Is uw mening een misdaad?

28 februari 2006. België staat op zijn kop. Fehriye Erdal is spoorloos verdwenen en onder massale mediabelangstelling veroordeelt rechter Freddy Troch in Brugge de Turkse extreem-linkse groepering DHKP-C. Het is een van de eerste vonnissen op basis van de Belgische antiterrorismewet, die sinds 2004 van kracht is. De Turkse Belg Bahar Kimyongür, een van de beklaagden, krijgt vier jaar cel wegens “lidmaatschap van een terroristische organisatie”. Een paar maanden later doet het Gentse hof van Beroep daar nog een jaar bovenop.

Belangrijk detail: Kimyongür wordt niet veroordeeld omdat hij rechtstreeks betrokken was bij de gewapende strijd van de DHKP-C maar wel omdat hij in het Europees parlement met een vlag had gezwaaid, een persbericht van DHKP-C had vertaald, rechtszittingen over Erdal had bijgewoond en een verantwoordelijke functie had bekleed in het informatiecentrum van de DHKP-C in Brussel.

Misdrijven voorkomen

Antwerps rechter Walter De Smedt, voormalig raadsheer van het comité I, is verontrust over de interpretatie die daarbij aan de antiterrorismewet is gegeven: ‘Bij het arrest van het Gentse hof van Beroep moet iedereen zich neerleggen. Maar de vraag is of de interpretatie die het Hof heeft gegeven aan het begrip “terroristische organisatie” overeenstemt met de bedoelingen van de wetgever. De kernvraag is welke elementen aanwezig moeten zijn om tot strafbaarstelling te komen. Vroeger ging het enkel over strafbare handelingen, laat ons zeggen sociaal afwijkend gedrag. Nu gaat het ook om sociaal afwijkende overtuigingen.’

In een persbericht toont ook de Algemene Centrale Brussel Vlaams-Brabant van het ABVV haar ‘zeer ernstige bezorgdheid’ over de antiterrorismewet: ‘Hoewel de partijen en vakbonden uitgesloten zijn van het toepassingsveld, kunnen deze wetten toch een gevaar betekenen voor de syndicale actie van de vakbondsmilitanten, de gedelegeerden en de vakbondsverantwoordelijken’, klinkt het. ‘We roepen op tot een duidelijke afbakening van het toepassingsveld. Nooit mag er verwarring ontstaan tussen sociale contestatie in al haar vormen en reële terroristische actie.’ De vakbond verwijst daarbij opnieuw naar de zaak-Kimyongür en benadrukt dat diens daden ‘onder geen enkele vorm gewelddadig, laat staan terroristisch waren.’

De Liga voor de Rechten van de Mens heeft de antiterrorismewet al eens aangevochten voor het Arbitragehof. Zonder succes. Voorzitter Jos Vandervelpen: ‘We vonden dat de wet, die toen net was aangenomen, door zijn ruime begrippenkader aanleiding gaf tot subjectieve interpretaties. Nu de wet voor het eerst is toegepast, zie je dat onze bezorgdheid van toen niet onterecht was. De antiterrorismewet vormt een trendbreuk in ons klassiek strafrechtelijk denken. Normaal is het strafrecht bedoeld om strafbare feiten en gepleegde misdrijven op te sporen, te vervolgen en te bestraffen. Sinds de antiterrorismewet wordt het strafrecht ook ingezet om misdrijven te voorkomen. Ons strafrecht wordt verder en verder uitgerekt en ook intenties, voornemens en gedachten worden strafbaar. Dat is absoluut onrustwekkend.’

‘Eén zwaluw maakt de lente niet’

‘Een wet is iets abstracts, een theoretische beoordeling van een situatie’, reageert kamervoorzitter Herman De Croo (VLD). ‘Wat de antiterrorismewet betreft, is het goed dat er nu een aantal concrete uitspraken zijn. Let wel, één zwaluw maakt de lente niet. Maar mochten een aantal vonnissen of arresten een ander effect hebben dan door de wetgever werd beoogd, dan kan de wet gewijzigd worden. Zelf plan ik daarover alleszins geen nieuw debat, maar parlementsleden kunnen altijd een nieuw wetsvoorstel doen of amendementen indienen.’ Ook senaatsvoorzitster Anne-Marie Lizin (PS) vindt niet dat de wet moet worden aangepast. Lizin: ‘Volgens mij is er voldoende bescherming in de wet ingebouwd. Maar als er een meerderheid is in het parlement of als de minister van Justitie het vraagt, kan de wet nog altijd veranderd worden.’

Heimelijk

Een ander element uit de zaak-Kimyongür zou wél eens tot een stevig parlementair debat kunnen leiden. Op 28 april 2006 was Kimyongür op weg naar een muziekfestival in Nederland -in afwachting van zijn zaak voor het hof van Beroep was de Turkse Belg toen nog op vrije voeten. Maar eens over de grens werd hij tijdens een verkeerscontrole gearresteerd op grond van een door Turkije uitgevaardigd internationaal aanhoudingsbevel. ‘Toevalstreffer’, luidde de officiële versie. In scène gezet, zo bleek toen een geheime nota van het kabinet van justitieminister Onkelinkx uitlekte. Twee dagen eerder had in Brussel immers een vergadering plaatsgevonden waarop Kimyongürs arrestatie heimelijk werd georganiseerd.

België had Nederland getipt over de komst van Kimyongür. Op die manier kon de DHKP-C’er eventueel via Nederland aan Turkije uitgeleverd worden. De Nederlandse rechter besliste echter dat er te weinig elementen waren om Kimyongür uit te leveren. Blijft de vraag of de heimelijke vergadering op 28 april wel wettig was. België mag immers geen eigen onderdanen uitleveren. De comités I en P, in opdracht van het parlement bevoegd voor de controle op de politie en inlichtingendiensten, stelden een onderzoek in. Beide leverden een rapport af. Het rapport van het comité P was volgens Lizin positief voor de overheid, dat van comité I zou volgens een welingelichte bron heel wat kritischer zijn.

‘For your eyes only’

Nog eind 2006 werden de rapporten tijdens een gemeenschappelijke vergadering van de comités I en P samengevoegd tot een finaal verslag, dat werd overgemaakt aan de voorzitters van kamer en senaat De Croo en Lizin. Doorgaans worden de rapporten van het comité I en P besproken door hun parlementaire begeleidingscommissies, waarna een open en publiek parlementair debat op gang kan komen. Dat zal bij de zaak-Kimyongür niet het geval zijn. De Croo: ‘De parlementsleden van de begeleidingscommissie van het comité P, ook die zonder veiligheidsmachtiging, mogen het finaal verslag inkijken. Maar onder de voorwaarde for your eyes only. Met andere woorden: ze mogen niet publiek maken wat er in staat. Die wijze van handelen werd door de begeleidingscommissie meerdere malen goedgekeurd en wordt ook gebruikt in andere dossiers of verslagen.’

Rechter Walter De Smedt heeft ernstige bedenkingen bij die gang van zaken: ‘Ik zie niet goed in op basis van welke wettelijke beschikking de for your eyes only-voorwaarde wordt opgelegd. Volgens de organieke wet op de vaste comités is ieder verslag dat overgemaakt is aan de begeleidingscommissie sowieso publiek en openbaar. Indien men een verschil maakt tussen de leden van de begeleidingscommissie en andere parlementariërs, dan maakt men een verschil tussen zij die het weten maar niets mogen zeggen, en zij die het wel mogen zeggen maar het niet mogen weten. Wat is dan nog het nut van een vast comité?’