'Er is geen enkele wet die de rechten van de originele bevolking erkent, zelfs de grondwet niet'

Iedereen heeft recht op land en voedsel, maar niet in Guatemala

© Thomas De Boever

Boeren nemen heft in handen op Finca La Florida

Guatemala heeft de meest welvarende economie heel in Centraal Amerika en toch leeft het grootste deel van de bevolking diep onder de armoedegrens. Ongelijkheid is een ernstig, structureel probleem in het land van de eeuwige lente. Het is een symptoom van een agro-economisch model dat zijn oorsprong heeft in het koloniale verleden en dat draait rond de export van winstgewassen als koffie, suikerriet, bananen en palmolie.

Boeren en de inheemse gemeenschappen hebben het steeds moeilijker om te overleven, omdat ze te weinig grond hebben om te bewerken

Een handvol machtige families en bedrijven bezitten het grootste deel van de vruchtbare landbouwgrond, ten koste van de vele kleinschalige boeren in Guatemala. Bijna twee derde van de Guatemalteken leeft op het platteland. Een groot deel van die landelijke bevolking bestaat uit mensen van inheemse origine, voornamelijk Maya’s. De boeren en de inheemse gemeenschappen hebben het steeds moeilijker om te overleven, omdat ze simpelweg te weinig grond hebben om te bewerken.

De finca, een koloniale erfenis

Veel landbouwers zijn daarom genoodzaakt om te gaan werken op de reusachtige plantages of fincas, waar ze zich onder de pesticiden en de blakende zon afbeulen voor een schamel hongerloon. Wie deze vorm van loonslavernij weet te omzeilen en erin slaagt om een lapje grond te huren, betaalt woekerprijzen.

De kleine boeren in Guatemala worden schaamteloos uitgebuit en als gevolg van dat feodale systeem, kampt het landbouwland paradoxaal genoeg met de zwaarste ondervoeding in heel Latijns-Amerika. Bijna de helft van de kinderen onder de vijf jaar krijgt niet genoeg te eten, wat nefaste gevolgen heeft voor hun fysieke en cognitieve ontwikkeling. De onrechtvaardige verdeling van de landbouwgrond speelt een sleutelrol bij het in standhouden van de neokoloniale machtsverhoudingen in Guatemala.

Iedereen heeft het recht op voedsel. Daarom focust Broederlijk Delen zich met zijn vastencampagne Holy Guacamole op een rechtvaardige verdeling van de grond Guatemala. In het kader van hun campagne zijn er zes geëngageerde gasten uit Guatemala overgevlogen om over de problematische situatie in hun land te spreken. Hier vind je een overzicht van het programma. MO* Magazine sprak met twee sterke vrouwen over de problematische situatie in hun thuisland.

Discriminatie, racisme en geweld

Naast een extreme ongelijkheid, is de Guatemalteekse samenleving gekenmerkt door een zware politieke, sociale en economische marginalisering van de inheemse bevolking. De originele gemeenschappen leven vaak in extreme kansarmoede.

‘Er is geen enkele wet die de rechten van de originele bevolking erkent, zelfs de grondwet niet’

’Het agro-economisch systeem in Guatemala is nog steeds gebaseerd op een koloniale filosofie. Het model van de finca’s hangt onmiskenbaar samen met exploitatie, onrechtvaardigheid en raciale discriminatie’, vertelt Patricia Mendelez, juridisch adviseur bij de lokale mensenrechtenorganisatie Pastoral de la Tierra.

Patricia staat met Pastoral de la Tierra lokale, inheemse gemeenschappen bij om erkend te worden door de overheid en zo inspraak te krijgen in het regionale beleid. Vanuit haar juridische achtergrond, voert ze een sociale strijd door via nationale wetgeving en internationale conventies de rechten van de inheemse bevolking af te dwingen.

‘Discriminatie, racisme en geweld zijn dagelijkse kost voor mensen van inheemse origine’, vult ze aan. ‘Het politieke systeem in Guatemala is bovendien gericht op de structurele onderdrukking en negatie van de rechten van de inheemse gemeenschappen. Er is geen enkele wet die de rechten van de originele bevolking erkent, zelfs de grondwet niet.’

Patricia voert een sociale strijd door via nationale wetgeving en internationale conventies de rechten van de inheemse bevolking af te dwingen

‘Op internationaal vlak zijn er wel verdragen waarmee we politieke druk kunnen uitoefenen. Guatemala is verdragspartij bij de conventie rond Inheemse volkeren en Stammen van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO),’ legt Patricia uit,’ waardoor de overheid op grond van het internationaal recht verplicht is om de lokale gemeenschappen te consulteren bij het nemen van ingrijpende beslissingen.’

De ratificatie van het verdrag maakte deel uit van de vredesonderhandelingen uit 1996, die officieel een einde maakten aan de dertig jaar durende burgeroorlog waarin bijna een kwart miljoen mensen het leven lieten. Meer dan tachtig procent van de slachtoffers waren van inheemse origine, besloot een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties.

‘Rechten voor de inheemse bevolking, herverdeling van de grond en vrouwenrechten stonden centraal in de vredesakkoorden van 1996’, zucht Patricia, ‘maar vandaag staan we nog geen stap verder, integendeel’.

‘Het politieke apparaat staat nog steeds volledig achter de agro-economische elite en schildert het verzet van de landelijke bevolking af als terrorisme. Door de criminalisering van de sociale strijd, belanden steeds meer milieu- en mensenrechtenactivisten, maar evengoed leiders van de inheemse gemeenschappen, achter de tralies of worden gewelddadig aangepakt door privémilities van de grote bedrijven’, besluit Patricia.

© Thomas De Boever

 

Geweld tegen vrouwen blijft onbestraft

‘We kunnen weinig beginnen tegen al dat onrecht,’ vult Ana Lucía Morán aan, ‘het juridisch systeem is corrupt tot op het bot. Straffeloosheid is echt een enorm probleem in onze samenleving.’

Ana Lucía is mensenrechtenactiviste en werkt vanuit het netwerk Plataforma contra la impunidad vooral rond de rechten van de vrouw. Guatemala scoort bijzonder slecht op het vlak van vrouwenrechten en gendergelijkheid. Bovendien kreunt de Guatemalteekse samenleving steeds zwaarder onder el machismo, een paternalistische opvatting die vrouwen ziet als seksuele lustobjecten.

‘Vrouwen zijn het grootste slachtoffer van de structurele ongelijkheid en armoede in Guatemala’, zegt Ana Lucía, ‘maar niemand heeft aandacht voor die problematiek. Geweld tegen vrouwen wordt doodgezwegen. Er zijn evengoed vrouwen die achter de tralies belanden vanwege hun activisme, maar daar horen we niets over.’

‘Er sterven vandaag meer vrouwen door huiselijk geweld of seksuele agressie dan voor de oorlog’

‘Het geweld tegen vrouwen blijft ook toenemen’, beaamt Patricia, ‘er sterven vandaag meer vrouwen door huiselijk geweld of seksuele agressie dan voor de oorlog’.

© Thomas De Boever

Bonen met tortilla, dagelijkse kost in Guatemala

‘De industriële landbouw drijft veel vrouwen en meisjes in de criminaliteit. Prostitutie is onlosmakelijk verbonden aan de enorme plantages, vrachtwagens vol jonge vrouwen komen af en aan’, gaat Ana Lucía verder. ‘Naast prostitutie, is ook verkrachting haast systematisch. Zeker voor vrouwen in de gevangenis. Zij zijn een vogel voor de kat. Bijna twee derden van de vrouwen die opgesloten zijn, is het slachtoffer van seksueel geweld.’

‘De daders van die gruwelijke praktijken worden nauwelijks vervolgd, geweld tegen vrouwen wordt absoluut niet serieus genomen. Abortus daarentegen, is wel een strafbaar feit, met effectieve gevangenisstraffen tot wel drie jaar.’

‘Het is niet alleen het juridisch systeem dat op zijn kop staat’, knikt Patricia instemmend, ‘er is een ook nijpend gebrek aan gezondheidszorg voor vrouwen, vooral in de landelijke gebieden. Ook op het vlak van onderwijs wordt er te weinig geïnvesteerd om de toekomstige generaties bewust te maken van de problematiek rond gender.’

De ongelijkheid die voortkomt uit de socio-economische oligarchie in Guatemala treft de inheemse bevolking het hardst. Dat komt bovenop de zware maatschappelijke discriminatie die de gemeenschappen al sinds de kolonisatie ervaren. Vrouwen hebben het zo mogelijks nog zwaarder te verduren. De getuigenissen van Patricia en Ana Lucía geven de kwestie van intersectionaliteit een persoonlijk gezicht.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.