Over grenzen

Afgelopen weken was het grenzen-thema brandend actueel in de kleine cartografie gemeenschap van Mali.

De overheid besliste immers om een wet gestemd in 2012 te operationaliseren.

Zo hebben we vanaf nu volgens de administratie twee extra regio’s in Mali!

Deze regio’s, Ménaka en Taoudéni, hebben hun eigen deelregio’s en lijst van dorpjes die binnen de grenzen vallen. Juist ja. Een lijst van dorpjes die binnen de grenzen van de regio vallen. Dat is alles. Neen, er is niets opgetekend op kaart, laat staan dat er geografisch coördinaten beschikbaar zijn van de grenzen. En zelfs… ook van de dorpjes op de lijst zijn niet alle geografische coördinaten gekend. Er is dus geen sprake van grenzen die officieel ingetekend zijn zoals we die in Europa kennen. 

Als grenzen vervagen

Is het dan vreemd dat ik me afvraag wat ‘een grens’ dan precies betekent? Niet enkel de grenzen van de regio’s zijn ‘onbepaald’, ook deze van de deelregio’s, van de dorpen, van de wijken in steden en zelfs van het land. Enkel de grenzen met Burkina Faso en Algerije zijn officieel in kaart gebracht. Ook weet ik bijvoorbeeld nog steeds niet in welke wijk van Bamako ik nu eigenlijk woon. Ik woon gewoon ergens in een grijze zone, op de grens tussen twee wijken.

En Mali is niet het enige land in de wereld waar dit het geval is. Zo hoorde ik een verhaal over een dorpje op de grens van Zambia en Malawi. De inwoners van het dorpje nemen blijkbaar deel aan de verkiezingen van beide landen. Het dorp ligt op de grens en de inwoners voelen zich betrokken in het beleid van beide landen, vervolgens gaan ze dus ook stemmen in beide landen. Waarom ook niet? 

Mali’s nomaden  

Dat grenzen vaak vaag zijn is in Mali ook heel duidelijk te merken aan de trajecten die nomadische herders afleggen. Ze trekken rond zonder enige rekening te houden met de officiële lands- en regiogrenzen en reizen enkel en alleen in functie van de noden en behoeften van hun vee. Dit zorgt echter in sommige gevallen, vooral met mensen die een ander idee over grenzen hebben, voor conflicten. Sedentair gevestigde dorpelingen gaan immers vaker uit van de idee van vastgelegde landeigendomsrechten. Ze verbouwen een bepaald gewas of kweken vee op dit ene bepaalde stuk grond dat hun of hun gemeenschap toekomt.

Trouwens, ook vissers zijn zeer mobiel in Mali. In en na het regenseizoen staat het water van de rivieren immers hoger en is er een veel groter overstromingsgebied. De vissers verschuiven op die manier als het ware mee met de stand van het water. 

Naar een oplossing

Maar ja, hoe ga je hier nu mee om als cartograaf?  Is het belangrijker om plekken die mensen als referentie gebruiken op de kaart te zetten dan grenzen? Zou participatieve cartografie kunnen helpen om anders te kijken naar wat en op welke manier we dingen op een kaart zouden zetten? Zouden we misschien best een grijze zone tekenen in plaats van een strakke lijn als grens? Natuurlijk kan je als cartograaf steeds onderaan je kaart schrijven dat de kaart de officiële grenzen niet representeert. Maar of dit echt een oplossing is? Misschien moeten we gewoon wel streven naar een wereld zonder grenzen…