Q&A: Kidnapping in Jemen

Loopt het koppel gevaar?

Kidnappings zijn altijd gevaarlijk. In Jemen is kidnapping een gangbaar verschijnsel, er is zelfs sprake van een kidnapindustrie. Verschillende groeperingen, clans en facties gebruiken de praktijk al jarenlang om te onderhandelen met de centrale overheid of met buitenlandse regeringen. Meestal eindigen deze ontvoeringen op een vredevolle manier. Ook tijdens de kidnapping wordt de gijzelaar eerder behandeld als gast dan als gevangene. Zo zijn er verhalen van een Chinese man die een grotere luxe genoot als gijzelaar dan in zijn gewone leven als arbeider, of de Noor die uiteindelijk naar huis gestuurd werd met een lijst telefoonnummers ‘voor als hij nog eens op bezoek wou komen’. Dit is niet meer vanzelfsprekend sinds 2011.

Wat gebeurde er in 2011?

In februari 2011 bereikte de Arabische Lente Jemen. Het land, het armste van de Arabische staten, kreunde onder dezelfde kwalen die de andere landen van de Arabische Lente plaagden: werkloosheid, corruptie, armoede, stijgende voedselprijzen, een gebrek aan democratie. De Jemenitische jeugd – goed voor driekwart van de bevolking – kwam op straat tegen de 33-jarige heerschappij van president Saleh. Het begon met enkele gematigde eisen die harder werden na het repressieve antwoord van de overheid. Ook politieke oppositiegroepen, Saleh-afvallige legerfunctionarissen en clans schaarden zich aan de kant van de opstandelingen - volgens de demonstranten van het eerste uur kaapten ze de Jemenitische opstand. 2011 werd een zeer turbulent jaar, met een bijzonder bloedig jaareinde, waarbij de hoofdstad Sana’a omgevormd werd tot een oorlogszone. Na een eerdere aanslag op zijn leven en onder zware internationale druk, besloot Saleh de macht over te dragen aan zijn vicepresident Abd Rabbuh Mansur Hadi. Deze moest vervolgens een nieuwe grondwet laten opstellen. In 2014 zullen dan verkiezingen gehouden worden.

Hoe functioneerde Jemen voor de revolutie?

Al voor de revolutie gold Jemen als een staat op de rand van falen. Het land worstelt met een opstand in het noorden, waar de sjiitische Hoethi’s rebelleren voor meer zeggenschap en religieuze vrijheid. Uit het olierijke zuiden komen separatistische stemmen. Buiten de grote steden is de macht van de centrale overheid beperkt. Daar hebben de stammen het voor het zeggen. Voor gezondheidszorg moet je bij de lokale sjeik zijn, niet bij de staat. De stammen voeren onderling concurrentie en verzetten zich regelmatig tegen de centrale regering.

Hoe beïnvloedde de revolutie de kidnappingsindustrie?

Kidnapping wordt vaak gebruikt als drukkingsmiddel tegen de staat. Een gijzelaar kan zo ingeruild worden voor het bouwen van infrastructuur in het gebied van een bepaalde stam of om een som geld te krijgen. Het is op deze disfunctionele manier dat Jemen toch functioneerde. Met de val van Saleh loopt dit systeem echter mank. De nieuwe regering weigert regelmatig in te gaan op de eisen van de kidnappers en kan niet rekenen op de connecties van Saleh. Ook ideologisch is het moeilijk het behoud van dit systeem te rechtvaardigen. Eén van de klachten aan de regering van Saleh was immers de corruptie van het oude regime. Ook dit systeem is een vorm van corruptie.

Wat gebeurt er met de gijzelaars indien de overheid niet ingaat op de eisen?

Vele kidnappers hebben gemerkt dat het veel voordeliger is buitenlandse gijzelaars te verkopen aan islamitische groeperingen al dan niet gelieerd aan al-Qaeda. Deze groeperingen spelen het spel harder en durven gerust dreigen met geweld. In februari verscheen er een gelijkaardige video van een Oostenrijkse man, die samen met twee Finnen ontvoerd werd en naar verluid verkocht werd aan een dergelijke groepering. In het filmpje zegt de man dat indien er geen oplossing komt, hij binnen de week geëxecuteerd zou worden. Toch duurde het nog tot mei voordat de man ongehavend vrijkwam.

Hoe sterk aanwezig is al-Qaeda in Jemen?

Al-Qaeda kent sinds de jaren ’90 een gestage opmars in het Arabische land. De familie Bin Laden is afkomstig uit Jemen en Osama hield deze band sterk. Na de overwinning tegen de USSR in Afghanistan, kwamen veel moedjahedien naar Jemen. Verschillende trainingskampen werden opgezet. Tijdens de revolutie van 2011 wist de groep in de chaos enkele steden te veroveren. Sindsdien is het land één van de grootste hotspots voor het gebruik van Amerikaanse drones.

Wat willen de kidnappers bekomen?

De groepering die het Nederlandse koppel gekidnapt heeft, wil normaliter iets bekomen van de centrale regering. In het geval van de verschillende stammen komt dit vaak neer op infrastructuur, jobs in het overheidsapparaat, het vrijlaten van stamgenoten of geld. Sinds de revolutie eisen verschillende stammen compensatie voor hun rol en hun verliezen in de gevechten met het overheidsleger. Deze compensatie is een belofte van de overheid, maar er is nog maar weinig uit de bus gekomen. De stammen willen de zaak bespoedigen met kidnappings.

Bij islamistische groeperingen zoals al-Qaeda wordt meestal geld of de vrijlating van een gevangene geëist. Vaak worden kidnappings ook gebruikt in politieke steekspelen met de centrale overheid.

Wie houdt Judith Spiegel en haar man gevangen?

Het is niet geweten wie Judith Spiegel en haar man gevangen houdt. Bij het becommentariëren van het filmpje van haar voormalige Oostenrijkse lotgenoot, merkte Spiegel op dat het weinig waarschijnlijk was dat het om al-Qaeda zou gaan. Het filmpje zag er immers amateuristisch uit en de typische zwarte vlag was niet aanwezig op de achtergrond. Ook bij haar eigen filmpje is dit het geval.