Migranten nemen in Mexico dodelijke risico’s op weg naar VS

Mexico pakt migranten steeds harder aan, onder druk van de VS. Migranten nemen daardoor steeds meer risico’s. Dodelijke risico’s. Dit jaar kwamen er al 175 om op de grens tussen Mexico en VS.

Acht Hondurezen staan bol van de stress wanneer ze in het opvangcentrum van organisatie Casa de los Amigos in Mexico-Stad arriveren. De situatie in hun land is onhoudbaar geworden, zeggen ze. “Wat president Juan Orlando Hernández doet, kan niet meer door de beugel. Er is veel armoede. Bendes nemen ons alles af”, zegt Wilson (33), een boer die alleen onder een schuilnaam zijn verhaal wil doen.

Tot de groep behoren ook Wilsons zwangere vrouw en dochter, en zijn zus, haar man en drie dochters. Ze zijn Mexico binnengekomen via buurland Guatemala, langs Ciudad Hidalgo, en hebben vervolgens 22 dagen gereisd, 900 kilometer, deels te voet, deels met het openbaar vervoer.

Racistische mensen

“We zijn goede mensen tegengekomen, maar ook slechte mensen, racistische mensen – alles. We hebben controleposten vermeden, zijn bergen overgestoken, voortdurend op onze hoede voor de politie, we wilden niet gedeporteerd worden”, zegt Wilson, die al eens in de VS is geraakt maar werd opgepakt en teruggestuurd.

Hij wil graag naar Culiacán, in de deelstaat Sinaloa, ongeveer 1000 kilometer ten noorden van Mexico-Stad. Daar woont een vriend van zijn broer. Hij hoopt dat ze er een tijdje kunnen blijven, tot het wat rustiger wordt. “De oversteek naar de Verenigde Staten is momenteel erg moeilijk”, zegt hij, door de scherpe bewaking aan beide kanten van de grens.

Pasmunt

De Hondurezen zijn op de vlucht voor de armoede, onzekerheid, onophoudelijke politieke crises en gevolgen van de klimaatverandering in eigen land.

In Mexico gebruikt de regering van Andrés Manuel López Obrador hen als pasmunt om de Verenigde Staten te sussen. Toen López Obrador in december aan de macht kwam, stond hij nog toe dat migranten door Mexico trokken. In april verhardde hij de controle.

Eerst verleende de Mexicaanse regering nog humanitaire visa aan migranten zonder papieren, maar al in januari werd die maatregel opgeschort, ondanks de grote vraag. Momenteel reikt Mexico enkel beperkte humanitaire visa uit.

Bovendien stuurde de regering zesduizend politieagenten en militairen naar de zuidelijke grens en nog eens vijftienduizend naar het noorden om migranten aan de grens met de VS tegen te houden.

Lees ook

Migranten in Mexico makkelijk doelwit van criminelen, met dank aan de VS

Toch beschuldigde de Amerikaanse president Donald Trump Mexico ervan nog altijd niet genoeg te doen om de migratie te beteugelen. In mei dreigde hij met hoge heffingen op de import van Mexicaanse goederen.

Verkiezingscampagne van Trump

Na zware onderhandelingen bereikten beide landen op 7 juni een akkoord in Washington. Mexico stemde er mee in de migratie in te dammen, de Verenigde Staten schortten hun heffingen op.

Trump, die al aan zijn herverkiezingscampagne voor 2020 is begonnen, met migratie uit Mexico als zijn favoriete onderwerp, net zoals in 2016, zei dat hij na 45 dagen zou bekijken of de regering van López Obrador effectieve maatregelen heeft genomen om de migratie te stoppen. Mexico heeft dus alleen maar tijd gewonnen.

López Obrador heeft gezegd dat hij geen ruzie wil met zijn collega in Washington. Hij voelt aan dat Trump de enige is die zijn politieke project kan doen ontsporen. Maar Trump stopt zijn aanvallen op Mexico nauwelijks.

Meer risico’s

De meeste migranten komen uit Guatemala, El Salvador en Honduras – de zogenaamde Noordelijke Driehoek in Centraal-Amerika, die bekendstaat als een van de gewelddadigste regio’s ter wereld – maar ook uit Venezuela, Cuba en zelfs uit de verre landen als de Democratische Republiek Congo.

Ze komen Mexico binnen via Guatemala, trekken het hele land door en proberen uiteindelijk de noordelijke grens met de Verenigde Staten over te steken.

Door de hardere aanpak van de Mexicaanse overheid proberen ze op hun doortocht zoveel mogelijk onder de radar te blijven. Daarbij lopen ze steeds meer risico’s. De routes worden gevaarlijker. Mensenrechtenschendingen nemen toe.

Verdronken

Op 24 juni verdronken de Salvadoraan Óscar Alberto Martínez en zijn bijna twee jaar oude dochter Valeria in de Rio Grande, toen ze de Amerikaanse staat Texas probeerden binnen te komen. De beelden gingen de wereld rond.

In Texas werden toen ook de lijken van vier Guatemalteken aangetroffen, gestorven door uitdroging.

In de eerste zes maanden van dit jaar zijn wereldwijd 1242 migranten omgekomen. Daarvan stierven er 175 op de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten, volgens cijfers van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM).

Voor Maureen Meyer, directeur van het Mexico-programma van de organisatie Washington Office on Latin America (WOLA), leidt de verharding van het Mexicaanse beleid tot een groter risico op misbruik voor de migranten zonder dat het de migratiestroom vermindert.

“Ze kiezen meer afgelegen routes, die gevaarlijker zijn en minder zichtbaar, en vallen daar ten prooi aan criminele bendes en corrupte agenten. Op de korte termijn verminderen de maatregelen het aantal mensen dat de grenzen wil bereiken, maar beetje bij beetje passen de migranten en de coyotes (mensenhandelaars) hun routes aan.”

MEEST GELEZEN

• 1
  ‘Mensen vroegen mij of ik Hutu of Tutsi ben, maar thuis spraken we daar niet over’
• 2
  ‘Eén van de grootste voordelen is dat jullie kwaliteitsjournalistiek niet achter een betaalmuur zit’
• 3
  Van Tel: is India klaar voor 500 miljoen jongeren?

Geen vertrouwen meer

“Door de verharding van de procedures vertrouwen ze de instellingen niet langer”, zegt Eliseo Ortega, directeur van Casa de los Amigos, die dit jaar meer migranten zonder papieren naar zijn opvangcentrum ziet komen.

“De eisen van de Verenigde Staten zadelen Mexico met zeer hoge kosten op. Trump wil dat niemand de grens bereikt, een onrealistische ambitie.”

Het centrum met veertig bedden werd in 1956 gesticht door Amerikaanse Quakers en vangt migranten op die door andere organisaties en de Commissie voor de Opvang van Vluchtelingen (Comar) zijn doorgestuurd, maar ook migranten die spontaan aankloppen.

Casa de los Amigos leeft van financiering door Amerikaanse organisaties en de steun van vrijwilligers. Hoewel de Comar, een overheidsdienst, mensen doorstuurt, krijgt de organisatie daar geen subsidie voor.

Mexico zal Trump niet tevreden kunnen blijven stellen, zegt Meyer. “Het brengt Mexico in een zeer lastig parket. Mexico moet bepalen hoeveel het zal blijven toegeven. De eisen van de Verenigde Staten zadelen Mexico met zeer hoge kosten op. Trump wil dat niemand de grens bereikt, een onrealistische ambitie.”

Ortega verwacht dat “de mensen zullen blijven komen” omdat het leven in hun land van herkomst uitzichtloos blijft. “Door deze migratie tegen te houden? schend je de mensenrechten.”

De golf die niet stopt

De stroom migranten die Mexico binnenkomt, stopt niet. In 2018 pakten de Mexicaanse autoriteiten 59.537 Hondurezen op, 47.742 Guatemalteken, 14.249 Salvadoranen, 2176 Nicaraguanen, 1002 Kameroeners, 504 Cubanen, 464 Haïtianen en 306 Venezolanen. Ze stuurden de meesten terug naar hun land: 51.562 Hondurezen, 44.254 Guatemalanen en 12.003 Salvadoranen.

Gedurende de eerste vijf maanden van dit jaar ontving de Comar 24.425 asielaanvragen, drie keer meer dan in dezelfde periode vorig jaar.

Mexico hield dit tempo tijdens het eerste kwartaal van dit jaar aan. Het pakte 25.669 Hondurezen op, 14.003 Guatemalteken, 4970 Salvadoranen, 2460 Cubanen, 1015 Haïtianen, 849 Nicaraguanen en 861 Congolezen, en stuurde 20.422 Hondurezen, 11.900 Guatemalteken en 3730 Salvadoranen terug.

Gedurende de eerste vijf maanden van dit jaar ontving de Comar 24.425 asielaanvragen, drie keer meer dan in dezelfde periode vorig jaar, voornamelijk van Hondurezen, Salvadoranen en Venezolanen.

De meeste aanvragen worden geweigerd. In de periode 2013-2018 vroegen 25.118 Hondurezen asiel aan, 15.811 Salvadoranen, 2718 Guatemalteken, 10.882 Nicaraguanen en 1479 Venezolanen. Asiel werd alleen toegestaan aan 3070 Salvadoranen, 3380 Hondurezen, 337 Guatemalteken, 68 Nicaraguanen en 5244 Venezolanen.

Veilig Derde Land

Organisaties als WOLA hopen dat Mexico de Veilig Derde Land-overeenkomst met de VS ondertekent. Door zo’n akkoord beschouwen de VS en Mexico elkaar als een veilig land en kan Mexico asielzoekers voor de VS opvangen, met Amerikaanse financiële steun.

Maar Mexico weigert sinds december, toen López Obrador al president was, de overeenkomst te tekenen.

Washington past sinds januari de Migrant Protection Protocols toe (ook bekend als Remain in Mexico), wat in de praktijk op hetzelfde neerkomt, maar dan zonder Amerikaanse financiering. Volgens dat programma sturen de VS asielzoekers terug naar Mexicaanse grenssteden in afwachting van de behandeling van hun aanvraag.

Ondertussen blijft de Mexicaanse regering vastbesloten om de strijd tegen armoede in de Noordelijke Driehoek te ondersteunen. De mogelijke resultaten zullen pas op lange termijn zichtbaar zijn.

Op 1 december, de eerste dag van de nieuwe regering, ondertekende Mexico een Integraal Ontwikkelingsplan met zijn buurlanden. Diezelfde maand beloofde het 30 miljard dollar te investeren in de drie Centraal-Amerikaanse landen.