Bolsonaro draait de klok 50 jaar terug

© Tânia Rêgo / Agência Brasil

Jair Bolsonaro neemt graag deel aan militaire ceremonies, zoals deze voor afgestudeerde marineofficieren in Rio de Janeiro.

De radicaal-rechtse, moralistische regering van Jair Bolsonaro laat geen kans voorbijgaan om de klok 50 jaar terug te draaien. Dat botst steeds harder met het Braziliaanse imago van vrolijkheid, vrijheid, multicultureel samenleven en culturele creativiteit.

De contradictie tussen de regeringsplannen en het Braziliaanse imago werd al meteen duidelijk toen president Jair Bolsonaro kort na zijn eedaflegging op 1 januari het ministerie van Cultuur afschafte.

Het werd grimmiger in maart toen de president op Twitter een video verspreidde waarin twee mannen aan plasseks deden. Bolsonaro wilde ‘de waarheid blootleggen’ over wat er in carnavalsoptochten echt gebeurde.

Cultuurmarxisme

Het was een van de rauwere manieren waarop hij zijn afkeuring liet blijken voor het grote nationale feest dat wereldwijd een uithangbord is voor het land.

“Zijn aanhangers lijken in een parallel universum te leven”

In de cultuurwereld is de oppositie tegen Bolsonaro bijna unaniem. De president voedt op zijn beurt de vijandigheid bij zijn aanhangers. Hij beschuldigt de cultuursector – en ook de universiteiten – van cultuurmarxisme.

‘Zijn aanhangers lijken in een parallel universum te leven: ze informeren elkaar via sociale media, de laatste tijd vooral via YouTube’, zegt Alessandra Aldé, hoogleraar communicatie aan de Staatsuniversiteit van Rio de Janeiro, die het politieke gebruik van digitale media onderzoekt.

‘De regering hanteert nog altijd de strategie van de verkiezingscampagne’, zegt Aldé. ‘Ze maken veel heisa, ook al vormen ze een minderheid. Ze creëren een sfeer die haaks staat op de dalende populariteit van de regering, om aan te geven dat de fundamenten nog intact zijn.’

‘De Braziliaanse samenleving is conservatiever dan we dachten”, zegt ze over de verkiezingsoverwinning van Bolsonaro. De ideeën van de gepensioneerde legerkapitein lijken niet verenigbaar met het beeld dat men van Brazilianen heeft.

Het verzet tegen de linkse Arbeiderspartij (PT), die het land bestuurde van 2003 tot 2016, en tegen de politiek in het algemeen, die als corrupt wordt beschouwd, ‘heeft tot een reactionaire reflex geleid die vroeger onder de oppervlakte bleef.’

Anti-Arbeiderspartij-sentiment

Sommige gegevens wijzen op een conservatisme dat met racisme, homofobie en machismo is vermengd. De onderzoekster wijst onder meer op de talrijke moorden op vrouwen en homoseksuelen in het land.

Fátima Pacheco Jordão, sociologe gespecialiseerd in opiniepeilingen, zegt dat Bolsonaro geen president is geworden dankzij zijn ideeën, leiderschap of partij, wel dankzij het sterke anti-PT-sentiment dat ‘het radicale conservatisme voedde’.

De combinatie van grote corruptieschandalen en economische crisis, die in de schoenen van de PT-regeringen werd geschoven, verzwakte sinds 2014 de positie van PT-kandidaat Fernando Haddad en effende het pad naar Bolsonaro’s triomf.

De Mythe Bolsonaro

Oud-kapitein Bolsonaro zette zich af tegen de Arbeiderspartij en tegen het hele corrupte politieke systeem door waarden uit het verleden (zoals het traditionele gezin, het patriarchaat en de militaire discipline) te verdedigen.

Zijn aanhangers noemen hem ‘Mito’ (de ‘Mythe’), al van toen hij amper bekend was en als grijs parlementslid bedenkelijke opinies ventileerde, zoals de verdediging van marteling en de militaire dictatuur.

De constructie van mythen, van helden aan wie men zijn lot toevertrouwt, maakt deel uit van de Braziliaanse cultuur. Dat Bolsonaro slachtoffer werd van een aanval met een mes tijdens de verkiezingscampagne, versterkte zijn mythische status nog.

Bolsonaro’s mythe werd nog versterkt op de sociale media, waar tegenstanders steevast werden beledigd.

Door drie weken van operaties en revalidatie nam hij niet deel aan de verkiezingsdebatten. Daardoor werd hij niet gedwongen om zijn plannen uiteen te zetten.

Bolsonaro’s mythe werd nog versterkt op sociale media, waar tegenstanders steevast werden beledigd. Haddad bijvoorbeeld werd ervan beschuldigd als onderwijsminister de verspreiding van de ‘gay-kit’ te hebben gepromoot, een vermeend educatief pakket dat homoseksualiteit op school zou aanmoedigen.

Macunaíma

Bolsonaro doet Jordão denken aan Macunaíma, een personage waarmee de schrijver Mario de Andrade ‘met literaire en sociologische precisie’ de gemiddelde Braziliaan heeft geportretteerd. Hij schreef de gelijknamige roman nadat hij in de jaren 1920 door het binnenland van Brazilië had gereisd.

Het is een ‘held zonder karakter’, lui, zelfzuchtig, onvolwassen en wraakzuchtig. De roman is een mijlpaal in de Braziliaanse moderne literatuur.

De president wil niets weten van de Braziliaanse cultuur. Moderne aspecten, van milieubewustzijn tot hedendaagse kunst, verwerpt hij zelfs.

Terugkeer naar het verleden

Maar Bolsonaro slaagde erin om miljoenen mensen te mobiliseren voor een terugkeer naar de waarden en gebruiken uit het verleden, ook al zijn vele al door de realiteit ingehaald.

‘Hij wil de klok terugdraaien, vooral in de Braziliaanse cultuur’, besluit Jordão. Het traditionele gezin, heteroseksueel en met een man aan het hoofd, staat centraal in de utopie van Bolsonaro en zijn aanhangers.

Gezinnen zonder vader of grootvader ‘produceren onaangepaste mensen die zich bij drugbendes aansluiten’, zei vicepresident Hamilton Mourão, een oud-generaal, tijdens de verkiezingscampagne.

En dat terwijl vier op de tien Braziliaanse gezinnen alleen een vrouw aan het hoofd hebben, bleek al in 2015 uit een studie op basis van officiële statistieken. In absolute cijfers gaat het om 28,9 miljoen gezinnen, het dubbele van in 2001.

Het pleidooi voor het traditionele gezin hangt samen met het oude dogma dat er slechts twee geslachten zijn en dat gender een ideologie is die het gezin probeert te vernietigen.

Homofobie

Zijn homofobe uitspraken stellen homoseksuelen in Brazilië bloot aan nog grotere risico’s.

Volgens Bolsonaro was het “een vergissing” dat het Federale Hooggerechtshof op 13 juni homofobie gelijkstelde met racisme, met straffen tot drie jaar cel. De uitspraak zal net homoseksuelen treffen, zei de president, omdat bedrijven hen niet langer in dienst zullen nemen. Verschillende werkgevers spraken dat argument tegen.In een andere uitspraak heette Bolsonaro buitenlanders welkom die in Brazilië aan heteroseksueel toerisme willen doen, maar homoseksueel toerisme ziet de president liever niet.

Zijn homofobe uitspraken stellen homoseksuelen in Brazilië bloot aan nog grotere risico’s. Holebi-organisaties zeggen dat vorig jaar zeker 420 holebi’s en transgenders zijn vermoord in Brazilië.

Bovendien negeert Bolsonaro de realiteit van een land dat het homohuwelijk al heeft goedgekeurd en in veel steden miljoenen mensen naar de Gay Pride-optochten lokt.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Klok 50 jaar terugdraaien

Bolsonaro wil op veel terreinen terug naar een Brazilië dat ‘vergelijkbaar is met dat van veertig, vijftig jaar geleden’, zoals het op de vooravond van de verkiezingen luidde. Hij wil de klok terugdraaien op het vlak van milieu, onderwijs, openbare veiligheid, diplomatie, gendergelijkheid en mensenrechten.

Zijn decreet van 7 mei, dat het bezit en het dragen van vuurwapens voor miljoenen mensen moet vergemakkelijken, werd vorige week door de Senaat afgewezen. Het is ongrondwettig, zeggen de meeste senatoren, omdat een decreet een wet niet kan veranderen.

Bolsonaro wil terug naar de situatie van voor de wet van 2003, die wapenbezit bij burgers beperkte.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.