Syrische vluchtelingen in Libanon

De internationale gemeenschap reageert verdeeld op het geweld in Syrië. Iintussen brengt de opstand een groeiende stroom vluchtelingen voort. In een hospitaal in het Libanese Tripoli luisterde journalist Matteo Fagotto naar het verhaal van de tegenstanders van Bashar al-Assad.

‘Toen ik probeerde weg te geraken van de tanks die ons aanvielen, werd ik twee keer in mijn linkerbeen geschoten. Ik viel, en Hassan Matar, een vriend, stopte om te helpen. Hij werd drie keer geraakt door sluipschutters, een kogel ging door zijn hoofd. Hassan is in mijn armen gestorven.’

Activist Abu Hamsa (25) raakte op 17 december gewond tijdens gevechten tussen de Syrische veiligheidstroepen en demonstranten in Qusayr, een Syrische stad nabij de grens met Noord-Libanon. Naast hem volgen twee stadsgenoten stil knikkend mee. ‘Het was namiddag. Vier uur lag ik op straat, mijn kleren doorweekt met bloed. Ik hield me dood om te voorkomen dat een volgende kogel van sluipschutters me zou treffen’, gaat hij verder. Toen het donker werd, slaagde zijn broer erin om hem, vanaf een straathoek, een touw toe te werpen en hem van de straat weg te trekken. Hamsa’s familie besloot om hem naar Libanon te sturen.

Na een rit van negen uur in zes verschillende auto’s werd Hamsa in de Libanese stad Halba geopereerd. Nu is hij één van de dertig Syriërs die medische verzorging krijgt in Dar el Zahra, een privé-ziekenhuis in Tripoli. Ze zijn gevlucht voor de shabbiha, de Syrische regeringsgetrouwe milities, die in Syrië ziekenhuizen controleren. Hamsa ligt op de bovenste verdieping, die beheerd wordt door de Hoge Commissaris Voor Syrische Hulp (HCFSR). De hulporganisatie heeft banden met de Syrische Nationale Raad, de drijvende kracht achter de Syrische opstanden. De patiënten vormen een gemengd publiek: burgers, activisten, en soldaten van het Vrije Syrische Leger (VSL), die gewond geraakten tijdens de eenjarige volksopstand in Syrië. In de volksopstand zouden volgens de VN op het moment van dit schrijven al meer dan 5200 doden gevallen zijn.

Ongewenst volk

Volgens de HCFSR heeft het ziekenhuis sinds half december 2011 meer dan 142 Syrische burgers met schotwonden verzorgd. Met zijn hoofdzakelijk soennitische en regimevijandige bevolking is Tripoli een belangrijke opvangbasis geworden voor de Syrische oppositie in Libanon. Activisten en rebellen zijn echter nog steeds bezorgd dat het Assad-regime nog steeds invloed heeft op het lokale bestuur. De door Syrië gesteunde islamitische Hezbollah maakt immers deel uit van de regerende 8-maart-coalitie. Dissidenten klagen dat dit de voornaamste reden is waarom de Libanese overheid lauw reageert op de komst van gevluchte opposanten uit Syrië. Volgens hen werden in de voorbije maanden veel Syrische activisten in Libanon ontvoerd en teruggestuurd naar Syrië, door onder meer de Hezbollah en de lokale Syrische Sociale Nationalistische Partij.

‘De Syrische vluchtelingen krijgen geen steun van de Libanese regering: geen vluchtelingenstatuut, geen eten, geen kleding, niets’, fulmineert Abu Omar (35), een Syrische veearts die zijn job in Saoedi-Arabië on hold zette om hier zijn landgenoten te komen helpen. ‘De HCFSR financiert nu de hele zaak met de hulp van private giften en buitenlandse ngo’s.’ De organisatie registreerde tot dusver meer dan 1500 families in Libanon, maar Abu Omar is ervan overtuigd dat de aantallen veel hoger liggen. ‘Veel van hen durven zich omwille van veiligheidsredenen niet kenbaar te maken. Ze willen niet dat hun naam in de handen van de regering belandt.’

De Hezbollah ontvoert Syrische activisten in Libanon en stuurt hen terug naar Syrië.

Om Sali (27) uit Homs is vrijwilligster in het hospitaal. Ze vluchtte naar Libanon op 10 oktober, nadat haar man werd gedood tijdens protesten, en haar broer, de bekende activist Abu Jaafar, ook onderdook. ‘De situatie was onhoudbaar geworden’, zegt ze. ‘De mukhabarat (Syrische geheime dienst, nvdr) viel ons constant lastig, op zoek naar mijn broer.’ Nu woont ze met haar tweejarige kind, haar moeder en de familie van haar zus in een huis in een buitenwijk van Tripoli –een nieuw leven waaraan ze zich maar met moeite kan aanpassen. ‘Onze buren klagen dat de vluchtelingeninstroom uit Syrië de prijzen doet stijgen en manen ons aan terug te keren’, vertelt ze, terwijl haar ogen zich vullen met tranen. ‘Ik wil terugkeren, en gauw, maar ik ben bang dat we hier nog een tijd zullen moeten blijven.’

Sluipschutter

Mohammed Ismaël (23) deserteerde op 12 oktober, amper een maand voor zijn legerdienst erop zat. Het leger installeerde hem onder meer in Homs, als sluipschutter. ‘We moesten de veiligheidsdiensten beschermen tijdens grondoperaties en verzekeren dat burgers de avondklok respecteerden. Ik ben er zeker van dat we mensen verwondden en doodden, terwijl we zomaar in het donker schoten’, zegt hij. ‘We wisten van niets. Het leger vertelde ons dat de oppositie geïnfiltreerd was door Saoedische en Israëlische agenten. Van bij het begin van de opstand werden mobiele telefoons verboden in de legerkazernes. Het enige nieuws dat we hoorden wat dat het nationale persagentschap.’ De waarheid begon tot hem door te dringen toen hij als gewoon soldaat diende in de grensstad Tel Kalah. ‘Tijdens protestmanifestaties hoorde ik dat burgers heel legitieme slogans scandeerden. Ik begon te twijfelen, en praatte erover met drie betrouwbare legervrienden die ook twijfelden.’

Toen doordrong dat hij op ongewapende demonstranten schoot, probeerde hij –in dienst van het Vrije Syrische Leger– burgers uit Syrië te evacueren. Bij een missie werd hij betrapt door medesoldaten die hem in zijn linkerschouder schoten. Hij kon de grens oversteken, en herstelt nu in Tripoli.

Zoals veel opposanten hoopt Ismaël dat de internationale gemeenschap een no-flyzone boven Syrië installeert. Zonder hulp zal de strijd tegen het Assad-regime lang en hard zijn. ‘De NAVO kwam in Libië al bij het begin van de rebellenopstand tussen. Wij zijn een jaar verder en zelfs na duizenden doden blijft de internationale gemeenschap toekijken.’

Sektarisch scenario

Het Syrische regime trekt sinds de revolte de kaart van de sektarische verdeling. De val van de regering zal tot een burgeroorlog leiden tussen de vele verschillende gemeenschappen in Syrië, waarschuwt de overheid. In het Libanese Tripoli, dat altijd al beïnvloed werd door de gebeurtenissen aan de andere kant van de grens, sijpelt de Syrische opstand de samenleving binnen. De oude spanningen tussen Libanese soennieten en alawieten, waar de familie van president Assad toe behoort, komen opnieuw bovendrijven. De alawieten vrezen wraakacties van de soennitische meerderheid bij een val van Assad. Regeringspropaganda, klinkt het bij de activisten, maar intussen zorgen in Homs de sektarische ontvoeringen tussen soennieten en alawieten voor stijgende onrust.

‘Als het regime snel aftreedt, zal er geen burgeroorlog komen’, zegt Om Salim. ‘Ik ben soenniet en heb alawitische vrienden die deelnamen aan de protesten en gewonde mensen hielpen.’ De meeste alawieten en soennieten hebben zich echter respectievelijk bij het pro- en anti-Assadkamp gevoegd. Dat maakt een scenario van wraakacties alleen maar groter. Soennitische dissidenten vertellen bitter dat overheidsjobs in Syrië voorbehouden blijven voor alawieten, daarmee een sociale en economische dimensie toevoegend aan de toch al bestaande kloof tussen beide gemeenschappen.

Al de namen in dit artikel werden gewijzigd om veiligheidsredenen.