‘Europa doet te weinig moeite om Saleh's ware gezicht te zien’

Samen met mensenrechtenactivist Ezzedine Al-Asbahi is Tawakkol Karman in Brussel om er het Europees Parlement toe te spreken. Na de persconferentie Brussel waar ik haar ontmoet, volgt een onderhoud met de Europese Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlanse Zaken Catherine Ashton. De persconferentie is kort en vooral, er is niet veel belangstelling. Dat laatste lijkt op een cynische manier te onderstrepen dat Karman als voorzitster van de Jemenitische Jeugdrevolutie wel degelijk reden heeft om naar Brussel reizen terwijl op dat moment de Jemenitische stad Taiz in brand staat en mensen op straat sterven na een aanval door ordediensten.

Karman en Al-Asbahi hebben duidelijke vragen voor Europa. Ze vragen Europa in de eerste plaats om werk te maken van de volledige resolutie 2014 door de VN-Veiligheidsraad.  Dat betekent dat er ook een onafhankelijke onderzoekscommissie naar Jemen moet om te onderzoeken welke krachten achter het huidige geweld zitten. Een tweede strategie die Europa kan volgen is om de activa van president Ali Saleh en zijn familie te bevriezen in lidstaten als Frankrijk, Duitsland en Zwitserland.

Tawakkol Karman: ‘De situatie is heel slecht in Jemen. Het Golfakkoord dat president Saleh ondertekende, met steun ook van het Westen, heeft daar niets aan veranderd. Die handtekening is een illusie. Het akkoord gaf hem enkel immuniteit. Hij zal niet vervolgd worden voor oorlogsmisdaden. Bovendien geeft dit akkoord Saleh extra tijd en ruimte om te zoeken naar een oplossing om de macht en zijn verworven rijkdom te behouden, of dat nu met hem of met loyalisten is. Ik zie deze misstap niet enkel als de verantwoordelijkheid van Saoedi-Arabië en de andere Golflanden maar ook als een verantwoordelijkheid van de westerse internationale gemeenschap. Ali Saleh heeft 33 jaar op de kop van een slang gedanst, hij heeft iedereen meesterlijk om de tuin geleid. Maar het pleit Europa niet vrij: men doet te weinig moeite om het ware gezicht van Saleh te zien.’

Wat had de internationale gemeenschap moeten doen?
Tawakkol Karman: ‘We verwachten dat Europa een duidelijke positie inneemt, die zegt dat niemand maar dan ook niemand de toelating krijgt om misdaden tegen de mensheid te begaan. Europa laat heel veel potentieel liggen om haar positie beter te verdedigen rond de mensenrechten die ze beweert zo te koesteren. Door dubbele standaarden te hanteren verlies je het vertrouwen van burgers die opkomen tegen dictaturen, die vechten voor hun rechten. Europa kan de Jemenitische burgers wel degelijk actief steunen door Saleh in zijn portemonnee te treffen. Hoe komt een regime van een straatarm land als Jemen aan zo’n duur wapenarsenaal? Hoe komt dat hij de lokale sheiks kan omkopen? We hebben actie nodig. Nu. Er zijn al genoeg doden gevallen.’

Wie wordt het hardst geviseerd door de overheid?
Tawakkol Karman: ‘Vandaag zien we dat niet alleen mensenrechtenactivisten en journalisten slachtoffer van de overheidsrepressie zijn, maar werkelijk iedereen. Ook criminele bendes vormen een bedreiging. Het positieve is dat er een nieuwe macht is opgestaan: een coalitie van de jeugd en vrouwen. Zij vertegenwoordigen de echte burgerstem, ze vormen een garantie voor een nieuw Jemen. Alleen betalen ze dat nu met hun bloed.’

Ik heb sinds het begin van de revolutie geen politieke lidkaart meer.

Hoe mobiliseert u de mensen om vol te houden en te vechten voor de democratie?
Tawakkol Karman: ‘Ik stuur de revolutie niet alleen, het gaat om een hele beweging. Voor de revolutie mobiliseerde ik ook al wekelijks voor mensenrechten, vrouwenrechten en de vrijheid van meningsuiting, met sit-ins, met rapporten en andere acties. Er was al een voedingsbodem. De geest van de Arabische Lente heeft Jemen ook geïnspireerd. Nu hebben mensen geen andere keuze dan doorgaan.’

Wordt de revolutiegeest in Jemen breder gedeeld dan in steden als Sana’a, Aden en Taiz?
Tawakkol Karman: ‘In 17 tot 21 Jemenitische provincies komen de mensen in hun dorpen en steden op straat. De participatie is heel breed, en heet niet voor niets ‘volksopstand’. Niet minder dan negen miljoen mensen demonstreren samen tegen een regime dat ze niet langer tolereren. Ondanks de elektriciteitspannes en verbroken telefoonverbindingen blijven mensen de revolutionaire bijeenkomsten opzoeken. In heel Jemen staan tentenkampen opgesteld, waar mensen verzamelen en vasthouden aan het idee van vreedzaam protest.

Alleen sijpelt dat beeld niet door tot de buitenwereld. Zo is er de foute perceptie dat een stad als Taiz verdeeld is door twee vechtende kampen. Dat is niet zo, in werkelijkheid zitten de burgers gevangen tussen militaire groeperingen die elkaar bevechten.’

Staan ook de oudere Jemenieten achter de revolutie?
Tawakkol Karman: ‘Tachtig procent van de demonstranten zijn jongeren. Dat kan ook niet anders als je weet dat de Jemenitische bevolking explodeert: meer dan 40 procent van de Jemenieten zijn jonger dan veertien jaar. Het percentage ouderen is daartegen bijna verwaarloosbaar. Maar los daarvan is wel degelijk zo dat ook de oudere generatie deelneemt. Mensen mogen dan wel ouder zijn, ze delen de jeugdige revolutionaire geest.’

Hoe gevaarlijk is demonstreren vandaag in Jemen?
Tawakkol Karman: ‘Ik hoef er geen tekening bij te maken dat het gevaarlijk is. Er zijn de verschillende vechtende troepen, er zijn de sluipschutters waarvan je niet weet aan welke kant ze staan, waar ze vandaan komen. De overheidtroepen zijn heel gewelddadig en kunnen plots toeslaan. Gewonden kunnen niet naar de nabijgelegen hospitaals omwille van hun eigen veiligheid –het gevaar bestaat dat ze worden opgepakt– en worden in veldhospitalen verzorgd.’

Ben je zelf nog politiek actief?
Tawakkol Karman: ‘Ik ben de voorzitster van de jeugdbeweging en ik ben met hen, met niemand anders. Ik heb sinds het begin van de revolutie geen politieke lidkaart meer, ik verbind me met geen enkele partij. Dat geldt ook voor anderen: iedereen die het echt meent met de revolutie zit enkel onder de paraplu van de revolutie. Dat geldt ook voor de leiders van politieke partijen of mensen met een hoog religieus profiel.’

Volgens het Wereld Economisch Forum is Jemen het meest vrouwonvriendelijke land op aarde. Jemenitische vrouwen kwamen wel, zoals in de andere Arabische revoluties, uit hun huizen en nemen een actieve rol in tijdens de protesten. Merk je al sociale veranderingen?
Tawakkol Karman: ‘De genderkloof is minder groot, dus ja, nu al veranderde de sociale positie van vrouwen. Je moet weten dat deze revolutie niet alleen om politiek gaat, het is ook een sociale revolutie, waar we opkomen voor onze rechten. De revolutie gaf een nieuw zelfvertrouwen aan vrouwen. Ook de patriarchale samenleving heeft al een weg afgelegd en geeft vrouwen een sterkere rol. Nu zijn het ook vrouwen die de revolutie mee leiden. Dit is een verworven positie die we absoluut moeten beschermen na de revolutie, één waar ik voor zal blijven strijden.’