Repatriëring Rohingya-vluchtelingen roept veel vragen op

Bangladesh en Myanmar willen in twee jaar tijd de repatriëring van meer dan een half miljoen Rohingya-vluchtelingen regelen. Dat roept veel vragen op. Hoeveel mensen kunnen terugkeren? Wie garandeert hun veiligheid? En willen ze zelf wel terug naar het gewelddadige Rakhine?

Gisteren (maandag) maakten de regeringen van Myanmar en Bangladesh meer details bekend over de terugkeer van de vluchtelingen. De gezamenlijke werkgroep die op 19 december werd ingesteld, meldde dat in Myanmar opvangkampen komen waar de vluchtelingen tijdelijk kunnen verblijven, totdat er huizen voor hen zijn gebouwd. Vanaf volgende week zouden al zo’n 150 aanvragen per dag behandeld kunnen worden.

Vrijwillig en veilig

Enkele dagen geleden nog stelde een hoge Bengalese functionaris van het ministerie van Buitenlandse Zaken, die anoniem wilde blijven, dat de Myanmarese regering herhaaldelijk is gevraagd media en internationale organisaties toe te laten om de situatie in de staat Rakhine, waar de vluchtelingen vandaan komen, te bekijken. ’Als de wereld niets weet over de veiligheidssituatie, hoe kunnen we dan verwachten dat getraumatiseerde mensen vrijwillig terugkeren naar de plaats waar ze geslagen, gemarteld en beschoten zijn?’

’Als de wereld niets weet over de veiligheidssituatie, hoe kunnen we dan verwachten dat getraumatiseerde mensen vrijwillig terugkeren naar de plaats waar ze geslagen, gemarteld en beschoten zijn?’

Een mensenrechtenactivist wijst erop dat de mensen die geacht worden terug te keren naar Myanmar, zelf niets te zeggen hebben gehad over de overeenkomst.

Fiona Macgregor, woordvoerder van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) in Cox’s Bazar, zegt dat de IOM niet betrokken is geweest bij de gesprekken tussen de regering van Bangladesh en die van Myanmar. ‘Voor de IOM is het essentieel dat terugkeer vrijwillig, veilig en duurzaam is, en dat het op een waardige manier gebeurt. Momenteel komen er nog elke dag Rohingya-vluchtelingen uit Myanmar aan die dringend humanitaire hulp nodig hebben.’

In de afspraken tussen beide landen staat dat Myanmar de vluchtelingen moet identificeren als “ontheemde inwoners.” Voor repatriëring levert Myanmar bewijs aan dat een vluchteling in het land woonde en Myanmar kan iedereen weigeren.

Humanitaire ramp

Shireen Huq, een vooraanstaande vrouwenrechtenactiviste en de oprichtster van Naripokkho, een van de oudste vrouwenorganisaties in Bangladesh, vind dat Bangladesh te snel de bilaterale overeenkomst heeft afgesloten. ‘Dat had niet mogen gebeuren zonder de Verenigde Naties te betrekken en zonder de vluchtelingen zelf te consulteren’, zegt ze.

‘Als de overeenkomst wordt uitgevoerd zoals die er nu voorligt, wordt dit de zoveelste push-back van vluchtelingen door Bangladesh.’

‘Als de overeenkomst wordt uitgevoerd zoals die er nu voorligt, wordt dit de zoveelste push-back van vluchtelingen door Bangladesh. Tenzij de internationale gemeenschap toekijkt op een correcte repatriëring en garant staat voor een veilige en vreedzame herbestemming.’

‘Bangladesh had de steun van de buurlanden moeten zoeken en in het bijzonder moeten werken aan steun van China en Rusland. De internationale gemeenschap zou de druk moeten opdrijven op Mynmar zodat het moorden, de vervolgingen en de discriminatie stopt.’

Internationale standaarden

Op 7 januari waren er in totaal 655.500 Rohingya-vluchtelingen in Cox’s Bazar. De stroom kwam op gang na toenemend geweld tegen de islamitische Rohingya-minderheid vanaf augustus 2016. Het leidde tot duizenden doden, gewonden en vermisten.

Caroline Gluck, woordvoerder van de VN-Vluchtelingenorganisatie (Unhcr) in Cox’s Bazar, zegt dat haar organisatie tot eind 2018 heeft gevraagd om 83,7 miljoen dollar voor humanitaire hulp aan de vluchtelingen. Over de repatriëring zegt ze: ‘Veel vluchtelingen in Bangladesh hebben te maken gehad met ernstig geweld en zijn zwaar getraumatiseerd. Sommigen hebben hun dierbaren verloren en hun huizen zijn verwoest. Elke terugkeer naar Myanmar moet op basis van betrouwbare informatie gebeuren en vrijwillig zijn.’

‘Elke terugkeer naar Myanmar moet op basis van betrouwbare informatie gebeuren en vrijwillig zijn.’

Ook de Unhcr was volgens Gluck niet betrokken bij de bilaterale overeenkomst tussen Myanmar en Bangladesh. ‘Maar we zijn bereid om samen met de werkgroep een constructieve rol te spelen bij implementatie van de afspraken, volgens de internationale standaarden.’

De Unhcr is bereid technische steun te verlenen aan beide regeringen, zegt ze, zoals bij de registratie van vluchtelingen in Bangladesh en bij het bepalen of terugkeer vrijwillig is. Ook moeten vluchtelingen volgens haar accurate informatie krijgen over situatie in gebieden waar ze naar terugkeren. ‘Het is van kritiek belang dat de terugkeer niet overhaast gebeurt, zonder dat de vluchtelingen op basis van goede informatie een besluit kunnen nemen of zonder dat er basisgaranties zijn voor blijvende vrede.’

Regenseizoen

Gluck zegt dat het aantal vluchtelingen significant is afgenomen, maar dat er nog steeds dringend behoefte is aan voedsel, water, opvang en gezondheidszorg. Ook is er behoefte aan bescherming en psychosociale hulp.

‘De plaatsen waar de vluchtelingen verblijven zijn zeer dichtbevolkt. Er bestaan risico’s op infectieziekten en brand’, zegt ze. ‘En met het regenseizoen en de moessonregens in aantocht, maken we ons grote zorgen over deze mensen.’

Ze zegt dat de Unhcr al aan dertigduizend gezinnen materialen heeft verstrekt voor versteviging van hun shelter, zodat die beter bestand is tegen zware regen en wind.