Vrouwen lijden het meest aan structurele honger, met dank aan het patriarchaat

Oxfam-Solidariteit stelde op 15 juli het rapport ‘Gender inequalities and food insecurity. Ten years after the food price crisis, why are women farmers still food insecure?’ voor, als een aanvulling op de lancering van het VN-rapport over voedselzekerheid een paar uur voordien.

De organisatie keert terug naar de voedselcrisissen van 2007-08 en 2010-11, toen kleine boeren het hardst werden getroffen. Zestig procent van de chronische honger sloeg bij vrouwen en meisjes toe. Dat genderperspectief diept het rapport verder uit.

Grote landbouwbedrijven zetten familielandbouw in het slop

Het aantal mensen met honger steeg in 2017 tot 821,6 miljoen mensen, zo stelt het VN-rapport ‘The State of the Food Security and Nutrition in the World’ dat ook op 15 juli verscheen. Dat is een stijging voor het vierde jaar op rij. In 2015 telde de VN nog 777 miljoen mensen met honger.

De tweede Sustainable Development Goal (SDG) uit 2015, de honger terugbrengen tot nul, lijkt nog slechts een ideaal uit een ver verleden

Tien jaar na de twee voedselcrisissen lijkt de tweede Sustainable Development Goal (SDG) uit 2015, de honger terugbrengen tot nul, nog slechts een ideaal uit een ver verleden. De wereldwijde voedselproductie blijft nochtans ruim voldoende om iedereen te voeden. 193 landen ondertekenden de ambities, maar wat gebeurde nadien?

Hierover legt Oxfam overheden op de rooster. ‘Ondanks de stijgende honger en twee wereldwijde voedselprijscrisissen in iets meer dan tien jaar, is de honger van de politieke agenda verdwenen’, zo zegt Winnie Byanyima, algemeen directeur van Oxfam International.

Het voedselbeleid dat volgde op de twee crisissen was ongecoördineerd en sloeg de bal mis in haar nauwe visie op honger als een vraag-en-aanbodkwestie, stelt Oxfam-Solidariteit. De spil van beleid was vooral productiegroei, als korte termijn-remedie voor prijsstabilisatie en als tegemoetkoming op bevolkingsgroei. De structurele ongelijkheid op vlak van voedselzekerheid steeg het voorbije decennium alleen maar.

Het bredere plaatje van toegang tot voedsel, dat de marginalisering van bepaalde bevolkingsgroepen verraadt, verwaarloosden overheden. De voorkeursbehandeling van de private sector dikte die achterstelling extra aan. Met andere woorden: grote landbouwbedrijven floreerden, familielandbouw kwam in de verdrukking.

Oxfam-Solidariteit zag als globaal antwoord op de voedselcrisissen talrijke burgerinitiatieven opkomen en wetenschappers inzichten met hopen aanvoeren, maar die strandden in ongecoördineerde overlappingen. De ngo verwijst naar de onzekere en slordige afwisseling onder de VN, de G8, de G20, de Wereldbank en het IMF onderling als voorbeeld.

Beleid kwam in handen van enkele grote spelers die samen de ecologische uitdagingen niet voldoende de baas konden en die de stem van boeren in voedselonzekerheid zelf niet hoorden. Gevolg: de rechten van kleine boeren en gendergelijkheid kwamen in het slop.

Vrouwen zwaarst getroffen

Oxfam focust daarom op de gevolgen voor vrouwen binnen kleine landbouwbedrijven, die door die maatregelen het hardst achterop hinken. Zij betalen de hoogste prijs van het inadequate beleid na de voedselcrisissen: structurele honger.

Lees ook

‘Mensen tegenhouden in Niger of op zee lost honger en armoede nog niet op’

Patriarchale normen binnen landbouwgemeenschappen zijn volgens Oxfam-Solidariteit de oorzaak: het gaat om discriminatie op vlak van landrechten, recht op grondstoffen, betaald werk, werkzekerheid en deelname aan politieke representatie. Vrouwen komen onder grotere druk te staan om met goedkopere, minder diverse voeding hun huishouden te voeden. Oxfam-Solidariteit stelt dat ze daardoor het vaakst individueel terugvallen op extreme strategieën: de vermindering van de eigen consumptie, het verzamelen van wild voedsel, het aannemen van risicovolle jobs…

De voedseltekorten die vrouwen en meisjes opbouwen, hebben op lange termijn een nefast effect voor de hele samenleving

Honger bij crisissen is daardoor een man-vrouwzaak. ‘Ze eten het minst, het laatst en het minst goed’, aldus het rapport. Een derde van de vrouwen op vruchtbare leeftijd wereldwijd lijdt aan bloedarmoede, met vooral ijzertekorten. De voedseltekorten die vrouwen en meisjes opbouwen, hebben op lange termijn een nefast effect voor de hele samenleving.

‘Behandel genderblindheid’

Oxfam-Solidariteit concludeert daarom dat het beleid tot nu genderblind was en patriarchale normen aanwakkerde. Zelfs beleid dat de kleine boeren op de voorgrond wil plaatsen, versterkt net dat patriarchaat als het niet inpikt op de situatie bínnen de huishoudens.

Nieuw beleid moet het scheefgetrokken systeem in evenwicht brengen, met aandacht voor de ambitie van vrouwen, roept de organisatie op. ‘De vraag of vrouwen de middelen bezitten, of ze deelnemen in besluitvorming over het inkomen, of ze tegemoetkomen aan hun noden en hun ambities kunnen bereiken, zijn allemaal cruciaal om genderrechtvaardigheid te bereiken binnen de landbouw’, stelt het rapport.

Oxfam wil een genderstrategie die focust op participatie en inclusie en die lokale gemeenschappen in dat verhaal meetrekt

Oxfam-Solidariteit wil een genderstrategie die focust op participatie en inclusie en die lokale gemeenschappen in dat verhaal meetrekt. Het wil vrouwen via lokale initiatieven empoweren, financieel steunen en daarmee hun toegang tot de voedselmarkt vergemakkelijken. Juridische controlemechanismen voor gendergelijkheid en uitgebreide dataverzameling met een gender-indicator zijn daarbij onontbeerlijk.

Belgische aanpak 180° draaien

Oxfam-Solidariteit en Broederlijk Delen verwerpen in een persbericht over het recente VN-rapport over voedselonzekerheid de Belgische houding. ‘Door af te zien van haar programma’s die specifiek gericht zijn op het bestrijden van voedselonzekerheid, voldoet de Belgische financiering niet aan haar verplichtingen, terwijl België zich ertoe heeft verbonden vijftien procent van de officiële ontwikkelingshulp toe te wijzen aan de sector voedselzekerheid en landbouw’, stelt Suzy Serneels van Broederlijk Delen, een lid van de Coalitie tegen de Honger.

De Coalitie tegen de Honger onderschrijft in datzelfde persbericht Oxfams visie dat honger een politieke mislukking is, en in dit geval het resultaat van de focus op de private sector en op voedselproductie. België investeert daar mee in, maar zou prioriteit moeten geven ‘aan de ondersteuning van de overgang van gangbare landbouwpraktijken naar agro-ecologische systemen die efficiënter omspringen met de hulpbronnen, veerkrachtiger zijn en meer aandacht hebben voor de centrale rol van de boer(in) en gendergelijkheid in het voedselsysteem. België moet zich ook meer richten/sterker inzetten op vrouwen en op de sociale innovaties die ze brengen.’