‘De wanhoopsdaden van Massoud Barzani zijn een gevaar voor de democratie in Koerdistan’

Alles wat ze de voorbije jaren met bloed en tranen hebben gewonnen en opgebouwd, verloren de Iraakse Koerden in minder dan twee weken tijd, zegt de Belgisch-Koerdische fotograaf Baram Maro. Schuldige is Massoud Barzani, president van de autonome Koerdische regio in Irak. Barzani heeft dan wel zijn aftreden aangekondigd, maar geeft zijn macht niet zomaar op.

US DoD

Massoud Barzani, president van de Iraaks-Koerdische autonome regio tijdens een bijeenkomst met de voorzitter van de gezamenlijke stafleden van het Amerikaanse leger en de Amerikaanse ambassadeur van Irak in Irbil, oktober 2015

Zondag 29 oktober liet president Massoud Barzani van de Iraaks-Koerdische autonome regio per brief weten aan het Koerdische parlement dat hij “na 1 november” geen president meer zou zijn. Reden: de crisis waarin hij de Koerdische regio stortte na het onafhankelijkheidsreferendum van 25 september en de daaropvolgende overname van de stad Kirkoek en andere betwiste gebieden door het Iraakse leger. Koerdische Peshmerga’s, in samenwerking met de internationale coalitie, PKK-strijders en Iraanse en Syrische Koerden, hadden Kirkoek na de opkomst van IS verdedigd, met zware offers.

Niets is wat het lijkt. Intern is er meer aan de hand.

Normaal gezien is dokter Yussef van de Gorran partij de voorzitter van het Koerdische parlement, maar een politicus van de Koerdische Democratische Partij (KDP) van Massoud Barzani verving hem. In zijn brief aan dat parlement schreef Barzani dat zijn presidentschap bevroren moet worden, hoewel het parlement vorige week besliste om de parlementsverkiezingen met acht maanden uit te stellen. Concreet betekent dit dat ook het presidentschap al die tijd bevroren zal worden.

Verder gaf Barzani de opdracht om zijn bevoegdheden te verdelen over drie verschillende machten: de premier, het parlement en de rechterlijke macht. De belangrijkste bevoegdheden - het parlement ontbinden, de begroting goedkeuren, de militaire macht en het veiligheidsapparaat - gaan naar de premier. De rest gaat naar het parlement en de gerechtelijke instanties.

Maar de premier is Barzani’s neef Nechirvan Barzani. Alle belangrijke bevoegdheden zullen achter de schermen dus in zijn handen blijven. Er zal nog geen opvolger in het presidentieel paleis trekken. Ook wees hij zichzelf aan als Mardja: de hoogste spirituele leider die bij alle belangrijke beslissingen als raadsman moet aangesproken worden.

Zondagavond kwam het parlement bijeen om de brief te bespreken en een datum vast te leggen voor de volgende parlementsverkiezingen. Na een verhitte discussie, waarbij de twee grootste oppositiepartijen Gorran en de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK) openlijk hun bezwaren uitspraken, en tijdens verklaringen van Gorran-parlementslid Rabun Maruf van Gorran aan de pers, liep de situatie uit de hand.

Alles wijst erop dat Massoud Barzani bezig is aan een strategie van “zonder mij de chaos”.

Verschillende mannen in burger, die later op camerabeelden geïdentificeerd werden als veiligheidstroepen van Barzani’s KDP, begonnen hem aan te vallen. Hij vluchtte het parlementsgebouw in, maar het veiligheidspersoneel greep niet in en liet de aanvallers het gebouw binnengaan. Tientallen parlementsleden van Gorran en PUK werden gegijzeld en door de parlementsleden van KDP geïntimideerd. Sidad Barzani, broer van Massoud Barzani en ook parlementslid, sloeg Maruf in elkaar.

Honderden mensen kwamen op straat om te protesteren tegen het ontslag van Barzani. Dit waren geen sympathisanten, maar interne vluchtelingen die betaald werden om met Koerdische vlaggen te komen zwaaien en te roepen dat ze niet wilden dat Barzani aftrad. Dit bleek uit verschillende interviews waarin de betogers verklaarden dat ze vanuit de vluchtelingenkampen in Zakho en Duhok naar Erbil waren gebracht.

Buiten het parlementsgebouw viel dezelfde groep mannen in burger journalisten en camera-ploegen aan. In Zakho en Duhok werden op hetzelfde moment partijbureaus van PUK en Gorran in brand gestoken. Op beelden was te zien hoe veiligheidstroepen gelieerd aan KDP toekeken en in sommige gevallen meededen met de brandstichting.

KDP verklaarde dat de brandstichters gewoon oproerkraaiers en anarchisten waren waarmee zij niets te maken hadden. Maar alles wijst erop dat Massoud Barzani bezig is aan een strategie van “zonder mij de chaos”.

Corruptie en nepotisme zijn schering en inslag

Barzani is ondertussen al 27 jaar aanwezig op het Koerdische politieke toneel. Twaalf jaar als president en vijftien jaar als politiek leider in Koerdistan. Tijdens deze hele periode nam hij deel aan alle besluitvorming in de Koerdische autonome regio. Voor zijn terugkeer uit ballingschap in Iran in 1991 vocht hij samen met Teheran tegen de PUK en andere Koerdische groeperingen in Iran en Turkije. Na zijn terugkeer en de oprichting van de “no-fly-zone” stortte hij in 1994 de regio in een interne burgeroorlog die aan duizenden Koerden het leven kostte.

Kermanshahi (CC0)

Na de slag om Erbil in augustus 1996 werd Koerdistan opgesplitst in twee grote invloedssferen: de gele (KDP) en groene zone (PUK).

Hij bracht in die periode het Turkse leger binnen om samen tegen de PUK te vechten en als klap op de vuurpijl werkte hij op 31 augustus 1996 samen met Saddam Hoessein om Erbil in te nemen op PUK, waarbij nog eens honderden slachtoffers vielen. Koerdistan werd toen opgesplitst in twee grote invloedssferen: de gele (KDP) en groene zone (PUK).

Na de val van Saddam Hoessein liet hij het Turkse leger toe om in de gele zone militaire basissen te bouwen waar op dit moment meer dan 20.000 Turkse soldaten gestationeerd zijn om bij een eventueel conflict de KDP te hulp te komen. In al die jaren is de economie van de Koerdische regio gekelderd. Een paar miljard dollar aan inkomsten is naar buitenlandse rekeningen van de familie Barzani verdwenen.

Hij overziet een systeem van nepotisme. Alle belangrijke posten binnen de Koerdische regering bleven binnen zijn familie: hij als president, zijn neef als premier, zijn zoon als hoofd van de geheime dienst, en zijn schoonzoon heeft alle telecombedrijven in de regio in handen.

Twee van de vier grootste oliebronnen van Kirkoek waren onder de controle van zijn partij. De andere twee bronnen werden verdedigd door PUK tegen de aanvallen van IS sinds 2014, maar bleven tijdens deze periode onder de controle van Bagdad. Ook de belangrijkste grensovergang met Turkije), de levenslijn met het westen, is sinds 1994 onder hun controle.

Het grootste deel van de inkomsten werd sindsdien doorgesluisd naar de familie Barzani. De kruimels gingen naar de Koerdische regering en in de zakken van corrupte politici van zowel KDP als PUK.

De opbrengsten van de gasvelden van Chamchamal verdwenen al die tijd op “mysterieuze wijze”.

De gasvelden van Chamchamal vielen wel onder de controle van PUK, maar deze opbrengsten gingen naar het ministerie van Grondstoffen om lonen in de publieke sector te betalen. Aangezien de minister van Grondstoffen steeds een KDP-lid is geweest, verdwenen de opbrengsten al die tijd op “mysterieuze wijze”.

Na de opkomst van IS in 2014 beweerde de Koerdische regering plots dat de lonen niet meer betaald konden worden door de oorlogssituatie. Eerst werden er om de paar maanden nog wel halve lonen uitbetaald om uiteindelijk over te schakelen op kwart lonen. Ook kwamen ze de overeenkomst met de Iraakse centrale regering niet na, die zei dat ze 550.000 vaten olie per dag aan hen moesten overdragen. Meer nog, ze voerden de productie op en het geld ging naar de familie Barzani.

Dit was een van de redenen waarom dat de spanningen tussen Bagdad en Erbil de voorbije jaren zo hoog opliepen en de 17% van de nationale begroting, die de Koerdische regering normaal van Bagdad kreeg om de lonen van de ambtenaren en Peshmerga’s uit te betalen, niet werd betaald. De Iraakse regering van haar kant wist tijdens de oorlog met IS niet wat ze met deze situatie en vooral met Massoud Barzani moesten doen, dus werd een definitieve beslissing op de lange baan geschoven.

Het vermoeden rees dat Barzami op de hoogte was van de plannen van IS om Mosoel en Tikrit binnen te vallen.

Net voor de militanten van IS Irak binnenvielen, dreigde Massoud Barzani zelfs met een oorlog tegen de Iraakse regering. Hij zei zelfs openlijk dat de Iraakse regering een grote nederlaag te wachten stond. Kort daarna viel IS Irak binnen en nam op korte tijd Mosoel en Tikrit in handen. Daardoor rees het vermoeden dat hij op de hoogte was van de plannen van IS.

Kort na de overname van Mosoel en Tikrit trok IS in augustus 2014 richting Sinjar waar de Yezidi’s, een religieuze minderheidsgroep, leefden. Op dat moment bevonden er zich 6000 strijders en 10.000 veiligheidsdiensten gelieerd aan KDP in en rond de stad. Zonder één kogel te lossen trokken ze zich allemaal terug en lieten 350.000 Yezidi’s aan hun lot over.

De troepen van IS telden slechts enkele honderden strijders, maar de schade was enorm. 5000 vrouwen werden gevangen genomen en als seksslaven verkocht, duizenden Yezidi’s werden gedood en de rest vluchtte in de zinderende hitte van de zomer naar de berg Shengal, waar ze in geen tijd omsingeld werden. Strijders van PKK kwamen hen ter hulp en verloren honderden manschappen. Barzani beweerde dat hij het bevel tot terugtrekking niet had gegeven, maar als opperbevelhebber kon enkel hij zo’n beslissing nemen.

Kurdish struggle (CC BY 2.0)

Uitgelaten Yezidhi YBS-strijders na de bevrijding van Shingal in 2015

“Excuses”

Uiteindelijk zou Barzani’s aftreden enkel ten goede komen van de Koerden, maar het zou ook een les moeten zijn dat ze niet altijd op de Amerikanen kunnen rekenen. De Amerikanen hadden hen voor het onafhankelijkheidsreferendum openlijk gewaarschuwd dat ze de Koerden niet langer zouden steunen als ze het referendum toch zouden houden.

Na het referendum beloofden ze dat ze hen zouden beschermen tegen een mogelijke aanval van het Iraakse leger en de sjiitische milities van al-Hashd al-Shaabi, maar dat bleek na de val van Kirkoek en de inname van de betwiste gebieden een loze belofte te zijn.

Barzani wist dat, als IS verslagen werd, het parlement en de democratie het zouden overnemen en zijn dagen als president geteld zouden zijn.

In zijn “afscheidsspeech” van een paar dagen geleden verzon Barzani allerlei excuses. Volgens hem zou hij op geen enkel moment in de fout zijn gegaan en bedoelde hij het allemaal goed, hoewel heel het referendum als doel had om de spanning verder op te drijven en zijn politieke overleving te garanderen. Hij wist dat, als IS verslagen werd, het parlement en de democratie het zouden overnemen en zijn dagen als president geteld zouden zijn.

De journalisten en activisten die hij liet verdwijnen, de Yezidi’s die hij in de steek liet, de duizenden Peshmerga’s die omkwamen om de grenzen van Koerdistan te beschermen tegen IS, de val van Kirkoek die hij in gang zette: hij heeft er geen verantwoordelijkheid voor opgenomen.

Wat hij wel deed, was een deel van zijn eigen volk van verraad beschuldigen omwille van de val van Kirkoek. Barzani beschuldigde de PUK en haar leiders van verraad, maar gaf zijn troepen aan de andere kant wel het bevel om zich zonder een kogel te lossen terug te trekken uit Sinjar, Makhmour, Bashika, Tel Skoff en andere betwiste gebieden die tijdens de oorlog met IS onder controle vielen van KDP. Hij gaf zelfs het bevel om de grensovergang met Turkije te verlaten en over te dragen aan het Iraakse leger.

Maar strijders van PUK wilden enkel voorkomen dat er honderden burgerslachtoffers zouden vallen en de stad zou veranderen in een ruïne zoals dat gebeurde bij Mosoel, Raqqa of Aleppo.

De huidige situatie in Kirkoek ziet er als volgt uit: het Iraakse leger en de sjiitische milities van al-Hashd al-Shaabi hebben zich teruggetrokken uit de stad. Het Iraakse leger heeft zich net buiten de stad gestationeerd op de militaire basis van K1 en de interne veiligheid werd overgedragen aan de lokale politiediensten, die tot voor 16 oktober steeds de stad controleerden. De burgers die eerder gevlucht waren voor het oprukkende Iraakse leger, zijn voor het grootste deel teruggekeerd naar hun huizen.

Ook de Peshmerga’s hebben zich buiten de stad gestationeerd op voorwaarde dat de burgers niet in gevaar komen. Als er iets gebeurt en de veiligheid van de stad in gevaar is, grijpen ze in en zullen ze terug de stad intrekken om de bevolking te beschermen. Ook uit Khanaqin en Jalawla heeft het Iraakse leger zich inmiddels teruggetrokken en het bestuur en de veiligheid terug overgedragen aan het lokale bestuur.

Enkel in Tuz Khurmatu, waar veel Koerden en Turkmeense sjiieten wonen, is de toestand nog gespannen door de wandaden die al-Hashd al-Shaabi hier na 16 oktober aanrichtte tegenover de Koerden. Voor deze wandaden werd vanuit Bagdad een commissie samengesteld om de daders op te sporen en te berechten.

Bedreiging voor democratisch Koerdistan

Alles wat vooraf ging aan het referendum en de nasleep ervan was erop gericht om Barzani zijn stoel te laten behouden. Nu hij inziet dat hij niet kan aanblijven, probeert hij om toch een voet tussen de deur te houden. De beschuldigingen van verraad aan het adres van zijn politieke tegenstanders moeten hen zwartmaken zodat de bevolking het vertrouwen in hen verliest. Hij staat toe dat het parlement gecontroleerd wordt door zijn eigen mannen die parlementsleden gijzelen. Hij is een gevaar voor de toekomst van een democratisch Koerdistan.

Onafhankelijkheid kunnen de Koerden voorlopig vergeten. Alle troeven waren in handen om de betwiste gebieden, tijdens de oorlog met IS ingenomen en verdedigd door de Koerden, via dialoog en onderhandelingen met de Iraakse centrale regering aan de Koerden over te dragen. Al het vertrouwen dat de Koerden opbouwden met het Westen en de buurlanden in de strijd tegen IS, is deels teniet gedaan.

Als over het lot van de betwiste gebieden niet onderhandeld wordt tussen de Iraakse regering en de Koerden, kan de oorlog tussen de Koerden en de Iraakse regering opnieuw uitbarsten. Als er nu niet via dialoog naar een diplomatieke oplossing wordt gezocht voor wat de Koerden door het wanbeleid van Barzani hebben verloren, dan kan er een radicalisering optreden en zou het land in een nieuwe oorlog kunnen belanden.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.