Vrolijke, vrolijke vrienden

‘Spontaan komen nieuwkomers en Vlamingen elkaar nooit tegen’, zegt Eva Jacobs. Zij werkt voor PINA, de afdeling van de Dienst Integratie Antwerpen die zich richt naar nieuwe inwijkelingen. ‘Nochtans willen velen van hen ons heel graag leren kennen, en bestaat er ook bij veel Belgen interesse voor de nieuwelingen.’ Daarom is er A-partners, een reeks speelse ontmoetingen - soms hebben ze wat weg van een scoutsnamiddag - die moeten leiden tot Een Netwerk. De eerste proefreeks is geëvalueerd. Deze maand begint A-partners met het echte werk.
Tijdens de laatste bijeenkomst van de proefgroep van A-partners worden er driftig telefoonnummers uitgewisseld en foto’s getoond van vorige ontmoetingen. Olga uit Wit-Rusland is iets later: met een taart die ze thuis net uit de oven heeft gehaald. Peter uit Deurne laat enthousiast een foto zien van de vorige bijeenkomst: hij en zij terwijl ze grappen maken met kerstversiering. Abu uit Liberia is dan weer omstandig aan het uitleggen hoe hij Vlaanderen leert kennen: door de bus te nemen van Antwerpen naar Hasselt, en alle dorpen tussenin goed te bekijken. Vriendschap en vrolijkheid alom. Perfect geslaagd project, denk je dan.
‘Toch heeft het lang geduurd’, zegt Sascha Reunes van Vorming Plus, de vzw die samen met PINA A-partners organiseert. ‘De vorige ontmoetingen verliepen ook best hartelijk, maar het bleef een tikje geforceerd. Belgen en nieuwkomers kwamen vanuit hun gescheiden wereldjes, namen samen deel aan onze activiteit en gingen nadien terug naar hun aparte planeten. Hun leefwerelden liggen mijlenver uit elkaar, dus een spontaan netwerk laten groeien, vergt tijd.’

Gekke Belgen

A-partners groeide uit een ander initiatief van PINA en Vorming Plus: de Belgenbezoeken. Die begonnen in de zomer van 2003 en waren een eerste poging om nieuwkomers te laten kennismaken met mensen van hier. De nieuwe migranten konden hen, aan het eind van hun inburgeringscursus, een halve dag lang vragen stellen. Hoe kwam het toch, bijvoorbeeld, dat Belgen eerst een afspraak maken voor ze hun vrienden bezoeken? ‘Alsof je naar de dokter gaat!’ Verder waren de nieuwkomers vooral geïnteresseerd in hoe Belgen over hén dachten- een vragenronde die voor veel opwinding zorgde. Want stel je voor: Belgen associëren Russen vooral met wodka en maffia en noemen alle ex-Sovjetburgers Russen, ook de Tsjetsjenen. ‘Terwijl wij in oorlog zijn met de Russen!’, zegt een wanhopige Tsjetsjeense vrouw. Leerzaam was het wel, maar ook verwarrend. Of een ontmoeting van enkele uren beide groepen veel wijzer maakte, was niet duidelijk.
‘Daarom besloten we om de ontmoetingen op een regelmatige basis te laten plaatsvinden, zegt Eva Jacobs. ‘Dat werd A-partners. De eerste reeks behelsde zes samenkomsten over een periode van drie maanden. Langer kan niet. We kunnen de deelnemers niet bij het handje blijven houden. Uiteindelijk is het de bedoeling dat ze zelf met elkaar afspreken, en op een normale manier contacten leggen.’ De A-partnersbijeenkomst zijn opgebouwd rond spelletjes: Pictionary bijvoorbeeld, of een stoelendans zonder muziek.
Reunes: ‘Het is natuurlijk spontaner om gewoon op café te gaan, maar dan moet je ook een cafégesprek kunnen voeren, en waar praat je over als je uit zo’n verschillende context komt, elkaar niet kent en elkaars taal niet goed spreekt? Dus zochten we naar een manier om dat eerste contact te vergemakkelijken. We geven ook geen vrijblijvende opdrachten: de deelnemers komen er iets mee te weten over België of Antwerpen, of ze moeten in het Nederlands over zichzelf praten. Bovendien vinden onze nieuwkomers die spelletjes echt léuk.’

Nieuw concept

Anders dan te verwachten valt, zijn het niet enkel asielzoekers - die hier vaak zijn zonder familie of vrienden -die meedoen aan A-partners, maar ook veel gezinsvormers - echtgenoten of echtgenotes van mensen die al een tijd in België zijn, en dus al een netwerk opgebouwd hebben. Er doen zelfs vrouwen mee die getrouwd zijn met een autochtone Belg, met een zeer ruime Vlaamse vriendenkring. Zij willen niet afhankelijk zijn van de vrienden van hun mannen, en zelf mensen leren kennen.
Niet dat die kennismaking vanzelf gaat. De deelnemers mogen zich al amuseren tijdens de bijeenkomsten, een spontaan sociaal netwerk laat zich niet forceren. Iedereen kwam wel trouw naar elke sessie, maar op een enkeling na namen ze tussen de bijeenkomsten door geen contact op met elkaar. Tekenend is de ervaring van een Vlaams koppel dat met een nieuwkomer had afgesproken om naar de kermis te gaan. Op het afgesproken uur kwam hij niet opdagen, nadien verontschuldigde hij zich: hij was veel te vroeg vertrokken en was vergeten waar hij precies moest wachten. Het is bij die ene poging gebleven.
Jacobs: ‘We hebben de nieuwkomers misschien te veel bij het handje gehouden, waardoor ze op ons gingen rekenen: Eva en Sascha zullen wel een activiteit bedenken.’
Het nieuwe - definitieve -concept van A-partners, dat in maart van start gaat, bestaat dan ook nog maar uit vier groepsontmoetingen. Na elke samenkomst moeten de deelnemers in kleine groepjes op uitstap gaan. Ze mogen zelf kiezen wat ze doen, al krijgen ze wel een thema: cultuur, bijvoorbeeld, of de wijk door de ogen van de nieuwkomers. ‘Dat laatste lijkt ons erg interessant, omdat het niet de bedoeling kan zijn dat enkel de Vlamingen de nieuwkomers laten zien hoe Vlaams Antwerpen eruitziet. Het kan ook boeiend zijn om over het De Coninckplein gegidst te worden door een Ivoriaan die hier een half jaar is.’
Na de vier ontmoetingen is het gedaan met de geleide groepsactiviteiten. Dan moeten de deelnemers zelf afspreken, zoals je normaal doet met vrienden en kennissen. Dat kan hopelijk in een café, waar PINA druk naar op zoek is. ‘Het zou heel fijn als we een ruimte konden vinden waar we een dag per week een A-partnerscafé van kunnen maken, zodat al onze vroegere en huidige deelnemers elkaar daar kunnen weerzien. Als je weet dat er zo’n plaats is, dan maak je makkelijker afspraken, loop je ook zomaar eens binnen en ontmoet je mensen zoals het hoort: toevallig. Dat is het moeilijkste van onze opdracht: alles moet spontaan blijven, terwijl we dat spontane tegelijk een stevig handje helpen.’