Libië: model voor toekomstige NAVO-interventies?

Met de dood van Muammar Khadaffi werd de bevrijding van Libië uitgeroepen en het begin van een nieuwe toekomst. Op 31 oktober beëindigde de NAVO officieel haar interventie in Libië: mission accomplished. Staat de oorlog in Libië model voor toekomstige NAVO-interventies?
  • Nasser Nouri De Libische rebellen kregen logistieke en militaire steun van de NAVO. Een blauwdruk voor toekomstige oorlogen? Nasser Nouri

Na zeven maanden bombarderen is de oorlog die nooit een oorlog mocht heten officieel afgelopen. Khadaffi is dood, de laatste steden onder controle van zijn aanhangers zijn ‘bevrijd’. Op 31 oktober verkoos de Nationale Interimraad Abdel Rahim al-Kib tot hoofd van de voorlopige regering. Libië staat voor een moeilijk proces. Kenners van het land schatten de toekomst weinig rooskleurig in. Het enige wat de rebellen verenigde, was hun verzet tegen Khadaffi. Of de verschillende fracties en stammen het nu eens zullen worden, is onzeker. In de interimregering zitten veel overlopers van het oude regime. Dat zijn ook de weinigen die politieke ervaring hebben. Sommigen zijn misschien  overgelopen uit principe, maar het is waarschijnlijker dat ze van kant zijn gewisseld om hun vel te redden. De kans dat zij hervormingen gaan doorvoeren in de richting van meer democratie en een rechtvaardiger samenleving lijkt klein.

Overal wapens

Ondertussen is Libië vergeven van wapens. Die wapens komen uit de depots van Khadaffi en werden door de sovjets en vanaf 2004, na de opheffing van het wapenembargo, door de Europese landen geleverd. Maar ook tijdens de oorlog leverden Polen, Qatar, Frankrijk en Groot-Brittannië wapens aan de rebellen. De interimregering doet pogingen om die wapens weer in te zamelen, maar weinig mensen lijken geneigd om vrijwillig afstand te doen van hun wapens zolang er geen stabiliteit is – en dat kan nog lange tijd duren. Intussen zorgt de wijdverspreide aanwezigheid van handwapens voor een explosieve situatie.

Overigens blijven die wapens niet binnen de Libische grenzen. De Afrikaanse Unie uitte in juni 2011 reeds haar bezorgdheid dat wapens geleverd aan het rebellenleger in handen van terroristen en smokkelaars zouden komen en conflicten in de rest van Afrika zouden voeden, met name in Somalië. Begin september 2011 maakte de anti-terrorisme coördinator van de EU bekend dat de Noord-Afrikaanse tak van Al-Qaeda de hand heeft gelegd op wapens uit Libië, waaronder grond-lucht raketten waarmee luchtverkeer onder vuur kan worden genomen.

Actief ingrijpen voor regime change

Dat het de NAVO niet om mensenrechten te doen was, maar om regimeverandering, was al snel duidelijk. De NAVO koos kant voor één van de partijen in het conflict en hielp hen een militaire overwinning te behalen.
In dat opzicht was het dan ook niet meer dan logisch dat de NAVO-operatie veel verder ging dan het afdwingen van het vliegverbod. De NAVO-landen en partners leverden onmisbare logistieke en militaire steun: training, wapens, intelligence, militair advies,…

Special forces en militaire adviseurs stonden in voor de identificatie van doelwitten, logistieke steun aan de bondgenoten en coördinatie van operaties. De VS zette daarvoor ook drones (ombemande vliegtuigjes) in. De NAVO had dus wel degelijk boots on the ground. Verschillende journalisten wezen bijvoorbeeld op de cruciale rol die Britse, Italiaanse en Franse militairen en Amerikaanse drones speelden bij de inname van Tripoli [1].  Het plan voor de inname werd opgemaakt samen met agenten van de Britse geheime dienst, het pad naar Tripoli werd geëffend door zware NAVO-bombardementen. Officieel werd dat door de NAVO in alle toonaarden ontkend. Op een persconferentie vlak na de val van Tripoli zei kolonel Lavoie, de militaire woordvoerder van de NAVO-operatie, in flagrante tegenspraak met alle berichtgeving over het offensief: “De NAVO is niet in direct contact met de oppositie om manoeuvres te coördineren, en we leveren geen close air support aan anti-Khadaffi-strijders.” [2]

Een belangrijke bondgenoot in de militaire steun aan de rebellen was Qatar. Eind oktober maakte de stafchef van het leger van Qatar bekend dat ze honderden militairen ter plaatse hadden.[3]  Die trainden de rebellen, zetten communicatielijnen op en zorgden voor de verbinding tussen de NAVO en de rebellen. Mustafa Abdel Jalil, de voorzitter van de Libische Nationale Overgangsraad, prees Qatar, “dat in alle gevechten een belangrijke partner was.”  Honderden rebellen werden zelfs naar Qatar overgevlogen om daar training te volgen.
Ook private veiligheidsfirma’s dragen hun steentje bij aan de training van de bondgenoten op de grond.

Hoewel het VN-mandaat dat uitdrukkelijk verbood, leverden de NAVO-landen ook wapens. Frankrijk stuurde munitie, machinegeweren, granaatlanceerders en lichtbepantserde wagens. Polen verkocht anti-tankraketlanceerders en voertuigen. Groot-Brittannië leverde onder meer nachtkijkers, kogelvrije vesten en communicatietechnologie. Canada verkocht voor 100.000 dollar een onbemand verkenningsvliegtuigje. Ook Qatar leverde wapens, waaroner Franse Milan anti-tankraketten en Belgische geweren, gemaakt door FN.

De Libië-doctrine

Voor de NAVO is dit mission accomplished. President Sarkozy slaat zich op de borst. Het regime-Khadaffi is verleden tijd. De militaire doelstellingen werden relatief goedkoop en zonder slachtoffers aan eigen kant gerealiseerd. Bovendien werd Unified Protector, dankzij de humanitaire retoriek van ‘responsibility to protect’, nauwelijks onderwerp van kritisch publiek of politiek debat.

Sommige analisten en denktanks zien in de NAVO-strategie voor Libië daarom een model voor toekomstige interventies. Kort samengevat komt de ‘Libië-doctrine’ neer op oorlogvoeren samen met lokale strijders, die je logistiek en militair helpt via goedgetrainde special forces en steunt door bombardementen. Die moeten snel resultaat halen, met afgelijnde en beperkte ambities, om te vermijden dat je in een langdurig conflict meegesleept wordt. De NAVO-landen sturen zelf slechts beperkt militairen ter plaatse en lopen dus nauwelijks risico op slachtoffers aan eigen kant.

Met die ‘limited footprint’ worden ook de kosten gedrukt. Volgens minister De Crem kostte de Belgische deelname in de eerste drie maanden van de oorlog 12,3 miljoen euro, waarvan 7 miljoen voor munitie. De volgende maanden stegen de kosten: de officiële tussenstand op 25 oktober kwam op 43 miljoen euro. Groot-Brittannië spendeerde naar schatting tussen 250 en 480 miljoen dollar, Frankrijk ongeveer 485 miljoen. De VS betaalde 1 miljard dollar voor de hele operatie, een peulschil in vergelijking met wat andere militaire interventies kosten. De kost voor de NAVO, dus gedeeld door alle lidstaten, zou rond de 52 miljoen dollar liggen.[4]

Niets dan voordelen, zo lijkt het. We mogen dus verwachten dat de NAVO-operatie in Libië nog vaak zal worden aangehaald als voorbeeld van een geslaagde interventie.

Nieuw is ‘the Libyan war model’ echter allerminst. In de Kosovo-oorlog werd het Kosovaars Bevrijdingsleger bewapend om strijd te leveren tegen Servië, terwijl de NAVO Servische doelwitten bombardeerden. Ook in de eerste fase van de oorlog in Afghanistan waren er weinig Amerikaanse troepen ter plaatse: de VS bombardeerden kampen en commandocentra van Al-Qaeda en de taliban, terwijl special forces en paramilitairen van de CIA steun gaven aan soldaten van de Noordelijke Alliantie en Pashtun in het zuiden om gevechten te leveren en Kabul in te nemen.

Ook toen sprak men van ‘the Afghan war model’. Tien jaar later weten we wel beter. Na de snelle successen van de eerste fase van de oorlog, volgde nu al tien jaar uitzichtloze oorlog, waarbij het land in puin ligt, zelfs 130.000 buitenlandse troepen de opstand niet onder controle krijgen en de NAVO angstig de uitgang zoekt. Onder de bondgenoten van de VS in de eerste fase van de oorlog bevonden zich krijgsheren met bloed aan hun handen. Sommigen van hen keerden zich daarna opnieuw tegen de VS. Op de instabiliteit en het geweld dat op het omverwerpen van een regime volgt heeft de Libië-doctrine geen antwoord.

De kassa rinkelt

Ondertussen rinkelt bij ons de kassa. De landen die aan de coalition of the willing deelnamen hebben hun belangen in de mate van het mogelijke al verzekerd. Italië, dat op de harde hand van Khadaffi rekende om migratiestromen tegen te houden, en hem daarvoor alle middelen ter beschikking stelde, sloot in juni gelijkaardige akkoorden met de National Transitional Council.[5] Libération onthulde begin september dat Frankijk al op 3 april, nauwelijks 2 weken na het begin van de bombardementen, akkoorden sloot met de NTC die Frankrijk verzekeren van 35% van de Libische olie-export, waarmee het Italië voorbijsteekt als belangrijkste afnemer.[6]

Nu de oorlog officieel voorbij is, passeren de NAVO-landen opnieuw aan de kassa. Grote delen van de infrastructuur (wegen, gebouwen, communicatie-infrastructuur,…) liggen in puin. Minister De Crem liet naar aanleiding van zijn bezoek aan de Griekse basis Araxos in De Standaard al optekenen dat “De Belgische aanwezigheid kan gevaloriseerd worden in de reconstructie” [7]. Met andere woorden: Belgische bedrijven moeten een graantje kunnen meepikken van de heropbouw van het land.

Bombarderen voor mensenrechten, gelooft iemand dat nog?

  1. Libya: secret role played by Britain creating path to the fall of Tripoli(The Telegraph, 22 augustus 2011)
    Rebels’ Assault on Tripoli Began With Careful Work Inside(New York Times, 22 augustus 2011)
  2.  Persconferentie 23 augustus 2011
  3. Qatar Admits It Had Boots on Ground in Libya(DefenseNews, 26 oktober 2011)
  4. NATO officially ends Libya operations(Spacewar, 1 november 2011)
  5. Italy signs migration agreement with Libyan rebels(Times of Malta, 20 juni 2011)
  6. Pétrole : l’accord secret entre le CNT et la France(Libération, 1 september 2011)
  7. België wil verdienen aan heropbouw Libië (De Standaard, 31 september 2011)

Roel Stynen is stafmedewerker van Vredesactie vzw.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.