EU opent migratiecentrum in Mali

Zowat veertig Malinezen gaan het Cigem bemannen, betaald door Europa en met technische assistentie van enkele Europese ontwikkelingsagentschappen –waaronder het Belgisch Agentschap voor Ontwikkelingssamenwerking (BTC). ‘Het Cigem is een pilootproject,’ zegt Ilse Cougé van de Europese Commissie, ‘want voor de eerste maal helpt de Europese Unie een land in Sub Sahara Afrika met zijn problemen inzake legale en illegale migratie op een manier die alle aspecten van het fenomeen behandelt.
Het centrum zal trachten de wederzijdse winsten van legale migratie te promoten, illegale migratie te ontraden, geld- en kennisoverdracht vanuit de diaspora te verzilveren en een beter begrip van het migratiefenomeen na te streven om zo een adequate politiek te ontwikkelen.’
Organisaties die zich inzetten voor vluchtelingen uit Zwart Afrika wijzen vooral op de ontradende functie van het centrum. ‘De illegale immigratie naar Europa afschrikken is inderdaad een van onze doelstellingen,’ geeft nieuwbakken Cigem-directeur Abdulaye Konate toe, ‘maar het is niet de enige.’ Vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt op elkaar afstemmen en op die manier meer mensen in West-Afrika aan een job helpen, is even belangrijk en zelfs prioritair. Daarom zal het centrum intensief samenwerken met de ANPE van Mali –de tegenhanger van de Belgische VDAB– en diens jongerenversie, het Agence pour L’Emploi des Jeunes (APEJ).

Drummen voor de poort

De fel gemediatiseerde bestormingen van de hekkens rond de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla, gedropte Sub Sahara Afrikanen in de woestijn tussen Marokko en Algerije en pateras die verzuipen op weg naar het Spaanse of Italiaanse vasteland… ze laten uitschijnen dat er hordes Afrikanen staan te drummen voor de poorten van Europa. Draconische veiligheidsmaatregelen zoals het Spaanse SIVE (sistema integrado de vigilancia exterio) en de inzet van het Europese agentschap Frontex –dat de grenscontroles van Afrikaanse staten een upgrade heeft gegeven– versterken het onveiligheidsgevoel van de bange, blanke Europeaan.
Toch blijkt uit cijfers dat illegale migratie van Afrika richting Europa beperkt was en blijft. Op een totale bevolking van twaalf miljoen wonen vier miljoen Malinezen buiten de landsgrenzen: 3,5 miljoen in de rest van Afrika en amper 200.000 in Europa. Konate: ‘Onze migratie is voornamelijk gericht op buurlanden zoals Ivoorkust en landen in Centraal-Afrika zoals Kameroen en Gabon.’ Vele Malinezen trekken erop uit, bij gebrek aan werk, en vervoegen zo de diaspora die broodnodige buitenlandse deviezen terugstuurt naar Mali.

Transitland

Toch vond Europa –na de doortocht van Europees Commissaris voor Ontwikkeling Louis Michel, de Franse ontwikkelingsminister Brigitte Girardin en de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken Bernardino Leon– in Mali een gretige klant voor een eerste regionaal “migratiecentrum”. Dat is weliswaar in handen van de Malinese staat maar wordt voor honderd procent betaald door Europa. Er valt natuurlijk wel wat voor te zeggen… Mali is sinds enkele jaren een almaar belangrijkere schakel geworden in de Zuid-Noordmigratie.
De grenzen aan de Middellandse Zee –met de complimenten aan Marokko, Algerije en Libië– worden steeds meer waterdicht en dus verplaatsen de routes d’aventure zich zuidwaarts. Nu al vertrekken bootvluchtelingen vanuit Mauritanië, Senegal en zelfs nog zuidelijker. Mali is steeds meer een transitland, zowel voor vluchtelingen op doorreis als voor teruggestuurde refoulés, die niet zelden plompverloren in de woestijn tussen Algerije en Mali worden gedropt of –iets beschaafder– per charter landen op het tarmac in Bamako.

Tien miljoen euro

Europa besteedt zijn grenscontroles deels uit aan landen buiten Europa en biedt in ruil steunmaatregelen aan. Ontvangende landen weten dat, en aarzelen daarom niet om zelf de alarmbel te luiden over de zogezegd hand over hand toenemende immigratieproblemen. Als we het Libische staatshoofd Muammar Khaddafi mogen geloven, staan zowat twee miljoen Afrikanen te dringen om de oversteek te maken vanuit Libië. De “grote leider” weet ook dat hij zo Europese fondsen kan losweken.
Mali heeft zich in dat spel van opbod echter nog niet laten horen. Het heeft wel al materieel en steun aanvaard van Frontex om zijn grenscontroles te verbeteren. Via het nieuwe Cigem zal het ook onderzoek doen naar de migratiestromen in de regio en ontradingscampagnes voeren ten aanzien van kandidaat-vertrekkers. In ruil krijgt het van Europa zogenaamde co-developpement en andere steun.
Dat het nodige geld voor Cigem –tien miljoen euro gespreid over drie jaar– uit de ontwikkelingspot van de EU komt (met name uit het negende European Development Fund) is voor sommigen een doorn in het oog. Nochtans gaan ontwikkeling en het tegengaan van illegale migratie volgens de EU hand in hand. Konate ziet er alvast geen graten in: ‘Als je rekent dat het Cigem zal bijdragen aan de ontwikkeling van Mali door maatregelen uit te werken ter voorkoming van illegale immigratie, door mensen te begeleiden naar een job, door lokale ontwikkelingsprojecten te financieren en een uniek loket te bieden aan kandidaat-vertrekkers en teruggekeerde migranten, valt de financiering dan niet te rechtvaardigen?’

Kleenex-arbeiders

Af te wachten valt of het nieuwe centrum haar veelzijdige opdracht naar behoren zal kunnen vervullen. Éen van de betrachtingen is refoulés  aan een nieuwe job en toekomst helpen. ‘Voorgaande re-integratieprojecten in de regio Kayes zijn faliekant afgelopen, doordat ex-emigranten de steun die ze trokken vaak gebruikten om nog maar eens een oversteek te wagen’, zegt Mohamed Cheick Tabouré, directeur van de Malinese krant Sanfin/La Nuée.
Als inspiratie voor het Cigem wordt wel eens het Marokkaanse Anapec aangehaald, het Agence Nationale de Promotion de l’Eemploi et des Compétences. Dat kreeg eveneens Europese steun en voert nu bijvoorbeeld bilaterale akkoorden met Spanje uit. Dit jaar beloofde het aan Spanje nog duizenden seizoensarbeiders. Voorwaarde voor de Marokkaanse fruitplukkers om in Spanje aan de slag te kunnen, was dat het om plattelandsvrouwen mét een familie moest gaan. Die zouden na hun “interim” vast terug de plas oversteken en niet in het eldorado blijven plakken. Dient Cigem hier ook voor?
‘Als er vraag is, zal het centrum de Malinese overheid bijstaan in haar onderhandelingen over arbeidsmigratieakkoorden met EU-lidstaten en andere regio’s’, staat te lezen in de nog niet publiek gemaakte persbundel van het Cigem. ‘Wanneer die bilaterale akkoorden van kracht worden, zullen de mogelijkheden voor legale arbeidsmigratie nog groter worden’. Het blijft afwachten of Mali in dat geval goede voorwaarden kan afdwingen voor “zijn” onderdanen. De Association Malienne des Emigrés, die zich in de zogenaamde Bamako-oproep tegen het Cigem heeft gekant, waarschuwt alvast voor fenomeen van “Kleenex-arbeiders” –werknemers die je na gebruik als een papieren zakdoekje weggooit.