Advocaat voert stille campagne tegen doodstraffen

Li is erin geslaagd om verschillende terdoodveroordelingen in beroep te
brengen. Van de 16 cliënten die ter dood waren veroordeeld voor moord, kon
hij de doodstraf in 12 gevallen ongedaan laten maken. Sommigen zeggen dat
ik geld of geschenken gebruik om de levens van de veroordeelden te redden
maar ik maak enkel gebruik van de middelen die de wet me biedt, zegt Li
tijdens een bezoek aan Peking.

Neem nu de zaak Xia Liangui, een boerenzoon uit het dorp Mugao die zijn
vriendin verkrachtte en vermoordde. Li kon bewijzen dat de jongen
minderjarig was en kon hem zo van het schavot redden. De veroordeling was
gebaseerd op de leeftijd vermeld op Xias studentenkaart en niet op zijn
werkelijke leeftijd. Xia werd overgeheveld van death row naar een gevangenis
voor minderjarigen. Zijn straf werd uiteindelijk gereduceerd van levenslang
tot 18 jaar. Zijn vader reisde een volle dag om me na afloop van het proces
te bedanken, herinnert Li zich. Het enige wat hij me kon aanbieden was een
mandje eieren, en dat werd mijn ereloon.

Dergelijke beroepsprocedures zijn uitzonderingen in de Chinese rechtspraak.
In duizenden andere gevallen wordt de doodstraf voltrokken. Succesvolle
beroepsprocedures zijn uiterst zeldzaam, stelt Arlette Laduguie, die zich
in het Britse hoofdkwartier van Amnesty International de mensenrechten in
China observeert. Ik heb er nog nauwelijks van gehoord.

Volgens Amnesty sprak China vorig jaar 4.015 doodvonnissen uit en werden er
in 2001 2.468 executies gerapporteerd. We denken dat het echte aantal veel
hoger ligt. De speculaties gaan tot 50.000 per jaar, maar we denken dat het
werkelijke aantal gemiddeld rond 10.000 per jaar ligt, zegt Laduguie. Het
aantal veroordelingen schommelt van jaar tot jaar. In periodes dat de
overheid een ‘Yan Da’ of ‘hard toeslaan’-campagne voert, zal het dodental
stijgen. De campagnes werden medio jaren 90 ingevoerd door president Jiang
Zemin om de groeiende criminaliteit en de corruptie uit te roeien. Als er
een Yan Da wordt afgekondigd moeten de Chinese rechtbanken de normale
procedures versnellen om aan de quota voor het aantal opgeloste misdaden te
komen. Doodstraffen worden dan sneller uitgevoerd door de praktijk van het
nekschot toe te passen. Vaak gebeurt dat op plaatsen waar veel volk aanwezig
is, zoals in sportstadions.

Professor Li is al 30 jaar lid van de communistische partij, maar dat belet
hem niet om openbaar stelling te nemen tegen het gebruik van de
doodsvonnissen als belangrijkste instrument in de Yan Da-campagnes. Vanuit
een juridisch prespectief is Yan Da onaanvaardbaar, stelt hij. Het doel
van de rechtspraak is niet om harde represailles te nemen maar om met
regelmaat en zonder vertragingen straffen uit te spreken. De doodstraf is
trouwens geen wondermiddel tegen de misdaad, zegt Li. Er zijn al veel
mensen geëxecuteerd tijdens de campagnes maar de misdaad en de corruptie
groeien met de dag.

In het Chinese strafrecht van 1979 waren 73 van de 430 mogelijke misdrijven
bestrafbaar met de dood. Achtentwintig daarvan waren misdrijven van
economische aard. Li Yunlong was in 1997 betrokken bij een herziening van
het strafrecht. Het was onder meer zijn verdienste dat de zwaarste strafmaat
werd geschrapt voor een aantal economische misdrijven. In de jaren 80 stond
er op een diefstal vanaf 30.000 yuan (3.700 euro) nog de dood en de
maximumstraf werd niet zelden uitgesproken voor dergelijke kleine bedragen.
Nu is dat minimumbedrag opgetrokken naar 500.000 yuan (61.170 euro). In de
rechtspraak worden de zwaarste strafmaat meestal slechts toegepast vanaf
drie à vier miljoen yuan.