Boodschap VN-Klimaattop: ‘Wij hebben de cyclus van het leven gebroken’

De Klimaat Actie Top op de Verenigde Naties in New York leverde maandag heel uiteenlopende bijdragen op. De tussenkomst van Greta Thunberg is ongetwijfeld wereldwijd het meest bekeken en becommentarieerd. Na haar verschroeiende kritiek op de wereldleiders was het niet makkelijk voor die tientallen staats- en regeringsleiders, ceo’s van multinationale bedrijven en directeurs van multilaterale instellingen om nog indruk te maken.

De Belgische bijdrage

Premier Charles Michel (MR) bracht het Belgische standpunt in de late namiddag. Hij kon weinig of geen nieuwe, harde engagementen brengen, aangezien hij enkel aan het hoofd staat van een ontslagnemende regering. Die regering heeft bovendien in het parlement geen meerderheid, zeker niet nu het nieuw verkozen parlement zitting genomen heeft.

Niet dat het Michel aan overtuiging ontbreekt. ‘Het is niet alleen mogelijk om te slagen (in de strijd tegen klimaatverandering, red.), we moeten slagen en we zullen slagen’, klonk het beslist.

Charles Michel wil de Belgische bijdrage aan klimaatfinanciering verdubbelen — als het parlement dat goedkeurt

Vervolgens zei hij dat België klaar is om de vrijwillig aangegane engagementen binnen het Klimaatakkoord van Parijs te herzien ‘omdat ambitie en urgent handelen nodig zijn’. Dat die herziening nog niet plaatsgevonden heeft, is in deze context minstens vervelend.

De premier kondigde ook aan dat hij naar het parlement zal gaan met het voorstel om de Belgische bijdragen aan de financiering van de strijd tegen klimaatverandering en haar gevolgen te verdubbelen. Concreet kan hij vragen om de federale bijdrage aan het Global Green Fund op te trekken van 10 naar 20 miljoen per jaar. Die middelen komen sowieso uit het budget van ontwikkelingssamenwerking. Daarnaast dragen de gewesten ook 7 miljoen per jaar bij. Of de premier ook wil proberen om die bijdrage te verdubbelen, was niet duidelijk.

Historisch was deze tussenkomst van onze premier niet.

In hetzelfde kader sprak Michel ook zijn steun uit voor het initiatief van Chili, dat de landen ertoe wil overhalen om concrete plannen te formuleren en engagementen te nemen om tegen 2050 koolstofneutraal te zijn. Daarnaast zal België het komende jaar zijn tijdelijke zetel in de VN-Veiligheidsraad ook gebruiken om ervoor te zorgen dat de klimaatverandering in al haar aspecten veel meer deel wordt van de resoluties die daar voor stemming voorgelegd worden.

Historisch was deze tussenkomst van Charles Michel zeker niet. De politieke impasse in België, die verantwoordelijk is voor het gebrek aan ambitie en de noodzakelijke vaagheid van Michels speech, is in zekere zin een perfecte illustratie van de dubbelzinnigheid die Greta Thunberg ’s ochtends zo scherp hekelde.

Ook in België zeggen bijna alle maatschappelijke leiders dat ze de klimaatverandering de belangrijkste uitdaging van deze generatie, en misschien wel uit de menselijke geschiedenis vinden. Maar in hun politieke handelen staan heel andere thema’s centraal: identiteit, verzet tegen migratie, economische groei, en soms — in woorden — sociaal beleid.

‘Wij hebben de cyclus van het leven gebroken’

Een van de meest opvallende tussenkomsten deze ochtend kwam uit onverwachte hoek. Emmanuel Faber, CEO van voedselmultinational Danone, was kort, scherp en specifiek over de eigen industrie en haar bijdrage tot de klimaatverandering en de vernietiging van biodiversiteit. ‘Het voedingssysteem dat we de voorbije eeuw opgebouwd hebben, is een doodlopende straat voor de toekomst’, was de openingszin van Faber.

CEO van Danone: ‘Het voedingssysteem dat we de voorbije eeuw opgebouwd hebben, is een doodlopende straat voor de toekomst’

Daarop volgde de kortste samenvatting van het probleem met de voedsellandbouw: ‘We dachten dat de wetenschap de cyclus van het leven en haar regels kon veranderen. We dachten dat we het leven dat we nodig hadden, konden ontwerpen en de rest doden. Het resultaat van de monocultuur die daaruit voortkwam, staart ons nu in de ogen: twee derde van ons voedsel is afhankelijk van niet meer dan negen planten en veertig procent van het land is al verarmd. Kortom: we hebben de cyclus van het leven gebroken, en de missing link is de biodiversiteit in onze velden.’

Faber kondigde een alliantie aan van twintig grote voedselmultinationals, samen goed voor 500 miljard dollar. Die alliantie heeft drie prioriteiten, zei hij: ‘Een transitie naar regeneratieve landbouw om de gezondheid van de bodem te herstellen, een vraag creëren naar een veel grotere variëteit van teelten, zaden, producten en een heel dringende andere manier om om te gaan met ontbossing en het verdwijnen van wilde biodiversiteit.’

‘Wij zijn bezig geweest met het vernietigen van leven, het is de hoogste tijd om het leven te herstellen’, besloot Faber. De eerste grote vraag die blijft hangen na zijn sterke interventie, is wel of de voedselmultinationals dan ook komaf willen maken met de praktijk om biodiversiteit te privatiseren, te patenteren, te reduceren tot koopwaar.

Zonder die belofte kan de oproep om de industrie te helpen deze omslag te maken, nog behoorlijk gevaarlijk zijn voor inheemse gemeenschappen of traditionele boeren. Het zijn zij die de bedoelde biodiversiteit juist bewaard hebben en dagelijks cultiveren.

‘Mensen zijn de ergste vijanden van de oceanen’

Terwijl premier Michel de Klimaat Actie Top toesprak, leidde minister van Noordzee Philippe De Backer (Open Vld) een bijeenkomst over het belang van oceanen en de maritieme economie in de strijd tegen klimaatverandering, en waren vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) en koningin Mathilde initiatiefnemers van een grote bijeenkomst over kinderen in oorlogssituaties.

Op beide evenementen kon België zich internationaal presenteren als een kleine maar ambitieuze natie, die in de internationale gemeenschap zelfs een leidende rol kan en wil spelen op cruciale terreinen.

Als de opwarming deze eeuw beperkt blijft tot 2°C zal dertig procent van het soorten in de oceanen uitsterven, maar als we daarover gaan spreken we over vijftig procent

EU-Commissaris voor Milieu, Maritieme aangelegenheden en Visserij, Karmenu Vella, bevestigde de positieve rol die België speelt. Hij herhaalde de nood om ambitieuzer en sneller te handelen, want ‘mensen zijn vandaag de ergste vijanden van de oceanen’.

Met een paar cijfers onderlijnde Vella de urgentie: als de opwarming deze eeuw beperkt blijft tot 2 graden Celsius, zal dertig procent van het soorten in de oceanen uitsterven. Maar als we daar over gaan, spreken we over vijftig procent. Tegen 2050 worden 150 miljoen mensen bedreigd door de gevolgen van een stijgende zeespiegel. Wellicht zijn het er nog meer.

De antwoorden die Wilfried Lemmens, directeur van de Koninklijke Belgische Redersvereniging, en Jacques Vandermeieren, ceo van de Antwerpse Haven op die uitdagingen gaven, waren grotendeels technisch van aard: zoals de overschakeling van vervuilende diesel naar schonere energiebronnen (bijvoorbeeld methanol, LPG of waterstof). Voor de experts in de zaal waren die concrete cijfers wellicht overtuigender dan de zoveelste bevlogen toespraak bij de VN.

Verder kwam Lemmens nog eens met het bon mot dat er ‘geen groen paradijs gebouwd kan worden op een economisch kerkhof’. Maar hij legde niet uit hoe die visie de noodzakelijke verscherping en versnelling van de klimaatambities vooruit zou helpen. In eigen land dient de slogan in elk geval vooral om de uitvoering van reeds aangegane verbintenissen af te remmen, laat staan dat men ermee argumenteert dat er meer moet gebeuren.