. De beweging benadrukt dat het cruciaal is voor het succes van de sociale strijd om de linken tussen kapitalistische, statelijke en genderonderdrukking te begrijpen. De beweging leerde van de ervaringen van antikoloniale en antikapitalistische verzetsbewegingen uit de 20Ste eeuw, waardoor de invulling van de strijd in zich zelf fundamenteel geherformuleerd wordt.

Jineologie bekritiseert hoe de positivistische wetenschappen alle vormen van macht monopoliseerde in de handen van mannen.

Jineologie, een kader voor radicaal feministische analyse dat de Koerdische beweging ontwikkelde sinds 2008, tracht de overwinningen van de Koerdische vrouwenbeweging te exporteren naar de samenleving. Jineologie, een neologisme afgeleid van het Koerdische woord voor vrouw jin, bekritiseert hoe de positivistische wetenschappen alle vormen van macht monopoliseerde in de handen van mannen.

Als theoretisch paradigma, baseerde het zich op de concrete ervaringen van Koerdische vrouwen die geconfronteerd worden met patriarchale en koloniale onderdrukking. Gebruikmakend van dit nieuwe perspectief tracht jineologie een alternatieve methodologie te ontwikkelen voor de bestaande sociale wetenschappen, die in contrast staat met androcentrische kennissystemen.

Flauw feminisme

Tegelijkertijd verwoordt het ook een krachtige kritiek op het westerse feminisme. Volgens Dilar Dirik, academica en voorvechtster van jineologie, heeft de feministische deconstructie van genderrollen sterk bijgedragen in ons begrip van seksisme. Desondanks, blijft jineologie kritisch tegenover het feminisme, dat er niet in slaagde een concreet alternatief uit te bouwen.

Jineologie bekritiseert het mainstream feminisme, dat haar denkkader beperkt tot dat van de heersende macht, waardoor het draagvlak van de strijd te nauw wordt en radicale sociale verandering uitblijft.

Jineologie bekritiseert het mainstream feminisme, dat haar denkkader beperkt tot dat van de heersende macht, waardoor het draagvlak van de strijd te nauw wordt en radicale sociale verandering uitblijft.

Intersectioneel feminisme pakt deze kwesties aan en onderstreept dat vormen van onderdrukking met elkaar verweven zijn en dat het feminisme een holistische aanpak nodig heeft om ze aan te pakken. Volgens de Koerdische beweging is het probleem echter dat deze debatten nooit de academische kringen verlaten.

Jineologie presenteert zichzelf als een methode om deze vragen te verkennen op een collectivistische manier. Op deze manier kan jineologie gezien worden als de levende praktijk die groeide uit de discussies van vrouwen in Koerdistan.

Necîbe Qeredaxî is al 18 jaar journaliste en pleitbezorgster van de Koerdische zaak. Ze is een van de oprichtsters van een onderzoekscentrum voor jineologie in Brussel, dat binnenkort haar deuren zal openen voor het publiek. Het doel van de organisatie is het promoten van sociaalwetenschappelijk onderzoek dat zich richt op de emancipatie van vrouwen.

Het centrum zal seminaries en workshops organiseren, onderzoek doen naar gendergeweld en de onderdrukking van vrouwen en proberen de discussie aan te gaan met andere feministische bewegingen in België en daarbuiten.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Koerdische YPG-strijdster

Zowel een uitkomst als een aanzet

Wat is jineologie en waar strijdt het voor?

Necîbe Qeredaxî: De term jineologie bestaat uit twee woorden: het Koerdisch woord voor vrouw, jin, en logos. Het is dus is de wetenschap van de studie van de vrouw. Wat is jineologie voor zij die er voor het eerst van horen? Jineologie is zowel een uitkomst als een aanzet. Het is een uitkomst van de dialectische vooruitgang van de [Koerdische] vrouwenbeweging, maar ook een aanzet tot het beantwoorden van de vragen die voorkwamen uit de tegenstellingen op het gebied van maatschappij, economie, gezondheid, onderwijs, ecologie, ethiek en esthetiek.

‘Hoewel de sociale wetenschappen zich bezighielden met deze problemen, vertekende de gevestigde wetenschappen de relaties tussen mannen vrouwen’

Hoewel de sociale wetenschappen zich bezighielden met deze problemen, vertekende de gevestigde wetenschappen de relaties tussen mannen vrouwen, onder invloed van de heersende hegemoniale orde. Jineologie komt met een nieuwe analysemethode voor deze problemen.

Waar baseren we onze analyse op? Eerst en vooral op de dialectische vooruitgang van de [Koerdische] vrouwenbeweging. Vanaf het begin streed de Koerdische vrijheidsbeweging niet enkel tegen de contradicties van het nationalisme, maar ook tegen de tegenstellingen binnen de Koerdische samenleving zelf.

De Koerdische vrijheidsbeweging begon haar strijd in Mesopotamië, waar vrouwen een historisch potentieel bezitten. Jineologie focust op dit potentieel en de historische realiteit die er achter schuilt. Jineologie baseert zich ook op de realiteiten in Koerdistan vandaag, de realiteiten van een natuurlijke samenleving die vernietigd en onderworpen werd, maar die desondanks nog springlevend zijn in Koerdistan.

Mannen moeten veranderen

Wie ontwikkelde jineologie en waarom? Jineologie lijkt een zeer recente evolutie. Wat waren de omstandigheden die leidden tot haar ontwikkeling?

Necîbe Qeredaxî: De [Koerdische] vrouwenbeweging is vandaag groot in haar organisatiestructuren. Ze evolueerde van zelforganisatie tot de oprichting van militaire eenheden en een vrouwenpartij. We bereieken het moment dat de vrouwenbeweging zich ontplooit als een paraplu. Onder deze paraplu, in alle vier delen van Koerdistan, zijn er honderden civiele, politieke en militaire eenheden.

‘Om de vooruitgang die we tot nu toe maakten te verankeren, kunnen we ons niet enkel beperken tot hervormingen’

Nu de beweging is gegroeid, is er nood aan een leidende mentaliteit om een invloed te hebben op de samenleving. Zolang deze ontwikkelingen gevangen blijven in groepen intellectuele, elite en avant-garde organisaties, blijft een duurzame sociale verandering uit. Er blijft altijd een gevaar bestaan om terug te grijpen naar patronen uit het verleden.

In 2008 werden de vijfdelige verdedigingsteksten van Abdullah Öcalan, Sociology of Freedom, uitgegeven. In het derde volume stelt Öcalan jineologie voor als een wetenschap die de mentaliteit van de samenleving kan transformeren. Want, hoewel er zeker verandering is, moeten we deze verandering op lange termijn doorvoeren op het niveau van het onderliggende paradigma. Om de vooruitgang die we tot nu toe maakten te verankeren, kunnen we ons niet enkel beperken tot hervormingen.

Volgens Öcalan is er altijd het risico dat de mannelijke macht zichzelf zal herstellen als de stappen die we zetten niet wetenschappelijk en academisch ondersteund worden en als mannen zichzelf niet transformeren. Zo wordt het potentieel gecreëerd door vrouwen opnieuw onderdrukt.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Peshmerga en YPG-strijder

Nood aan institutionalisering

Dit betekent, dat om nieuwe potentiëlen en duurzame sociale verandering te creëren, gendertransformaties moeten plaats vinden binnen de samenleving. Naar aanleiding van dit voorstel is er in 2008 een commissie met ongeveer 30 leden opgericht, om jineologie en haar ontwikkeling te bespreken. Sindsdien zijn er in Noord-Koerdistan in heel wat steden [jineologie] comités opgericht.

‘We ontvangen geen geld omdat we jinelogie willen uitvoeren als iets waar iedereen aan kan deelnemen’

Kijken we naar Rojava (in Syrië), dan zien we een groot aantal jineologische organisaties, de centrale jineologie academie maar ook heel wat andere centra. In Europa, staat jineologie op de agenda van de vrouwenbeweging sinds de laatste 3 of 4 jaar, er zijn een groot aantal conferenties, seminaries en panels georganiseerd in verschillende landen.

De afgelopen drie jaar kwamen we tot het besef dat institutionalisering nodig is. In het begin van 2016 kwamen we met een groep uit zeer diverse achtergronden –journalisten, academici, leden uit de vrouwenbeweging, intellectuelen– samen en in 2017 richtten we het jineologie centrum op hier in Brussel, waar we nauwer willen samenwerken met feministische bewegingen uit heel Europa. De meeste van ons zijn vrijwilligers, we ontvangen geen geld, net omdat we jinelogie willen uitvoeren als iets waar iedereen aan kan deelnemen.

Geen Koerdisch feminisme

U vermeldde dat u in contact wil komen met feministische bewegingen in Europa. Ik vraag me dan ook af wat de relatie tussen jineologie en feminisme. Hoe verschilt jineologie van het feminisme en in welke mate inspireert het zich er op?

Necîbe Qeredaxî: Jineologie is geen alternatief voor het feminisme. Dat moet heel duidelijk gemaakt worden. Wij zeggen niet, laten we komaf maken met het feminisme en vervangen door jineologie. Dit is iets wat we zeer duidelijk stellen. Sommigen zeggen dat jineologie Koerdisch feminisme is, dit is niet waar, het is geen Koerdisch feminisme.

‘Het feminisme slaagt er niet in om vanuit een holistisch perspectief alle problemen in een samenleving te analyseren, vooral niet in het Midden-Oosten’

Toen de [Koerdische] vrouwenbeweging ontstond, analyseerde men de tegenstellingen binnen de Koerdische samenleving en begon deze aan te pakken door middel van een vrouwenstrijd. Toen men onderzoek deed naar feministische bewegingen, besefte men dat men sommige delen van het feminisme als erfenis kan gebruiken.

De Koerdische samenleving en samenlevingen van het Midden-Oosten kunnen echter niet veranderen door feminisme alleen. We hebben een kritische kijk op het feminisme. Het feminisme slaagt er niet in om vanuit een holistisch perspectief alle problemen in een samenleving te analyseren, vooral niet in het Midden-Oosten. Het feminisme werd ook te verdeeld, het scheidde zichzelf van de sociale werkelijkheid. Het limiteerde zichzelf tot de elites.

Wat waar is voor Europa is niet altijd waar voor het Midden-Oosten. Uiteraard delen vrouwen over alle continenten heen heel wat ervaringen, maar we zijn ook verschillend. Bijvoorbeeld, in een aantal landen in Europa vechten vrouwen voor het recht op abortus. Maar in het Midden-Oosten, worden vrouwen nog steeds besneden en verkracht. Daarom zijn de perspectieven van feministische vrouwenbewegingen onvoldoende om verandering te brengen in de realiteiten van vrouwen wereldwijd.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Koerdische YPG-strijders

Patriarchale mentaliteit

Dit wilt niet zeggen dat we de erfenis van de [feministische] vrouwenbeweging niet accepteren. Jineologie is in veel opzichten geïnspireerd op het nalatenschap van de feministische beweging. Bijvoorbeeld, de beweging voor vrouwenkiesrecht in Groot-Brittannië, de vrouwencommunes tijdens de Commune van Parijs, de vrouwenstrijd onder leiding van Alexandra Kollontai, de strijd in Duitsland geïnspireerd door Rosa Luxemburg, Maria Mies een hedendaags eco-feministe, maar ook de vrouwenstrijd in Latijns-Amerika.

We beschouwen al deze bewegingen als deel van onze erfenis, maar we zien ook dat het feminisme erg eurocentrisch is. Ook zien we dat ze zich onderworpen aan de macht van het kapitalistisch systeem en de patriarchale mentaliteit.

Veel feministen zien de relatie niet tussen de drie-eenheid van het patriarchaat, het kapitalisme en de natiestaat. Door het opbreken van deze drie-eenheid, verdeelt men ook de strijd.

‘Sommige mannen vechten tegen het kapitalisme en de natiestaat, maar zien het patriarchaat niet als een deel van het probleem’

Het gevolg is dat sommige mannen vechten tegen het kapitalisme en de natiestaat, maar het patriarchaat niet zien als een deel van het probleem. Sommige feministen zien op hun beurt enkel het patriarchaat als een probleem, maar ze zien niet hoe deze mentaliteit gelinkt is aan de staat en het kapitalisme.

Twee weken geleden was ik op een conferentie in Berlijn. Iemand van de feministische koepelorganisatie die het evenement organiseerde stelde de vraag: ‘Wat hebben de gebeurtenissen in het Midden-Oosten te maken met ons? Vrouwen dragen er wapens, dat is verkeerd. Waarom breng je hun problemen naar ons land?’ Uiteraard denken niet alle Duitse vrouwen zo, noch alle feministische organisaties. Veel doen dat helaas wel.

Als Duitsland wapens verkoopt aan Turkije en Saudi-Arabië, wanneer het dictaturen in het Midden-Oosten steunt, is de feministische beweging verantwoordelijk om hier tegen in opstand te komen. Jineologie bekritiseert deze net omdat ze dit niet doen.

Deze bewegingen moeten niet in tegenstelling staan met de sociale werkelijkheid, ze moeten globaal denken. Wij geloven dat jineologie een nieuwe energie aan deze bewegingen kan bijdragen. We kunnen een brug vormen om symbiotische relaties en een gedeeld platform te bouwen, waar we de kritiek op het feminisme evalueren en samenwerken aan de elementen die jineologie sterk maken.

Over kracht en wapens

De Koerdische beweging werd recent erg populair in het Westen. Vooral in progressieve en linkse Westerse media zien we een groot aantal beelden van Koerdische vrouwen die vechten tegen Daesh. Dit is vormt een grote bron voor fascinatie in het Westen. Vanuit het perspectief van jineologie, hoe staat u tegenover de rol van vrouwen in oorlog en zelfverdediging. Wat is uw antwoord op de kritiek dat vrouwen geen wapens zouden mogen dragen?

Necîbe Qeredaxî: Ik zou zeggen dat er hier zowel voordelen als nadelen aan verbonden zijn. Het voordeel is, dat het embargo dat lange tijd van kracht was tegen de Koerdische vrijheidsbeweging wordt opgeheven, ook staat ze, na lange tijd, niet meer op terreurlijsten. De beweging werd gecriminaliseerd en zeer negatief belicht. Dit beeld wordt uitgedaagd op internationale schaal.

‘De Koerdische vrijheidsbeweging bekommert zich niet alleen met de Koerdische samenleving, maar ook met andere etnicititeiten waar we zij aan zij mee samenleven’

De Koerdische vrijheidsbeweging bekommert zich niet alleen met de Koerdische samenleving, maar ook met andere etnicititeiten waar we zij aan zij mee samenleven, zoals Arabieren, Assyriërs, Syriacen, Tsjetsjenen, Armenen, Turkmenen, Azeris, Joden, Christenen, Sjiieten… Dit kwam aan het licht en zorgde voor een positiever beeld rond de Koerdische vrijheidsbeweging.

Anderzijds is het nadelig dat sterkte enkel wordt gemeten aan de hand van wapens. Bijvoorbeeld, de vrouwen van de Vrouwelijke Volksbeschermingseenheden (YPJ) worden gezien als heldinnen die de wapens opnemen tegen Daesh. Maar wat is hier de échte kracht? Is zelfverdediging enkel een kwestie van wapens? Of kunnen we andere vormen van zelfverdediging bedenken?

Eens Daesh en koloniale onderdrukking overwonnen zijn, wanneer het geweld tot een einde komt, moeten we dan stellen dat deze [vrouwen]strijd ook tot een einde komt? Toch is dit exact het punt waar de eigenlijke vraag begint. Voor de [Koerdische] vrijheidsbeweging, zijn wapens een middel tot zelfverdediging, maar zelfverdediging bestaat niet enkel uit wapens. In Europa bijvoorbeeld, dragen mensen geen wapens en toch worden ze aangevallen, mensen blazen zich op in de metro. Dus men kan niet enkel op de staat vertrouwen om zich te verdedigen.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Koerdische YPG-strijders

Vrije co-existentie

Dit verplicht ons de vraag stellen hoe de samenleving zichzelf mentaal en ideologisch kan verdedigen door organisatie en mentale ontwikkeling. Eén van de belangrijkste methodes waardoor een samenleving zichzelf kan verdedigen is het concept van vrije co-existentie.

‘Gisteren nog waren Soennitische Arabieren onze tafelgasten. De volgende dag verwoestte ze ons huis en kidnapten ze onze dochter’

Een van de meest interessante voorbeelden hiervan zagen we in Şengal (Irak). Een vrouw uit Şengal zei: ‘Gisteren nog waren Soennitische Arabieren onze tafelgasten. De volgende dag verwoestte ze ons huis en kidnapten ze onze dochter.’

Dit betekent dat er in deze samenleving nooit vrije co-existentie werd ontwikkeld. Hoe keken Soennitische Arabieren tegenover Şengal, hoe leefden deze mensen samen? Als we deze vragen willen beantwoorden moeten we het concept van vrije co-existentie uitwerken.

Mensen raakten geïsoleerd van elkaar, ze hebben geen morele of sociale verantwoordelijkheden meer ten opzichte van elkaar. In de naam van het individualisme raakte de samenleving verdeeld. Door middel van jineologie willen we opnieuw gevoeligheid en verantwoordelijkheid voor elkaar ontwikkelen.

In die zin is de gewapende strijd slechts het begin van iets anders?

Necîbe Qeredaxî: Inderdaad. Bijvoorbeeld, slechts een klein deel van de opleiding van de Volksbeschermingseenheden (YPPG), de YPJ en de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) gaat over het gebruik van wapens, hooguit een vierde daarvan. De rest is ideologisch: politieke training en persoonlijke ontwikkeling. Hun doel is niet slechts het uit de weg ruimen van Daesh met wapens, maar het opnieuw opbouwen van sociale relaties.

In de gebieden onder controle door de YPG/YPJ of de SDF worden mensen aangemoedigd landbouw en veeteelt te bedrijven. Het gaat over regio’s waar voor 70 jaar het Assad regime mensen niet toeliet graan te verbouwen. Er is altijd het potentieel voor iets anders dan wapens. Mensen kunnen opnieuw een deel zijn van de samenleving, ze kunnen zich organiseren, bijdragen aan civiele activiteiten, de samenleving iets bijbrengen of een academie oprichten. Uiteindelijk is de mentale transformatie het belangrijkst.

Kolonisatie van het denken

Binnen de Koerdische beweging, zijn de meeste belangrijkste analytische concepten gender en identiteit, concreet, de Koerdische identiteit en de bevrijding van de vrouw. Ik vraag me af in welke mate klasse nog steeds belangrijk is als een analytisch hulpmiddel in de sociale strijd?

Necîbe Qeredaxî: Als we de transformatie van de [Koerdische] beweging bestuderen, zien we dat er na de jaren ‘90 van de 20ste eeuw een aantal fundamentele veranderingen plaatsvonden. In het begin voerde de Koerdische beweging vooral een klassenstrijd, gebaseerd op het marxisme. Het belangrijkste aspect van de paradigmaverandering [in de jaren ‘90] is het begrip dat de basis van klassenstrijd de kolonisatie van het denken is.

‘Met behulp van jineologie proberen we de diepten van de geschiedenis te verkennen en het punt te zoeken waar vrouwen verplicht werden te verdwijnen’

In het marxisme zegt men dat klasseverschillen de reden zijn voor onderdrukking en strijd. Öcalan zegt dat omdat onderdrukking in het denken gebeurd, en omdat het vooral over de onderwerping van vrouwen gaat, we ons eerst moeten verzetten tegen dit soort oppressie. Als dit fundamentele aspect van de onderdrukking van de vrouw niet begrepen wordt, kan geen enkele strijd succesvol zijn.

Wij geloven dat we ons in de eerste plaats moeten afvragen hoe mentale onderdrukking tot stand komt. Volgens jineologie, kwam deze onderdrukking er op drie manieren, eerst werden vrouwen seksueel onderworpen en daarmee geobjectiveerd. Ten tweede, vrouwen werden economisch uitgebuit en ten derde droeg een aantal ideologische transformaties, zoals mythologie en religie, bij aan deze onderdrukking.

Met behulp van jineologie proberen we de diepten van de geschiedenis te verkennen en het punt te zoeken waar vrouwen verplicht werden te verdwijnen, om het opnieuw anders te doen. Veel mensen vragen waarom het symbool van jineologie een spintol is. Het spintol is een instrument dat moeders meer dan 10.000 jaar geleden creëerden en dat overleefde tot en met vandaag. We volgen de draad [van de spintol] doorheen de geschiedenis, om zo te onderzoeken hoe het verzet van vrouwen evolueerde rond deze symbolische draad.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Koerdische YPG-strijders

Gemeenschappelijk discussieplatform

We zien dat jineologie nauw verwant is aan de Koerdische strijd. Maar wat is het belang van jineologie voor vrouwen hier in Europa? Is jinelogie enkel iets voor Koerdische vrouwen, of kan het ook een inspiratie zijn voor (feministische) vrouwen elders?

Necîbe Qeredaxî: De manier waarop wij jineologie zien, is in twee fasen. De eerste is het introduceren en informeren over jineologie en de tweede is de institutionalisering. Onze inspanningen op internationaal niveau van de laatste 5 à 4 jaar tonen dat jineologie niet enkel voor Koerdische vrouwen is. Overal waar we komen, in Zuid- en Noord-Amerika, in Europa, in Australië– tijdens verschillende panels, conferenties en seminaries, ervaren we het ontstaan van een geweldige synergie. Voor ons is dit zowel een vorm energie als een teken dat we goed bezig zijn.

Volgens ons heeft het kapitalistisch systeem grote sociale crisissen veroorzaakt. Deze crisis raakt niet alleen de Koerdische samenleving, maar heeft een uitgesproken invloed in Europa. Door jineologie, willen we een discussie platform creëren om over sociale crisis te praten. We weten dat de bestaande sociale wetenschappen niet de oplossing zijn [voor de sociale crisis], maar wij geloven dat jineologie een stroming kan op gang brengen binnen de sociale wetenschap.

‘Met de klassieke manier van kennisproductie, door wettelijke hervorming, kunnen we geen einde brengen aan [structureel] geweld’

We willen voornamelijk gemeenschappelijk discussieplatform oprichten met de feministische beweging in Europa. We zien discussies met Europese feministen als erg belangrijk. We willen discussiëren over gender, maar ook de problemen die ontstaan als gevolg van de sociale crisis [in Europa]. Bijvoorbeeld, waarom wordt racisme steeds sterker? Wat is de reden hiervan? Waarom vordert de economische crisis? En is dit echt een economische crisis, of misschien eerder een intellectuele crisis?

We willen deze kwesties met andere vrouwen bespreken om we een nieuwe manier van denken te vinden over vraagstukken op het gebied van economie, gezondheid, ethiek, esthetiek, methode en geweld. Met de klassieke manier van kennisproductie, door wettelijke hervorming, kunnen we geen einde brengen aan [structureel] geweld. In de plaats willen we in de diepte gaan en ons afvragen waar geweld en genderonderdrukking vandaan komen. Maar ook zouden we graag praten met Europese vrouwen over zelfverdediging, co-existentie en co-leiderschap

Identitaire categorisatie

Eén van de dingen die we ons afvragen is de positie van jineologie ten opzichte van queer-theorie. Queer-theorie lijkt sommige van de kritieken die u heeft tegenover klassiek feminisme te delen. Ook is er veel kritiek van zwarte feministen of andere niet-witte vrouwen dat feminisme erg westers georiënteerd is. Wat is uw positie tegenover Queer-theorie en andere kritieken van het feminisme?

Necîbe Qeredaxî: Wij zijn van mening dat er sprake is van een crisis in het systeem, die alle leden van de samenleving onder druk zet, ook diverse identiteiten. Het systeem werkt volgens een strategie van verdeel en heers over de verschillende identiteiten. Volgens jineologie, heeft elke identiteit het recht zichzelf uit te drukken en zichzelf te organiseren.

‘Het is duidelijk dat voor onze [de Koerdische] samenleving queer-theorie erg nieuws is’

We zien dat binnen het kapitalisme niet alle sociale identiteiten, religieus, etnisch of gender, er in slagen zich te organiseren. Maar we zijn ook van mening dat er eigenlijk niet zulke divisies mogen zijn in de samenleving. Identitaire categorisatie creëert breuken in de samenleving die het systeem makkelijk misbruikt om de samenleving te verdelen.

We vinden dat we queer-theorie meer moeten bediscussiëren. Ik denk dat we, als voorvechters van jineologie, nog in het begin van een leerproces zijn. Het is duidelijk dat voor onze [de Koerdische] samenleving queer-theorie erg nieuws is.

Zodra we hier dieper op ingaan, zal de samenleving er misschien positief op reageren. Laat me nog toevoegen dat er in de Koerdische vrijheidsbeweging ook mensen zijn die trans zijn, iets wat als erg normaal wordt gezien. Het is geen reden om geweigerd te worden in de beweging.

Jineologie en religie

Wat u zegt, kunnen we zien als we kijken naar hoe Europees rechts LGTBQ-rechten instrumentaliseert. Ze gebruiken een feministische of queer-retoriek, ondanks hun verdelende agenda. Rechts erg succesvol in het instrumentaliseren van homo- en vrouwen rechten als een middel om zwarte en Moslimmannen uit te sluiten. We zagen dit zeer duidelijk in Duitsland, na de vermeende gebeurtenissen van oudejaarsavond in Keulen twee jaar geleden.

Necîbe Qeredaxî: In het Midden-Oosten gebeurd hetzelfde met feministische islamitische bewegingen. In de naam van Islam verbannen ze alle sociale transformaties en gebruiken ze Islamitische argumenten om de samenleving te onderdrukken.

We wijzen religie niet volledig af, noch omringen we het als iets dat waar is en waar we achter staan. We zien religie meer vanuit een sociologisch perspectief. Hoe kwam religie tot stand, hoe werd het een institutionalisering van mythologie? Voor ons is religie in de kern mythologie die geïnstitutionaliseerd werd. Tegelijkertijd kan het ook een methode voor verzet zijn.

‘Voor ons is religie in de kern mythologie die geïnstitutionaliseerd werd. Tegelijkertijd kan het ook een methode voor verzet zijn’


Vaak zien we dat machtshebbers religie gebruiken om hun macht te legitimeren. Ze gebruiken het om hun wetten te verdedigen, om vorm te geven aan de samenleving, om een diepgaand dominant systeem te vestigen dat zelfs intrede doet in je dromen. Ze mengen zich in elk aspect van je leven. We weten dat de twee fases van mythologie en religie een enorme terugslag brachten voor vrouwen. Bijvoorbeeld het idee dat vrouwen voortkomen uit het voorhoofd van Zeus of dat ze gecreëerd zijn uit de rib van de man.

Wij geloven dat het onderzoeken van de transformaties die leidden van animisme tot sjamanisme, van mythologie tot religie, belangrijk is. Volgens jineologie zijn zowel animisme als sjamanisme eigenlijk vormen van religie. Animisme is gebaseerd op het geloof in de kracht van da natuur, terwijl sjamanisme is gebaseerd op het patriarchaat.

Het beeld van de sjamaan brengt de materiele en morele kracht van de jager samen, samen met de militaire commandant creëren zij de drie-eenheid van religie, militaire kracht en autoriteit. Deze drie-eenheid vormt de kern van de opwerping van hegemonie over vrouwen door de kolonisatie van hun arbeid en denken.

Tegelijkertijd ontkennen we religie ook niet. Er zijn positieve elementen in religie, morele en culturele elementen die religie verdedigd. Bovendien, zijn er ook religieuze bewegingen die zich verzetten tegen hegemonie, zo zijn er religies die geen abstracte god hebben, zoals het jezidisme, alevisme en zoroastrisme, die gecentreerd zijn rond de mens.

Kurdishstruggle CC BY 2.0

Koerdische PKK-strijders

Positieve taboes

Binnen het feminisme leidde het idee dat gender een sociale constructie tot heel wat scepticisme tegenover wat men de vrouwelijke natuur noemt. Wat is uw positie ten op zichten van dit concept?

Necîbe Qeredaxî: De natuur van de vrouw was een kritiek discussiepunt tijdens ons zomerkamp in Keulen dit jaar. Ik vind dat de feministische vrouwenbeweging dit ook nog niet genoeg verkend heeft. Het menselijk bestaan is zowel een biologisch als een sociaal bestaan. De bestaande wetenschappen ontkennen belangrijke historische waarheden.

‘We kunnen pas een discussie hebben als je erkent dat er ooit een waarheid bestond over vrouwen, maar dat de biologische en sociologische aspecten van deze waarheid zijn getransformeerd’

Bijvoorbeeld, sommigen zeggen dat er niet zoiets bestaat als de vrouwelijke natuur. Maar de biologie vertelt ons dat in het begin er alleen het XX-chromosoom bestond, niet het XY. Wat vertelt dit ons? Dat het biologisch bestaan van vrouwen ook dat van vrouwen omvat, maar dat het omgekeerde niet waar is.

Als voorvechters van jineologie zijn we het er mee oneens de aard van de vrouw niet bestaat, in de plaats willen we hier dieper op ingaan. We vinden dat de sociale wetenschappen een rol speelden in het ontkennen van de waarheid over vrouwen. Wanneer je stopt met het ontkennen van de waarheid van de vrouw, open je het debat over hoe deze waarheid is verdraaid en verdrukt.

We kunnen pas een discussie hebben als je erkent dat er ooit een waarheid bestond over vrouwen, maar dat de biologische en sociologische aspecten van deze waarheid zijn getransformeerd. Beweren dat de vrouwelijke natuur niet bestaat, is even dogmatisch, religies of mythologie.

In het matriarchale systeem opende de natuur van de vrouw het pad voor socialisatie. Hoe verhouden de familierelaties zich? Bijvoorbeeld, waarom is er een verbod op seksuele relaties tussen broer en zus? Hoe kwamen deze positieve taboes er? Dit was een gevolg van de vrouwelijke aard, het vrouwelijke analytisch en emotioneel vermogen. Als dat niet de natuur van de vrouw is, wat dan wel?

Vrouwen, leven, vrijheid

In veel gevallen van nationale bevrijding zien we dat zelfs als de strijd voor de bevrijding van de vrouw en de nationale strijd parallel gevoerd worden de politieke strijd uiteindelijk de bovenhand neemt. Denkt u dat er een risico is dat de Koerdische vrouwenstrijd ondergeschikt wordt aan de politieke beweging?

Necîbe Qeredaxî: Een nationale strijd is altijd een risico. In het Midden-Oosten is een nationale strijd op zichzelf een risico als er geen genderstrijd aan verbonden is. Eigenlijk, claimt de [Koerdische] vrijheidsbeweging al een tijdje niet meer dat ze een strijd voor nationale bevrijding voert.

Men vecht voor een democratische natie. Als de natie niet gedemocratiseerd is, is er altijd het risico om gebruikt te worden tegen een andere natie. Dit is wat er gebeurd in Zuid-Koerdistan [Iraaks Koerdistan], er is daar nu een natie met autoriteit, maar omdat er geen democratisering gebeurde, blijft er een gevaar voor de eigen samenleving. Dus wat is het verschil tussen een natie en een democratische natie?

Het doel van de nationale strijd is de creatie van een staat. Het strijd om een staat omver te werpen, en een andere in haar plaats op te richten, gebaseerd op het idee van één natie, één taal, één geschiedenis, één vlag, één cultuur. Dit is echter niet het doel van de Koerdische vrijheidsbeweging.

‘Het doel van de democratische natie is dat de samenleving zichzelf kan besturen in democratische autonomie’

Het doel van de democratische natie is dat de samenleving zichzelf kan besturen in democratische autonomie. Het bestuur van de samenleving wordt zelfbestuur. Er is niemand die de samenleving van buitenaf bestuurt, de samenleving bestuurt zichzelf. Institutioneel betekent dit dat er raden en communes gedeeld worden met andere naties. Het systeem van co-leiderschap, bijvoorbeeld, bevat Arabieren, Turkmenen, Armenen etc.

Het fundamentele idee hier, is dat er niet één natie is. In Rojava is dit systeem het meest uitgewerkt. Verschillende naties organiseren zichzelf in het kader van de Koerdische vrijheidsbeweging. Men organiseert zich er niet onder de Koerdische vrijheidsbeweging, maar is verwikkeld in deze strijd, parallel en samen met de Koerdische beweging. Het zijn dus niet de Koerden die de Arabieren of de Turkmenen organiseren. De Assyriërs bijvoorbeeld hebben hun eigen gewapende eenheden [Sutoro] en de militaire raad van Manbij bestaat uit zowel Koerden als Arabieren. Dus op alle vlakken zien we dat de nationale strijd niet langer de strijd is van één natie. Het is een democratische strijd.

In één van zijn speeches zegt Öcalan dat hij de slogan ‘jin, jiyan, azadî’ [vrouwen, leven, vrijheid] als een betoverende uitroep bedacht. Deze slogan staat haaks op de formule van dood, seks en slavernij. Dood betekent hier zowel fysieke als mentale dood. Slavernij verwijst naar hoe de gehele samenleving onderdrukt wordt, zoals de vrouw. Daarom, zijn onze ideeën niet alleen voor Koerdische vrouwen, maar ook vrouwen uit andere samenlevingen. Dit wilt zeggen dat de strijd voor een democratische natie en de genderstrijd altijd samen worden gevoerd.

Marlene Schäfers (Universiteit Gent) en Brecht Neven (Vrije Universiteit Brussel)

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.