Open source-revolutie komt op kruissnelheid

Ricardo Bimbo, de verantwoordelijke voor de overschakeling, schat dat inmiddels al vijf procent van de zowat 300.000 Braziliaanse overheidscomputers op vrije software draaien. Volgens de plannen zou dat aandeel tegen september 2005 moeten oplopen tot 30 procent. Maar van de beveiligde servers is nu al 70 procent overgeschakeld.

Niemand durft te voorspellen wanneer de operatie helemaal rond zal zijn. De informatici van de Braziliaanse overheid kampen met technische problemen, maar ook met weerstanden tegen de nieuwe manier van denken. Er komen ook tegenkantingen van Microsoft en andere internationale softwarebedrijven, die hun broncodes geheim houden. Die verliezen klanten door de omschakeling. De Braziliaanse informaticasector zal er waarschijnlijk wel bij varen, vooral omdat open source-systemen in het land nu een enorme duw in de rug krijgen.

Volgens Bimbo, een adviseur van Nationaal Instituut voor Informaticatechnologie (ITI), waren er vijf redenen om over te schakelen. Besparingen vormen een eerste argument. Brazilië gaf in 2002 al 880 miljoen euro uit aan softwarelicenties, 400 miljoen euro meer dan in 1999. Voor vrije software moet de overheid geen licenties betalen. Volgens het ITI zullen ook fraude en overdreven facturen minder voorkomen in een systeem waar de overheid niet langer gegijzeld kan worden door softwarebedrijven. Dankzij al die besparingen kan de overheid met hetzelfde geld meer mensen toegang bieden tot digitale communicatie - een tweede winstpunt.

Dan is er de veiligheid: de Braziliaanse regering vond het niet raadzaam nog langer programma’s te gebruiken die gebaseerd zijn op broncodes waartoe ze geen toegang heeft en die ze niet kan controleren. Met name het Brazilaanse leger is daarom voor vrije software. Ook de afhankelijkheid ten opzichte van grote softwarebedrijven wordt door de overschakeling beëindigd - een vierde reden. Het Braziliaanse ministerie van Arbeid voert bijvoorbeeld een juridische strijd tegen de softwaregigant Unisys die ermee gedreigd had bepaalde diensten lam te leggen omdat de betaling van een contract van 30 miljoen dollar gedeeltelijk uitbleef.

Ten slotte kiest de Braziliaanse overheid bewust voor een systeem dat zich baseert op gedeelde kennis. Gedeelde kennis betekent vooruitgang, terwijl software waarop rechten moeten betaald worden, mensen aan banden legt, oordeelt Bimbo. Het internet zou bijvoorbeeld nooit tot ontwikkeling zijn gekomen als de basis ervan in handen geweest was van een of ander bedrijf.

Open source software kan door de gebruikers aangepast worden aan hun specifieke noden. Dat vraagt lokale energie en creativiteit, en stimuleert dus de plaatselijke informaticasector. Tegelijk dragen alle gebruikers bij tot het geheel. Besturingssystemen als Linux verbeteren permanent doordat gebruikers samen het systeem verder ontwikkelen. Van verbeterde versies moeten de broncodes ook vrij beschikbaar worden gesteld.

Brazilië begeeft zich met de vrije software niet op onverkend terrein. In Europa bestaat bijvoorbeeld bij de Duitse overheid al jarenlang belangstelling voor de overschakeling naar vrije software. Verscheidene overheidsinstellingen en ook de stad München zijn er al mee begonnen. In België en Nederland leverden bedrijven als Dupedi (het vroegere Editions Dupuis) en de gemeente Hilversum recente voorbeelden van een succesvolle overstap. Maar volgens Bimbo is het Braziliaanse experiment uniek omdat de regering vrije software een centrale plaats heeft gegeven in haar technologisch beleid en ook streeft naar maximale toegang voor de burgers. (PD/ADR)