Smeercampagnes, laster, intimidatie en repressie om de media te muilkorven

Aanvallen op media in Balkan ondermijnen democratie

Pinandi Toledo CC BY-SA 2.0

 

De mediavrijheid op de Balkan wordt steeds verder ingeperkt en ondermijnt de democratie, constateert Susan Wilding, hoofd van Civicus, een wereldwijde alliantie van burgerorganisaties.

Demonstranten die de kantoren van de Servische staatstelevisie binnendringen, als protest tegen de eenzijdige berichtgeving. Journalistieke organen die de Albanese premier aanschrijven over plannen om de media te censureren. Een reporter die onderzoek doet naar corruptie die zijn huis moet ontvluchten wegens brandstichting. Een Montenegrijnse onderzoeksjournalist die bij haar huis in het been geschoten wordt.

Het zijn slechts enkele voorbeelden van geweld in de westelijke Balkan, en de repressie van de mediavrijheid –en burgerlijke vrijheden– die de wens van Servië en Montenegro ondermijnt om toe te treden tot de Europese Unie.

Het is geen verrassing dat Servië 10 plaatsen gedaald is naar een 76ste plaats op de Persvrijheidsindex van Reporters without Borders. “Servië is een land geworden waar je als journalist niet veilig bent”, licht de organisatie toe. De buren doen het niet veel beter. Albanië staat op de 75ste plaats, Kosovo op 78 en Montenegro op 103.

Smeercampagnes

Smeercampagnes gericht op journalisten; straffeloosheid voor degenen die de media aanvallen; samenspanning tussen corrupte journalisten en politici; concentratie van media-organen in de handen van enkelen; dreiging met dure gerechtelijke processen; zelfcensuur. De lijst met praktijken die de media ondermijnen in de Balkan is nog langer.

In Belgrado, de Servische hoofdstad vindt tot en met vrijdag de International Civil Society Week plaats. Meer dan negenhonderd deelnemers discussiëren hier over oplossingen voor de meest dringende uitdagingen. Een van de vragen in Belgrado is wat burgerorganisaties kunnen doen om de druk op de vrijheid van expressie te verminderen. Hoe kunnen ze hun stem laten horen en individuele rechten, en die van de media beschermen?

‘Er worden wetten opgelegd of gebruikt die democratische vrijheden beperken en vrije meningsuiting criminaliseren. Een voorbeeld daarvan zijn valse beschuldigingen tegen journalisten of uitgevers’

De eerder genoemde restricties op de media zijn onverzoenbaar met een democratisch systeem, dat rust op drie fundamentele mensenrechten: vrijheid van vreedzame vergadering, vrijheid van organisatie en vrijheid van expressie. Rechten die beschermd worden in het internationale recht. Elke regering die beweert vrije en eerlijke verkiezingen te houden, en beweert een democratie te zijn, kan haar burgers niet het recht onthouden op informatie en het recht om gehoord te worden.

Op grond van mijn bevindingen bij de Civicus Monitor, een online platform dat bedreigingen van burgerlijke vrijheden in kaart brengt in 196 landen, is te concluderen dat staten meestal twee soorten tactieken gebruiken om burgerlijke vrijheden in te perken.

De eerste is juridisch: er worden wetten opgelegd of gebruikt die democratische vrijheden beperken en vrije meningsuiting criminaliseren. Een voorbeeld daarvan zijn valse beschuldigingen tegen journalisten of uitgevers, die veel energie en geld opslokken.

Het tweede soort zijn buitengerechtelijke middelen, inclusief het beïnvloeden van de media door smeercampagnes en publieke laster, en soms ook via fysieke intimidatie en regelrechte repressie.

Zwakke staten en leiders

Landen waar dit gebeurt kondigen soms met veel omhaal wetgeving aan waarmee ze de media kunnen controleren. Dergelijke censuur is duidelijk een perverse parodie op democratie – een uiting van een groeiende trend waarbij het ‘wettelijk bestuur’ de ‘rechtsstaat’ vervangt.

Soms zijn deze aanvallen op de media afkomstig van sterke leiders die macht willen concentreren en checks and balances als hindernis ervaren. In andere gevallen zien we dit soort restricties bij regeringen die zich bedreigd voelen. Hun repressie van de media is een manier om de macht vast te houden.

Een verzwakte staat of leider die aan de macht komt op een dubieuze manier, of met een kleine meerderheid, zal zeer waarschijnlijk de publieke ruimte het zwijgen willen opleggen om de macht vast te houden. Het is daarom wellicht niet verrassend dat dit gebeurt in de Balkan, gezien de politieke geschiedenis van dit gebied.

Als het volk zich roert in protest tegen onpopulair beleid, zijn de media in kwetsbare staten het eerste doelwit, vanwege hun potentiële rol in het ontmantelen van de macht. Er is hier ook sprake van een copy-past-tactiek: dubieuze leiders zien dat hun buren in de regio er zonder repercussies mee wegkomen, en doen vervolgens hetzelfde.

Zelfs de online ruimte –de ultieme democratische arena van de 21ste eeuw waar mensen geen blad voor de mond nemen– wordt niet gespaard in deze strijd om de ideologische controle van de marktplaats van ideeën.

Sommige landen hebben al laten zien dat ze in staat zijn socialemediaplatforms offline te halen of te controleren, en burgers het fundamentele recht te ontzeggen om te participeren in debat en beleidsvorming.

Fake news

De redenen die staten geven voor het onderdrukken van de media variëren, maar vaak wordt verwezen naar journalisten die “lasterlijke” artikelen schrijven of “fake news” verspreiden. Vaak, beweren ze, is sprake van “onvaderlandslievende” verslaggeving, gaat die in “tegen onze cultuur en waarden” of is die “niet in het belang van onze nationalistische agenda.”

‘Het wordt tijd de schijnwerpers op te zetten en strategieën te delen om deze trend te keren’

Nu de mediavrijheid op de Balkan steeds verder wordt ingeperkt, wordt het tijd hier de schijnwerpers op te zetten en strategieën te delen om deze trend te keren en ruimte te maken voor vrije en onafhankelijke media.

We zouden ons zorgen moeten maken over het feit dat de wereld zijn aandacht zo eenvoudig laat afleiden van de regio waar twintig jaar geleden bij een verschrikkelijk conflict zoveel levens verloren zijn gegaan.

Waarom zijn we er niet wat langer gebleven, om te zien hoe deze regio zich na die periode ontwikkelde? Zien we mensenrechtenschendingen door de vingers, zoals in China en elders, zo lang er vrede, ontwikkeling en economische welvaart is?

Susan Wilding is hoofd van Civicus, een wereldwijde alliantie van burgerorganisaties.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.