Libanon: Kroniek van een aangekondigde oorlog met Israël?

Met de aankondiging van zijn ontslag op zaterdag 4 november verraste de Libanese premier Saad Hariri vriend en vijand. De uitleg die Hariri aan zijn beslissing gaf, leverde hem weinig begrip op. Als hij stelt dat zijn leven in direct gevaar is, mag dat een reële en oprechte zorg zijn, het is geen nieuw argument. Hariri uitte in het verleden immers meermaals zijn angst voor een aanslag op zijn persoon. Ook zijn uithalen naar Iran, dat hij beticht van vernieling en chaos te zaaien in zijn land en in de ganse regio, zijn weinig nieuw en verrassend.

Saad Hariri is altijd overtuigd geweest dat zijn vader Rafik Hariri in 2005 werd vermoord door Iraanse bondgenoten. De vraag is echter of Iran werkelijk baat zou hebben bij het wegvallen van Saad Hariri of een nieuwe regeringscrisis in Libanon. Teheran heeft immers meer baat bij een stabiele regering waarin zijn sjiitische partner Hezbollah stevig is verankerd.

Hariri beschuldigde echter ook de door Iran gesteunde Hezbollah, dat tegelijk regeringspartner en militaire groepering is, van “een staat in een staat” te bouwen. En daarmee, concludeerde de leider van Hezbollah, Hassan Nasrallah, was het zo klaar als een klontje: dit ontslag was ingegeven door de Saoedi’s.

Saoedische minister voerde al weken strijd tegen Hezbollah

De leiders van Libanon hebben de keuze om van hun land een staat van terrorisme of van vrede te maken.

In Riyad gingen de persdiensten meteen in hoogste versnelling. Politieke kopstukken haalden tegelijk hun smartphones boven om commentaren in de ether te smijten. ‘De leiders van Libanon hebben de keuze om van hun land een staat van terrorisme of van vrede te maken’, zo tweette de Saoedische minister voor Golfzaken, Thamer El-Sabhane.

Daarmee zette El-Sabhane zijn verbale strijd die hij al weken tegen Hezbollah houdt, op scherp. Bovendien, schrijft de Libanese krant L’Orient-Le Jour, had de minister op 30 oktober ook al getweet dat mensen die meenden dat zijn (anti-Hezbollah) tweets enkel te bekijken waren als zijn eigen persoonlijke mening, zich vergisten. De directe toekomst zou een en ander duidelijk maken, zo verkondigde de Saoedische minister.

Een verhulde aankondiging van Hariri’s ontslag, zo lijkt. Maar El-Sabhane ontkende meteen na Hariri’s ontslag dat er enige sturing zou zijn geweest vanuit Saoedi-Arabië.

Libanon vs Saoedi-Arabië

‘Het is moeilijk te geloven dat in deze totaal onverwachte switch van Hariri, die zijn ontslag ook nog eens aankondigt op Saoedische bodem, geen Saoedische invloed heeft gespeeld’, zegt Golfexperte Jane Kinninmont van het Londense Chatham House. Kinninmont plaatst echter meteen ook kanttekeningen bij de zogenaamde goede banden tussen Hariri en het koningshuis. Saad Hariri, die net als zijn vader bij de vorige koning Abdullah kind aan huis was, kreeg van Abdullah’s opvolger en huidige kroonprins Salman immers minder toegang tot het koninklijk paleis.

Volgens Kinninmont verlegde koning Salman de Saoedische focus van Libanon naar Jemen (tegen wie het in maart 2015 een dure en weinig populaire oorlogsmissie startte) en Irak. ‘Die verminderde interesse van Saoedi-Arabië in Libanon trof ook Hariri’s persoonlijke zakenbelangen. Nadat koning Salman begin 2015 aan de macht kwam, kwamen er snel berichten dat Saoedi-Arabië zijn economische steun aan Saad Hariri en zijn bondgenoten minstens drastisch zou verminderen. Ook het bedrijf van de Hariri-groep, Saoedi Oger, kreeg niet langer regeringscontracten.’

De Iraanse kaart

Velen kaderen Hariri’s ontslag ook in de nieuwe Amerikaans-Saoedisch-Israëlische as tegen Iran. Toen Trump in mei het Midden-Oosten bezocht, koos Trump Riyad als startpunt, waarna hij doorreisde naar Tel Aviv, de eerste rechtstreekse vlucht tussen beide steden ooit. Trump kon niet genoeg gezegd hebben dat de vijandelijke Iraanse invloed in de regio moest worden gestopt.

De Amerikaanse president haalde nog regelmatig uit naar Iran, waarbij hij ook felle kritiek uitte op het kernwapenakkoord met Iran dat door zijn voorganger Barack Obama was getekend. ‘De steeds fellere confrontatie tegenover Iran in de regio, is dus zeker toe te schrijven aan Trumps nieuwe Iranstrategie. Natuurlijk bestaan er al veel langer enorme spanningen tussen Riyad en Teheran. Alleen kregen de Golfstaten zeker niet de ruggensteun vanuit de VS die ze vandaag onder Trump, die letterlijk hùn taal spreekt, wel krijgen’, aldus Kinninmont.

Taal is echter één ding. Het blijft heel onduidelijk en onvoorspelbaar of Trump zijn dreigementen ook in daden zal omzetten, door verminderde steun aan Beiroet. Daar vreest men vooral een knip in de steun aan het Libanese leger dat nu volop materiaal en geld krijgt vanuit Washington.

Maar intussen liet Trumps administratie weten dat het volop achter het LAF – de Libanese gewapende troepen – blijft staan, ook na Hariri’s ontslag. ‘De VS verwacht een ordelijk politiek proces in Libanon en zal steun blijven verlenen aan de legitieme instituten van de Libanese staat, liet de woordvoerder van het Pentagon aan Al-Monitor weten.’

Kroniek van een aangekondigde oorlog met Israël?

Meteen na Hariri’s ontslag gonsde het in de media van berichten dat dit hèt startsein was voor een volgende oorlog van Israël in Libanon, met de Hezbollah. ‘Feit is dat die oorlog al wordt aangekondigd sinds elf jaar’, reageert Kinninmont. ‘De angst ervoor is in Libanon bijna een sacraal ding geworden, en het is moeilijk voorspelbaar en zeker niet uit te sluiten dat dit conflict opnieuw zal oplaaien op een bepaald tijdstip in de toekomst.

De Libanezen zijn gepokt en gemazeld in politieke instabiliteit en disfunctionaliteit.

Het probleem tussen Israël en Hezbollah is immers nooit opgelost geweest. Tegelijk heeft Israël in de voorbije jaren het standpunt ingenomen dat Hezbollah heel veel schade toebracht in Syrië. Maar Israëlische militaire strategen verkondigden openlijk dat dit eigenlijk in de kaart van Israël speelde.’

Volgens Jane Kinninmont mag het ontslag van Hariri dan wel schokkend zijn, eigenlijk verwacht ze weinig directe gevolgen voor de Libanezen. De Golfstaten verklaren Libanon al jaar en dag als een onveilige plek, klinkt het. Het toerisme vanuit de Golf naar Beiroet kreeg al eerder zware klappen. En recent maande ook Bahrein zijn burgers aan om Libanon te verlaten.

‘Het komt en gaat, en natuurlijk heeft dat gevolgen voor de Libanese economie. Maar tegelijk denk ik dat er op politiek vlak niet veel zal veranderen. De Libanezen zijn intussen al wel gepokt en gemazeld in politieke instabiliteit en disfunctionaliteit. Het zal misschien nog even duren maar de regeringspartners zullen een andere soennitische premier vinden die ook in zee wil gaan met Hezbollah. En intussen gaat het dagelijks leven in Libanon gewoon verder hoor.’