Culturele boycot tegen vernederende visa-procedures

Maria Daïf: 'Europa doet de deur dicht voor kunstenaars. Op dubbel slot'

© Elise Ortiou Campion

Maria Daïf

Maria Daïf heeft haar kat gestuurd naar het kunstenfestival van Moussem in België. De visumprocedure die genodigden moeten doorlopen is moeilijk, vernederend en kafkaiaans, zegt de directrice van de Stichting Tazi en van Uzine.

Moussem is een kunstencentrum dat al zeventien jaar lang mensen uit de kunstensector van de Maghreb en het Midden-Oosten uitnodigt. Tijdens het vorige week geopende Moussem Cities, de derde editie van het festival, nu met focus op Casablanca, moest Maria Daïf een debat modereren over hedendaagse dans. Te elfder ure kreeg ze weliswaar een visum te pakken, toch besliste ze af te zeggen. In een open brief die ze op Facebook deelde, legt ze uit waarom. De brief werd op veel instemming onthaald en sommigen noemden haar beslissing zelfs ‘heroïsch.’

Potentiële immigrant of terrorist

Maria Daïf wil geen held zijn, ze wou gewoon een duidelijk signaal geven: genoeg is genoeg!

‘Europa behandelt elke Arabier of Afrikaan tegenwoordig als een potentiële immigrant of erger nog, als een terrorist’

‘Europa behandelt elke Arabier of Afrikaan tegenwoordig als een potentiële immigrant of erger nog, als een terrorist. Het is gewoon je reinste racisme. Met mijn boycot heb ik een statement willen maken.’

De organisator van het festival, Moussem-directeur Mohamed Ikoubaân, betreurt de beslissing maar steunt haar wel.

‘Voor jonge kunstenaars is het moeilijk, zo niet onmogelijk geworden om Europa binnen te geraken, wat zowel een zware inbreuk is op de vrijheid van verkeer van kunstenaars en hun ideeën als op de artistieke vrijheid van elke Europese organisator, programmamaker of artistiek directeur die samenwerkt met kunstenaars afkomstig uit die regio’s.’

Er zijn aardig wat jonge kunstenaars uit het Zuiden die willen deelnemen aan uitwisselingen en evenementen in Europa en Amerika, zegt Daïf in een telefonisch gesprek met MO*. Helaas zijn de voorwaarden die tegenwoordig gekoppeld worden aan het verkrijgen van een visum voor de Schengen-zone ‘absurd’ en worden almaar vaker artiesten geweigerd. ‘Zonder enige uitleg, behalve dan bijvoorbeeld dat er een of ander document ontbreekt in hun aanvraag.’

Lieven Soete (CC BY-NC-ND 2.0)

Tentoonstelling tijdens het event ‘Moussem in Tunis’ te Brussel, 2016

Artistieke vrijheid belemmerd

Zo wilde haar stichting een groep dansers uitsturen, die zou optreden tijdens Moussem Cities Festival. Volgens Juliette Feuerbach, de choreografe die met hen werkte, hadden deze een maand voor het festival moeten afreizen, ter voorbereiding, maar twee van hen kregen geen visum. Wanneer uiteindelijk, ook dankzij inspanningen vanwege Moussem, alsnog een visum wordt uitgereikt, één week voor het festival, en de paspoorten worden opgehaald, de dag van afreis zelf, missen de dansers hun vlucht, zegt Feuerbach.

‘Hoe kan het dat wij van Europa, dat ons altijd vrijheid van meningsuiting en respect voor mensenrechten voorspiegelde, nu de deur op de neus krijgen?’

‘We hadden ze kunnen laten vertrekken met een andere vlucht, maar ze hadden al drie weken repetitie gemist. Ze dan nog naar Brussel laten gaan, is enkel nog om de toerist uit te hangen.’ Dus die vlieger ging niet op. 

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

‘Boos ben ik niet’, zegt Daïf, ‘maar wel teleurgesteld. Diep teleurgesteld. En ik stel mij de vraag hoe het zover is kunnen komen. We staan echt versteld. Hoe kan het dat wij van Europa, dat ons altijd vrijheid van meningsuiting en respect voor mensenrechten voorspiegelde, nu de deur op de neus krijgen?!

Onze landen gingen lang gebukt onder dictaturen en het waren Europese artiesten die ons voorgingen in het uiten van hun mening. Want van de Marokkaanse televisie moesten we het niet hebben, dat kan ik u wel vertellen.’

Visumaanvraag kafkaiaanse lijdensweg

Je hebt een open brief gepost op Facebook, om je beklag te doen over de visumprocedure. Kan je even uitleggen hoe moeilijk die wel is?

Maria Daïf: Ja, maar voor alle duidelijkheid wil ik zeggen dat ik niet speciaal het Belgische consulaat viseer. Wat wij nu meemaken, hebben wij evengoed meegemaakt met het Nederlandse consulaat of dat van Spanje. Kunstenaars die naar Europa willen, moeten altijd dezelfde lijdensweg doorstaan. Wat ik nu doormaakte, is dus eigenlijk niets nieuws.

Er zijn weliswaar kleine verschillen op vlak van documenten die het ene land wel en het andere niet vereist, maar we praten hier niet over Belgische visa. Dit gaat om visa voor de Schengen-zone en die worden uitgereikt op Europees niveau.

België had zelf niet kunnen beslissen om u een visum van een maand te geven, in plaats van amper acht dagen?

Maria Daïf: Dat wel, ja. Daarin kan België autonoom beslissen. Maar dat gezegd zijnde, blijft het een ticket voor de Schengen-zone en de lidstaten spreken onderling af en wisselen onze gegevens uit.

‘Ik heb deze boycot niet georganiseerd voor mijzelf, maar voor al die jonge artiesten met wie onze stichting nu al jaren samenwerkt’

Eigenlijk heb ik deze boycot niet georganiseerd voor mijzelf, maar voor al die jonge artiesten met wie onze stichting nu al jaren samenwerkt. Dit duurt al jaren, hoor.

Denk aan de gemiste kans voor die dansers, begeleid door Juliette Feuerbach, maar dat is slechts één voorbeeld. De week voordien had een aantal van onze hiphoppers een wedstrijd gewonnen, na keihard werken.

Ze mochten zelfs deelnemen aan een andere competitie in Cannes, op uitnodiging van de burgemeester van Cannes zelf. En dan krijgen ze een njet van het Franse consulaat. Stel je eens in hun plaats, zeg!

© Nadir Houboub / Fondation Tazi et de l’Uzine

Marokkaanse dansers van de Fondation Tazi en l’Uzine tijdens een optreden in Casablanca

Spelregels vernederend en onduidelijk

Kregen zij te horen waarom ze geweigerd werden?

Maria Daïf: Neen. Er wordt hen hoegenaamd niets verteld. Wat moet een jonge danser hebben om wél te mogen vertrekken? Een bankrekening? Wel, onze stichting heeft zich garant gesteld voor deze jongens. We hebben hun vliegtuigtickets betaald, hun visa, hun verblijfskosten. Allemaal weggegooid geld. En de geloofwaardigheid van onze Stichting tegenover Marokkaanse artiesten wordt hiermee ook ondergraven.

Je kan het niet zo gek bedenken, of ze vragen het ons, tijdens de visumprocedure. Vorig jaar moest ik naar Barcelona, op uitnodiging van het Goethe-instituut. Daarvoor moest ik een bewijs van tewerkstelling leveren. Salarispapieren, waaruit blijkt hoeveel ik exact verdien. En dan nog mijn drie laatste loonfiches. Plus de uittreksels van de bank.

Zodat ze kunnen zien of je salaris wel is betaald?

‘Van ons wordt verwacht dat we het spel braafjes meespelen. Wel, ik doe niet meer mee.’

Maria Daïf: Ja. En ik moest bankuittreksels meegeven, maar dan wel met het logo van de bank in kleur. Dat mijn uittrekselswaren afgegeven én ondertekend door de bankdirecteur, mocht niet baten. Het moest in kleur! Dat is toch absurd. Van ons wordt verwacht dat we het spel braafjes meespelen. Wel, ik doe niet meer mee. Voor mijn komst naar België heb ik zelfs moeten bewijzen dat de vereniging die ik leid, überhaupt bestond.

Dacht men dan dat de Fondation Tazi een fictieve instelling was?

Maria Daïf: Blijkbaar. Dus wat doe ik? Een kopie van het huurcontract geven, op naam van de stichting. En zelfs dat volstond niet, want ik kreeg te horen dat er een document ontbrak. En zo gaat het maar door. De laatste mode is te vragen naar een “historiek” van de sociale kas waarbij je bent aangesloten.

Ik moet met andere woorden bewijzen dat alle werkgevers, voor wie ik ooit gewerkt heb, hun sociale bijdragen netjes betaald hadden. Kan je nagaan. Ik ben al werkzaam sinds 1997. Voor al die jaren moest ik bewijzen leveren over hoeveel ik verdiende en hoeveel ik had afgedragen.

Met alle egards

En heb je dat gedaan?

Maria Daïf: Natuurlijk wel. En dan kreeg ik een visum… voor acht dagen. Nog nooit eerder was mijn visum zo kort. Dit houdt geen steek meer. Onze eigenwaarde en waardigheid wordt vertrappeld. Uzine wordt beschouwd als één van de toonaangevende culturele instellingen in Marokko en de consuls, vice-consuls en culturele attachés uit Europa lopen onze deur plat. We ontvangen ze altijd met alle egards. Wij willen bruggen bouwen en samenwerken.

‘Nog nooit eerder was mijn visum zo kort. Dit houdt geen steek meer. Onze eigenwaarde en waardigheid wordt vertrappeld.’

Maar dat ik opgeroepen word om achter de tralies van een Belgisch consulaat een visum van acht dagen te gaan ophalen? De boel is danig scheefgetrokken. Ik wil samenwerken, maar alleen nog op gelijke voet.

De organisator van het festival gewaagde van onevenwichtige machtsverhoudingen en neokolonialisme.

Maria Daïf: Hij heeft verdomd gelijk. Dat is het ook. Je hoort de term neokolonialisme vandaag steeds vaker. Misprijzen. Vernedering. De tongen in het Zuiden komen eindelijk los. Tot voor kort ondergingen we gedwee en hielden wij onze mond. Misschien komt daar een einde aan, nu er een nieuwe generatie opstaat in het Afrikaanse denken, nieuwe intellectuelen, nieuwe culturele actoren, onafhankelijke spelers.

Want dat zijn wij, tenslotte. Wij hangen niet af van de regering. Wat ik nu aanklaag, zou ik evengoed kunnen vertellen over de Marokkaanse overheid die Syrische of Palestijnse kunstenaars de toegang ontzegt tot ons grondgebied.

Politique politicienne

Waarom maakt de Marokkaanse regering hier zelf geen punt van?

Maria Daïf: Ik ben op geen enkele manier gebonden aan wat onze regering zegt of doet. Wij zijn een onafhankelijke speler. Als ik een visum wil voor Europa, moet ik niet langs onze regering.

Toch zouden de Afrikaanse regeringen misschien samen de zaak van kunstenaars en artistieke uitwisseling kunnen bepleiten?

‘Misschien zouden we ons beter laten helpen door de Marokkaanse overheid, maar er zijn al veel onderhandelingen geweest zonder resultaat’

Maria Daïf: Ach, misschien zouden we ons beter laten helpen door de Marokkaanse overheid en Buitenlandse Zaken. Maar dit duurt al zolang en er zijn al veel onderhandelingen geweest, met de Franse, Belgische, Spaanse of andere overheden.

En wat lees je dan achteraf in hun verklaringen? ‘Als gevolg van een overleg met deze of gene, heeft de Franse overheid beslist om de procedure te herzien, etcetera etcetera.’ Maar er verandert niets. Het is gewoon politique politicienne.

Lieven Soete (CC BY-NC-ND 2.0)

Tentoonstelling tijdens het event ‘Moussem in Beiroet’ te Brussel, 2017

Uit eigen zak

Moussem riep in een persbericht op om de Europese instellingen die met cultuur bezig zijn in het Zuiden, zoals het Institut français of het Goethe Institut, te boycotten. Want die kunnen wel rustig hun gang gaan in landen als het uwe, terwijl Afrikanen amper kunnen reizen.

Maria Daïf: Dat is geen oplossing. Wat wel helpt is onze stem te laten horen en hopen dat anderen binnen de Schengen-zone ook hun stem verheffen. We mogen niet de enige culturele speler zijn die zich boos maakt over deze affaire. Bovendien krijgen cultuurhuizen zelf steeds meer problemen. Festivals die gewijd zijn aan Arabische kunstproductie krijgen af te rekenen met afzeggingen, oplopende kosten, en ga zo maar door.

‘Wat helpt, is onze stem te laten horen en hopen dat anderen binnen de Schengen-zone ook hun stem verheffen.’

Is dit een Europees probleem?

Maria Daïf: In de VS is het van hetzelfde laken een pak, maar op zijn minst zijn zij duidelijker. Ofwel krijg je een njet en dan moet je geen tweede keer proberen. Ofwel krijg je een visum voor tien jaar. Als ze jou vertrouwen, hoef je niet telkens opnieuw een aanvraag te doen. Want je mag ook niet vergeten dat dit handenvol geld kost. Een visum kost gemakkelijk 70 euro.

De tijd om alle vereiste documenten te verzamelen, niet meegerekend.

Maria Daïf: Exact. Dus reken maar snel op tweehonderd euro per aanvraag. Soms betalen de instellingen die artiesten uitnodigen, dat bedrag. Meestal betaalt mijn stichting dat, of ik betaal het uit eigen zak.  

De moeite (niet) waard

Dan wordt culturele uitwisseling een dure zaak. Is het sop de kool nog waard?

Maria Daïf: Aha! Dat vraag ik me dus ook af. Ik hoor Europeanen altijd maar zeggen hoe graag ze met ons willen samenwerken en projecten opzetten, maar hoe kunnen we samenwerken als wij niet welkom zijn bij jullie? Dat gaat toch niet?

‘Ik blijf strijden voor al die jonge artiesten die een internationale carrière willen uitbouwen. Dat kunnen ze niet als een deel van de wereld hun de toegang ontzegt.’

Persoonlijk vind ik het de moeite niet, maar ik blijf strijden voor al die jonge artiesten die een internationale carrière willen uitbouwen. Dat kunnen ze niet als een deel van de wereld hun de toegang ontzegt. Bovendien schuilt een deel van ons werk precies in het tonen van Marokkaanse kunst in Europa, want zeg nu zelf, we slaan daar geen mooi figuur.

Wat bedoelt u?

Maria Daïf: Europa stigmatiseert ons. Europa beschouwt iedere Arabier of Afrikaan vandaag als een potentiële immigrant of erger nog, als een terrorist. Zo worden wij behandeld. Het is gewoon je reinste racisme. We worden gewoon verdacht gemaakt. Ik herinner mij dat een vice-consul van Nederland mij vlakaf zei: ‘Het spijt me, maar we kunnen niet anders te werk gaan. Het is namelijk zo dat wij clandestiene immigratie te lijf gaan.’

Terwijl u al die jaren nooit de voorwaarden van uw verblijf hebt geschonden, kan ik me inbeelden.

Maria Daïf: Neen, nooit! Nooit! Ja, er wordt soms misbruik gemaakt van een visum. En ja, sommige mensen blijven hangen in Europa. Maar wil dat zeggen dat je elke Afrikaan of inwoner van de Arabische wereld moet verdenken van clandestiene immigratie? Je gaat toch ook niet elke man verdenken van buitensporig geweld, omdat sommige mannen geweldenaars zijn?

Grenzen trekken

Is er veel reactie gekomen op uw open brief? Wordt over deze kwestie druk gedebatteerd?

‘Blijkbaar vindt men het moedig om “neen” te zeggen tegen Europa’

Maria Daïf: Volgens mij nog veel te weinig. Al waren de reacties op mijn brief unaniem positief, op één hatelijke post na. Ik heb blijkbaar een gevoelige snaar geraakt. Sommigen noemen mijn daad zelfs heroïsch. Waar haalt men het? Ik heb gewoon een festival geboycot, maar blijkbaar vindt men het moedig om “neen” te zeggen tegen Europa. Zo wordt dit dus geïnterpreteerd. Als een njet tegen de Reus Europa, als een njet tegen onze ongelijke verhouding.

Ziet u een structurele oplossing?

Maria Daïf: Helaas, vrees ik, zal dit niet snel veranderen. Fort Europa gaat op slot. A triple tour. Als Europeanen zich nog meer afsluiten, zullen jullie uiteindelijk verstarren. En verstarring werkt domheid in de hand. Wij willen niet dat de deuren dichtgaan. Wij willen samenwerken, elkaar beter leren kennen.

Europa kent ons enkel van clichés, stereotiepen en de verhalen die de voorpagina’s halen van de kranten. Als wij reizen, brengen wij een stuk van ons leven, onze cultuur, onze voorgeschiedenis mee. Daarom is uitwisseling zo belangrijk. Wij zeggen aan Europa: Kom! Laten we kennismaken. Samenwerken. Samen een wereld opbouwen. Ik weet dat het utopisch en idealistisch klinkt, maar dat hoeft het niet te zijn, als we tenminste stoppen overal grenzen te trekken.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.