“De krokodil” van Zimbabwe toont geen genade voor demonstranten

Meer dan anderhalf jaar na het verdrijven van de Zimbabwaanse dictator Robert Mugabe zijn er voor de tweede keer massaprotesten uitgebroken tegen het regime van zijn opvolger Emmerson Mnangagwa.

De protesten vonden plaats na een oproep van de MDC, de grootste oppositiepartij. In verschillende berichten klagen zij de economische problemen in het land aan. Die zouden voortkomen uit wanbeleid en institutionele corruptie van de zittende regering.

In de hoofdstad is er nog maar zo’n vijf uur per etmaal stroom en de prijzen van het voedsel stijgen zowat elke dag. Medicijnen en brandstof worden in toenemende mate ontoegankelijk. Tegelijk geraakt de werkloosheid maar niet onder controle.

Mensen grijpen terug naar overlevingstechnieken die stammen uit een vorige eeuw. In de sloppenwijken koken mensen op brandend afval bij gebrek aan andere brandstoffen. Voor de tankstations in de steden vormen zich eindeloze rijen auto’s.

In januari 2019 vielen er al verschillende doden bij protesten, die toen gericht waren tegen een plots aangekondigde verhoging van de brandstofprijzen. Honderden mensen werden gearresteerd.

Hoewel de MDC aanvankelijk opriep om te betogen, annuleerde ze haar steun nadat een rechter in het land de manifestatie verbood. Desondanks kwamen op vrijdag 16 augustus honderden mensen in Harare op straat om hun ongenoegen met de zittende regering te uiten.

Op videobeelden is te zien hoe de politie gewelddadig inhakt op de betogers. In een wijdverspreid filmpje is te zien hoe agenten een oude vrouw toetakelen. In totaal is er sprake van zeven gewonden, zo’n tachtig mensen werden gearresteerd.

De betoging van vrijdag is de eerste in een hele reeks geplande betogingen. Op maandag 19 augustus, zou er hebben plaatsgevonden in Bulawayo, Zimbabwe’s tweede stad.

Maar een grootschalige politieaanwezigheid verhindert dat de betogers naar buiten komen. Helikopters vliegen over de stad, en in het centrum is er een indrukwekkende politiemacht op de been gebracht, die zich deels te paard voortbeweegt.

Oude wijn in nieuwe zakken

Zo wordt de hoop op verandering andermaal de kop ingeduwd, anderhalf jaar na het verdrijven van dictator Robert Mugabe.

De nieuwe president Emmerson Mnangagwa, was jarenlang Mugabe’s rechterhand. Bijgenaamd “de krokodil” overzag hij begin jaren tachtig als Mugabe’s Veiligheidsminister de Gukurahundi-moordpartijen, waarbij zo’n 20.000 etnische Ndebele werden afgeslacht.

In 2018 won Mnagagwa de verkiezingen en beloofde hij economische en politieke hervormingen. Maar die kwamen er niet. Amnesty International beschuldigt het regime van de nieuwe president van het gebruiken van ‘dezelfde brutale taktieken die de regering van Mugabe kenmerkte’.

In mei 2019 werden zeven activisten gevangengezet nadat ze terugkwamen van een training geweldloos verzet op de Malediven. Ze werden aangeklaagd voor subversie en verraad.

‘In plaats van te luisteren naar de betogers, drukken de autoriteiten afwijkende meningen de kop in en installeren ze angst onder de bevolking’

Een andere activist, Tatenda Mombeyarara, werd op 13 augustus ontvoerd vlakbij zijn huis in Chitungwiza. Gewapende mannen trokken hem in een auto en takelden hem zwaar toe. Hij werd voor dood achtergelaten in een buitenwijk van Harare. Tijdens de folteringen beschuldigden de mannen hem van het organiseren van de betogingen van 16 augustus.

Ook herstellend in het ziekenhuis is een MDC-schepen van Bulawayo, Tinashe Kambarami. Die stelt dat hij het afgelopen weekend ontvoerd werd door onbekende mannen die hem beschuldigden van deelname aan de betogingen. Ze scheerden zijn dreadlocks af met een gebroken fles en takelden hem zwaar toe.

‘In plaats van te luisteren naar de betogers, hanteren de autoriteiten technieken als foltering en ontvoering om afwijkende meningen de kop in te drukken en angst onder de bevolking te installeren’, zegt Muleya Mwananyanda, regionaal AI-directeur voor Zuidelijk Afrika.

Dergelijk vuil werk wordt dikwijls opgeknapt door de ZANU-PF Youth Liga, officieel de jongerenorganisatie van de regeringspartij ZANU-PF. Maar de meeste Zimbabwanen kenmerken de organisatie als een paramilitaire knokploeg. ‘Sommige kaderleden krijgen betaald, maar de meesten sluiten zich aan uit opportunisme. Ze hopen om ooit zelf met hun vingers in de vetpotten te mogen zitten.’

‘De economie herstellen kost tijd’, klinkt het intussen bij de regering, onder meer bij Financiënminister Mthuli Ncube. ‘De Zimbabwanen moeten geduldig zijn.’

Maar dat geduld lijkt op te geraken nu het voor iedereen duidelijk is dat er ondanks een presidentswissel geen feitelijke verandering komt.

Economen waarschuwen voor de zwaarste economische crisis in tien jaar, toen de hyperinflatie in het land onwaarschijnlijke proporties aannam. De Zimbabwaanse dollar werd in de nasleep van die crisis van 2008 achterwege gelaten, en er kwam een veelheid van munten voor in de plaats. In de eerste plaats de Amerikaanse dollar en de Zuid-Afrikaanse rand.

‘Onze enige schrik is dat het onder Mnangagwa nog erger wordt dan onder Mugabe’

Maar door gebrek aan buitenlandse valuta (Zimbabwe importeert meer dan het exporteert – het is dus niet evident om aan die buitenlandse valuta te geraken) diende de volgende crisis zich alweer aan.

Het noopte de regering in juli 2019 om terug te keren naar de Zimbabwaanse dollar, vanuit het motief dat ‘elk land zijn eigen munt zou moeten hebben’.

Je reinste waanzin, dachten de meeste onafhankelijke economen, die redeneren dat een munt staat of valt met het vertrouwen van de mensen in die munt. Hetgeen de Zimbabwanen dus niet doen, en met reden: de officiële wisselkoers ligt zo’n vier keer lager dan wat er op de zwarte markt voor betaald wordt.

Ook de politieke hervormingen kwamen er niet. ‘Mnangagwa is een figuur uit het verleden’, klonk het al in de straten in Harare in juli 2019. ‘Onze enige schrik is dat het onder hem nog erger wordt dan onder Mugabe.’

Die vrees is gegrond, zo geven de gebeurtenissen van de afgelopen dagen alweer aan.