Cuba restaureert historisch Havana 'op sociale wijze'

Het Oude Havana, ontstaan tussen de zestiende en negentiende eeuw, is rijk aan historische bezienswaardigheden, winkels en restaurants. Om het historisch erfgoed te behouden, wordt al jaren gewerkt aan restauratie van de monumentale gebouwen. Toerisme is daarbij belangrijk, maar er wordt ook rekening gehouden met de plaatselijke bevolking.

We willen een historisch centrum dat echt leeft, zegt architect Patricia Rodríguez, directeur van het Masterplan voor Revitalisering van het Historische Centrum. Een kraamziekenhuis, meer dan tien gerenoveerde scholen en een revalidatiecentrum voor kinderen met een zenuwstelselaandoening zijn enkele sociale projecten die vanuit de historische afdeling van de gemeente Havana, bedenker van het Masterplan voor Revitalisering, werden opzet.

Een ander project is het ‘beschermd wonen’ voor ouderen. In september 2002 werd ik opgehaald, middenin de orkaan Isidore, vertelt Ida Baeza (77). Ik woonde alleen, omdat mijn zoon naar het buitenland is vertrokken. Sindsdien woont ze in een appartementencomplex voor ouderen, het eerste in z’n soort in het Oude Havana. Bij het complex waar nog zo’n twaalf andere ouderen wonen, is een instelling voor medische zorg gevestigd en de bewoners krijgen maaltijden en hulp bij de huishouding en persoonlijke verzorging. Ze kunnen vrijblijvend meedoen aan allerlei activiteiten.

Het woonzorgcomplex is vrij toegankelijk. Er komen hier ongeveer vijftig mensen van de Grootouders Groep uit de buurt. De medische kliniek behandelt ook mensen van buiten en we organiseren videobijeenkomsten voor de buurtkinderen, zegt Esther Ruiz, administrateur van het project. Omdat de ervaringen positief zijn, is een tweede complex gepland voor ouderen die economisch en sociaal kwetsbaar zijn.

Het zorgen voor geschikte hulp voor de meer dan 16.000 ouderen in het historische centrum is slechts een van de doelstellingen van de Historische Afdeling gemeente Havana, gesitueerd op het terrein van het oude Belén Convent. Het Convent wordt wekelijks door honderden mensen bezocht. Sommigen komen voor de ochtendoefeningen en blijven voor zangles, weefcursussen of schilderactiviteiten. Anderen komen omdat ze hulp nodig hebben.

Het Bélen Convent dateert uit de achttiende eeuw en het wordt nog gerenoveerd. Binnenkort wordt de huidige functie uitgebreid met woongelegenheid voor vijftig ouderen, fysiotherapie, oogheelkundige diensten en een hotel.

Het effectief inspelen op de vergrijzing van de bevolking is een van de grootste uitdagingen voor Cuba. Vijftien procent van de 11,2 miljoen Cubanen kan tot de ouderen gerekend worden en in 2025 zal dat percentage naar schatting gestegen zijn tot 25 procent.

Architect Rodríguez werkt al 21 jaar in het Oude Havana en ze legt uit dat het huidige management-model ontstond als een creatief antwoord op de Cubaanse crisis in de jaren negentig. Die crisis ontstond na de ineenstorting van de Sovjet-Unie en het socialistische Oostblok, tot dan toe de belangrijkste handelspartners voor Cuba.

Het herinrichtingsproces begon al in 1981 en werd tot de jaren negentig gefinancierd uit gemeenschapsgeld. De Historische Afdeling kreeg tijdens de crisis echter de vrije hand om initiatieven in de richting van zelf-financiering te sturen. In tien jaar tijd werden meer dan 11.000 banen gecreëerd in het Oude Havana en het kantoor haalde 160 miljoen dollar winst uit toerisme, dienstverlening en belastinginkomsten. Daarnaast droeg de staat een paar honderd miljoen dollar bij, er werden leningen afgesloten bij banken en er kwam 14 miljoen dollar aan internationale steun binnen.

Momenteel is een derde van het Oude Havana volledig gerestaureerd of er wordt actief aan gewerkt, zegt Rodríguez. Goede huisvesting is het grootste probleem in het Oude Havana, gezien de vaak slechte staat van de oude gebouwen. Tussen 1994 en 2002 werden ruim 3.000 huizen gerenoveerd. Omdat veel huizen nog in slechte staat verkeren, is een noodprogramma opgezet. Via dat programma moet op korte termijn de veiligheid in veel panden verbeterd worden. (JS/MM)