Conflict, klimaatverandering én verspilling doen 124 miljoen mensen honger lijden

EC/ECHO/Anouk Delafortrie (CC BY-NC-ND 2.0)

Moeders controleren op ondervoeding in Niger

Voedselonzekerheid is het gebrek aan een veilige toegang tot voldoende hoeveelheden veilig en voedzaam voedsel die bijdragen tot een actief en gezond leven. Voedselonzekerheid is wereldwijd terug in een opmars, na een langdurige achteruitgang. In het Global Report on Food Crises stelt het FSIN (Food Security Information Network) dat 124 miljoen mensen met voedselonzekerheid kampten in 2017, tegenover “slechts” 108 miljoen mensen het jaar daarvoor. FSIN is een mondiaal netwerk, opgericht in 2016, dat zich inzet tegen voedselcrises door de coördinatie tussen humanitaire organisaties en ontwikkelingsagentschappen te verbeteren.

‘Het Global Report on Food Crises is een cruciaal hulpmiddel bij het samenbrengen van humanitaire interventie en ontwikkelingshulp. Op die manier ondersteunt het de strijd tegen honger’, aldus Christos Stylianides, EU-commissaris voor humanitaire hulp en crisisbeheersing.

Oorzaken voedselonzekerheid

Acute voedselonzekerheid en -tekorten manifesteren zich in een korte tijdsspanne door bepaalde veranderingen of schokken in een specifieke regio, op een specifiek tijdspunt, dat mensenlevens bedreigd.Aanhoudende conflicten en de daarbij horende onveiligheid spelen voornamelijk in Afrika, het Midden-Oosten en in bepaalde delen van Zuid-Azië een grote rol in voedselonzekerheid. Maar ook klimaatveranderingen hebben een impact. Zo zijn er in toenemende mate overstromingen in Azië, orkanen in Latijns-Amerika en haalt de regenval in Afrika zijn gemiddelde niet meer.

De oorzaken van de wereldwijde stijging van voedselonzekerheid zijn dan ook conflicten, klimatologische schokken, hoge voedselprijzen en ontheemding - samen met het uitbreken van ziekten en de beperkte toegang tot elementaire gezondheidszorg, drinkwater en sanitaire voorzieningen. Kortom, voedselcrises worden opgewekt door een breed scala aan met elkaar verweven schokken en stressoren.

De IPC (Integrated Food Security Phase Classification) geeft aan in welk stadium elk land zich bevindt op een schaal van één tot vijf. Vanaf fase 3 is er dringende actie vereist, en bij fase 5, de ergste, wordt hongersnood uitgeroepen.

Conflict als grote boosdoener

Conflict, onveiligheid en de daaruit voortvloeiende massale bevolkingsverplaatsingen (al dan niet naar het buitenland) waren de primaire oorzaken van voedselonzekerheid voor zo’n 74 miljoen mensen in 18 landen (waarvan 15 in Afrika en het Midden-Oosten).

Jemen blijft kampen met verreweg de grootste voedselcrisis waar 17 miljoen mensen de dupe van zijn. De situatie zal naar verwachting alleen maar verslechteren door de economische instorting van het land, de uitbraak van ziekten (o.a. Cholera) en de beperkte toegang tot humanitaire hulp.

De meest kwetsbaren zijn dan ook diegenen die leven in conflictueuze, belegerde en ontoegankelijke gebieden waar agentschappen zelfs geen hulp kunnen bieden, laat staan de essentiële benodigdheden kunnen leveren. Zo beperken explosieven bijvoorbeeld de toegang tot verschillende delen van Syrië. Van de 13,5 miljoen mensen die daar humanitaire hulp nodig hadden, konden hulpverleners maandelijks gemiddeld maar 7,7 miljoen mensen bereiken in 2017.

Wanneer burgers door de onveiligheid en onhoudbaarheid van de situatie uiteindelijk moeten verhuizen of vluchten, worden zij voorkomen om een inkomen te verdienen, verliezen zij opportuniteiten en wordt er tevens druk gezet op de natuurlijke bronnen van de regio of het land.

Ondervoeding verwijst naar een tekort aan vitaminen en mineralen die een abnormale fysiologische toestand veroorzaakt. Alle vormen van ondervoeding zijn het gevolg van ontoereikende inname van voedingsstoffen, herhaalde infectieziekte, en/of slechte zorg- en voedingspraktijken.

‘Investeren in voedselzekerheid binnen conflictsituaties redt niet alleen levens, maar versterkt ook veerkracht en kan bijdragen tot het behoud van vrede.’

De ergste voedselcrisissen in 2017 vonden na Jemen plaats in Noordoost-Nigeria, Somalië, en Zuid-Soedan, waar zo’n 32 miljoen mensen met voedselonzekerheid kampten. Hongersnood werd uitgeroepen in [het door de oorlog verscheurde] Zuid-Soedan in februari 2017. Een hongersnood wordt pas verklaard wanneer er bewijs is van voedseltekorten (bij 20% van de bevolking), ondervoeding (bij 30% van de kinderen) en verhoogde mortaliteit binnen een bepaalde regio.

’Als we honger willen elimineren, dan moeten we de link tussen honger en conflict erkennen en aanpakken. Investeren in voedselzekerheid binnen conflictsituaties redt niet alleen levens, maar versterkt ook veerkracht en kan bijdragen tot het behoud van vrede.’ aldus José Graziano da Silva, directeur-generaal van de FAO.

Klimaat als tweede grootste oorzaak

Klimaatverandering is de tweede grootste oorzaak van voedselonzekerheid. Zo zorgde de langdurige droogte voor de één na de andere mislukte oogst in Zuid- en Oost-Afrika. Dat heeft dat de voedselprijzen enorm de hoogte ingeduwd, voornamelijk in Zuidoost-Ethiopië, Somalië en Oost-Kenia. De impact van het tekort aan regenval op de productie van gewassen en vee doet de voedselonzekerheid in West-Afrikaanse en de Sahel-landen almaar stijgen.

Als oogsten mislukken en de dieren sterven, dan worden gezinnen gedwongen hun huizen te verlaten om voedsel en water te zoeken. Dat heeft voelbare consequenties wat betreft voedselzekerheid, niet alleen voor de ontheemden maar ook voor de gastgemeenschappen. Zo’n 39 miljoen mensen in 23 landen raakten in een voedselcrisis verzeild omwille van klimaatschokken.

’De gevolgen van conflicten en klimaatverandering zijn zeer bedreigend. Miljoenen mensen zijn hongerig en wanhopig. Als we samenwerken, de nodige politieke wil opbrengen en de juiste technologie inschakelen kunnen we een stabiele wereld creëren waar honger iets uit het verleden wordt’, zegt David Beasley, WFP-uitvoerend directeur.

Voedselzekerheid, wat is dat?

De drie pijlers van voedselzekerheid zijn beschikbaarheid, toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid (opslag-, hygiëne-, en kookpraktijken). Een vierde pijler verwijst naar de stabiliteit en de handhaving van voorgenoemde pijlers op een consistente basis.

Eerst en vooral moet er voldoende voedsel aanwezig zijn - lokaal geteeld of van elders geïmporteerd. De beschikbaarheid van voedsel wordt enerzijds beïnvloed door de bodemfactoren, maar ook door klimatologische factoren (vochttoevoer, droogte, temperatuur en zonnestraling).

Overigens is het van belang dat boeren de mogelijkheid krijgen om nieuwe kennis te vergaren omtrent landbouwproductiemiddelen of innovatieve werkwijzen. De boeren moeten geholpen worden zich aan opkomende uitdagingen, zoals watertekorten, te adapteren.

Het voedsel moet vervolgens toegankelijk zijn voor de inwoners - het zij door aankoop, thuisproductie, ruilhandel, lening of voedselhulp. Het vermogen van mensen binnen een bepaalde regio om daadwerkelijk toegang te krijgen tot voedsel, begint met de capaciteit om het voedsel te kunnen kopen, dus met financiële middelen.

Distributiesystemen van voedsel worden grotendeels bepaald door economische en politieke krachten die kunnen dirigeren waar het voedsel terecht komt. Voedselonzekerheden en -tekorten treden ook op in landen waar voedsel beschikbaar of zelfs overvloedig is, maar waar een oneerlijke voedselverdeling, armoede en politieke onrust hun stempels drukken op de verdeling.

Geen voedsel(on)zekerheid zonder politieke (in)stabiliteit

Voedselzekerheid en politieke stabiliteit zijn in veel landen vaak onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zo beïnvloedt voedselzekerheid de politieke stabiliteit van een land, en kan de politieke instabiliteit op zijn beurt de voedselzekerheid beïnvloeden. Historisch gezien worden ondervoeding en hongersnood vaak veroorzaakt door (burger)oorlogen. In sommige gevallen gebruikt de regering voedsel zelfs als wapen door bijvoorbeeld de toegang te beperken voor oppositiegroepen.

Het elimineren van voedselcrises vraagt het doorbreken van een kluwen aan actoren die belang hebben in het behoud van voedselonzekerheid.

Het elimineren van voedselcrises vraagt dan ook het doorbreken van een kluwen aan actoren die belang hebben in het behoud van voedselonzekerheid. De politieke wil moet met andere woorden zo sterk zijn dat gevestigde belangen kunnen worden overwonnen. Humanitaire hulp biedt een helpende hand in het voorkomen van grootschalige hongersnoden, en blijft een essentiële noodzaak.

Kwetsbare gemeenschappen hebben steun nodig om hun veerkracht te versterken, zodat zij sneller kunnen herstellen van toekomstige klimaatschokken en zich kunnen weren in conflictsituaties. Zich inspannen voor voedselzekerheid wereldwijd, is zoeken naar structurele veranderingen en streven naar duurzame vrede.

’Wereldwijd dialoog, gezamenlijke planning en gecoördineerde antwoorden moeten internationaal leven om voedselcrises beter te kunnen adresseren.’ zegt Neven Mimica, EU-commissaris voor internationale samenwerking en ontwikkeling.

Nathaniel Tetteh /Unsplash

Eten als wegwerpproduct

De Verenigde Naties voorspellen dat de wereldbevolking zal toenemen tot 9,8 miljard tegen 2050 en tot 11,2 miljard tegen 2100. Deze groei zal geconcentreerd zijn in de armste landen ter wereld, waar ondertussen de levensstandaard snel zal stijgen en dus ook de vraag naar luxeproducten als vlees zal toenemen. De almaar aanzwellende wereldbevolking hangt onlosmakelijk vast met een groeiende vraag naar voedsel en zorgt voor een toegenomen bekommernis dat de voedselvoorziening voor onoverzichtelijke ecologische problemen zal zorgen. De stijging van welvaart en bevolkingsgroei zal naar schatting tot 59-98% meer voedsel vereisen.

Ondertussen wordt elk jaar gemiddeld twee miljoen ton voedsel verspild, gemiddeld zo’n 40 kg voor elke persoon op aarde: ongeveer een derde van het voedsel dat geproduceerd wordt. Voedselverspilling tegengaan vergt in het Noorden gedragsverandering en in het Zuiden betere infrastructuur.

‘Als gevolg van conflicten en klimaat-gerelateerde rampen worden meer dan 120 miljoen mensen geconfronteerd met acute voedselonzekerheden of -tekorten. Dat zijn door de mens veroorzaakte problemen. We kunnen ze oplossen door te investeren in het hervormen van voedselsystemen, zodat ze duurzaam werken voor alle mensen.’ zegt Shenggen Fan, IFPRI Directeur-Generaal.

Er zijn grote inspanningen nodig om de negatieve effecten van voedselproductie en –consumptie op het klimaat, water en ecosystemen tot een minimum te beperken. Duurzaamheid en innovatie zijn twee onvermijdelijke begrippen wanneer het over de toekomst van de voedselindustrie gaat.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.