Geweld roept geweld op. In Oost-Congo is dat niet anders. Als niemand erin slaagt deze geweldspiraal te doorbreken valt chaos te vrezen

Noord-Kivu in de greep van een massapsychose

Zaterdag 30 november 2019 werd in Beni een koppel gestenigd omdat stedelingen meenden met ADF-rebellen te maken te hebben. Hun twaalfjarige dochter kon op het nippertje aan hetzelfde lot ontsnappen dankzij een moedige actie van enkele vrouwen.

De chauffeur die het gezin met zijn taxi naar Beni bracht had zijn trawanten opgetrommeld nog voor zijn aankomst. Hij had in hun bagage wapens gezien en uniformen en dat was voor hem voldoende om te besluiten dat het om ADF-terroristen ging die meteen moesten worden afgemaakt.

Op de parkeerplaats van de taxi’s werden ze opgewacht door een bende opgehitste jongeren die zonder enige vorm van onderzoek het koppel hebben terechtgesteld. Daarna verspreidden de foto’s van hun lijken zich bliksemsnel via het internet. Ook de inhoud van hun reiskoffers werd uitgebreid gefilmd en gedeeld. Inderdaad: kogels en uniformen zijn er te zien, maar wat bewijst dat?

Nieuwe uniformen

Het is algemeen geweten dat de aanvallers van de vermeende ADF gebruik maken van uniformen van het officiële regeringsleger, de FARDC (Forces armées de la République démocratique du Congo). Nogal wat ooggetuigen zijn van mening dat dit eenvoudig te verklaren is doordat sommige ADF-rebellen overdag gewoon soldaat zijn en zich ’s nachts omtimmeren tot een terrorist. Anderen zeggen dat nogal wat soldaten graag hun uniform verpatsen om wat geld in het laatje te krijgen omdat ze slecht of niet worden betaald. Daarna gaan ze wellicht zelf weer uniformen stelen binnen het leger want ze moeten wel paraat blijven. Voor de ADF is het een koud kunstje om zo via een tussenpersoon aan uniformen te geraken.

De legertop is zich zeer goed bewust van deze gang van zaken. Enige tijd geleden hebben ze besloten om het officiële uniform van de FARDC te vernieuwen, zodat er een duidelijk verschil zou zijn tussen hun oude uniformen (ook in handen van de ADF) en de nieuwe. Je zal maar een soldaat zijn die ’s nachts een aanval van rebellen moet afslaan, die er precies eender uitzien als hijzelf. Dat creëert totale verwarring en dat is net de bedoeling uiteraard. Een nieuw uniform zou toelaten om makkelijk het onderscheid te maken.

Het valt dan niet moeilijk te begrijpen dat een militair die in de regio moet reizen, verkiest om burgerkleren aan te trekken, je weet maar nooit hoe de bevolking reageert op een uniform.

Tot ieders verbazing duurde het geen 24 uur vooraleer de ADF zelf ook al over de nieuwe uniformen beschikten. Dat is een duidelijk bewijs dat de banden tussen ADF en leger erg nauw liggen en dat er communicerende vaten actief zijn.

Het valt dan niet moeilijk te begrijpen dat een militair die in de regio moet reizen, verkiest om burgerkleren aan te trekken, want je weet maar nooit hoe de bevolking reageert op een uniform. Dat is nu net wat hen noodlottig is geworden. Voor de moordenaars was dit geen misdaad maar een daad van volksrecht. Iemand in burger met uniformen en wapens in zijn bagage moet wel een rebel zijn.

Gewetenloze massa

Wanneer de man en zijn vrouw met zware stenen waren afgemaakt konden de moordenaars uitgebreid hun spullen fouilleren, en wat kwam daar onder andere naar boven? Eerst een paar foto’s waarop de man met zijn wapenbroeders duidelijk te zien is als soldaat van het officiële leger. En daarna ook zijn officiële militaire identiteitskaart met stamnummer waarop te lezen staat dat hij de graad van sergeant had.

De hele namiddag gonsden de sociale netwerken van de overwinningskreten. Enkele mensen die vragen opriepen bij de gevolgen van dergelijk volksrecht werden uitgelachen of uitgescholden. Wie zich zorgen maakte over de toekomst van het meisje kreeg te horen dat zij niet meer medelijden verdient dan de weeskinderen van de slachtoffers van de aanvallen van de ADF. Dat heeft zo verschillende uren geduurd tot er een bericht verscheen van een provincieraadslid onder deze hoofding:

ONSCHULDIG KOPPEL GEDOOD TE BENI

« Het koppel dat werd gedood in de parking Nyavhya was een element van het 3101ste regiment van de FARDC die gestationeerd was in Njiapanda en zijn eenheid in Irumu, provincie Ituri, ging vervoegen, samen met zijn echtgenote en dochter. Sergeant Bahati Sizimbumbu en zijn vrouw zijn zopas omgebracht door een gewetenloze gewelddadige massa. Hun dochter van 12 jaar, Celya Esther, zal voortaan als weeskind door het leven moeten gaan. Volksrecht heeft altijd onschuldige mensen in het graf gebracht, zelden criminelen. Vrede aan de zielen van de slachtoffers. »

Hij ondertekende zijn bericht met Honorable Jean-Paul Paluku Ngahangondi.

Ogenblikkelijk keerde de internetrechtbank zich tegen hem: we hebben jou dan wel gestemd, maar nu dergelijke onzin gaan verkopen maakt je medeplichtig. Let op je tellen, we zullen je wel weten te vinden!

Pas daarna kwamen de legerfoto’s en de militaire identiteitskaart tevoorschijn en was er geen discussie meer mogelijk: dit is echt een soldaat die door het volk is berecht als rebel. Het kwaad is geschied.

Het leger is deel van het probleem

Het meisje heeft intussen bevestigd dat andere collega’s van haar papa op dezelfde manier de reis hebben ondernomen. Voor de enen is dat een bewijs dat Beni in gevaar is. Zij onderlijnen dat het leger geïnfiltreerd is door de vijand en dat een grootschalige aanval op de stad in voorbereiding is. Voor de anderen is dat een indicator van de uiterst slechte organisatie van het leger, dat er niet eens in slaagt om transport van zijn troepen te organiseren en hen geen andere keuze laat dan het openbaar vervoer te nemen, met alle risico’s van dien.

Het is een gekende tactiek in Congo: de mensen die slachtoffer zijn van het geweld er meteen ook mee de schuld van geven.

Toch blijven vele mensen ervan overtuigd dat het leger zelf deel van het probleem is. Gisteren tweette de officiële account van de FARDC het volgende: “Als u dat zou willen, kunnen we deze oorlog op 15 december van dit jaar beëindigen. Het enige wat je hoeft te doen is alle verdachten die naast je wonen aan te geven en je zult de vijand snel zien vluchten. Legergeneraal, Celestin Mbala, Beni.”

Het is een gekende tactiek in Congo: de mensen die slachtoffer zijn van het geweld er meteen ook mee de schuld van geven. Het regende verontwaardigde reacties. Dat hij daarmee dan beter eerst in eigen rangen begint, want daar zitten meer ADF dan eender waar. En in de politiek, in de regering. Daar zitten zij die de gewapende groepen bevoorraden, die verantwoordelijkheid dragen, die de macht hebben om dit nog voor Kerstmis stop te zetten. Maar die daar geen belang bij hebben en ongehinderd hun macaber spel kunnen verderzetten. Dit wordt zonder twijfel een schoolvoorbeeld van een zware blunder in crisiscommunicatie. Bij gebrek aan een alternatief kregen de FARDC de laatste weken steeds meer vertrouwen van de bevolking, maar een stommiteit als deze doet dat allemaal weer te niet en vergroot alleen maar het gevoel van verwezing bij de bevolking.

Toenemende gruweldaden

De dodelijke vergissing van de volkswoede doet uiteraard helemaal niets af aan hoe erg het aanhoudende moorden door de nebuleuse van de ADF is. Tegenwoordig gaat er geen dag meer voorbij zonder dat er weer ergens een nieuwe aanval wordt opgetekend en elke keer weer worden we overstelpt met foto’s die de gruwel onverbloemd illustreren. Ik zal ze jullie besparen. Op een ervan zie je twee afgehakte hoofden, één van een vrouw, het andere van een man. Op twee andere foto’s liggen kinderen die met de machete zijn afgemaakt op de grond. Met één slag werden hun nekwervels doorgehakt.

Opnieuw is er geen enkele verklaring voor die gruweldaden, ook nu zal weer geen onderzoek worden gedaan, dat gaat zo al meer dan vijf jaar door. Ik krijg tegenwoordig elke dag de vraag wat we zouden kunnen doen om hier meer ruchtbaarheid aan te geven. Het is toch niet mogelijk dat de internationale gemeenschap ongevoelig kan blijven bij het zien van al die nutteloze doden? Het kan toch niet dat de economische belangen van het Westen groter zouden zijn dan het lot van deze onschuldige boeren, vrouwen en kinderen? Als de Congolese regering er niet in slaagt om die waanzin te stoppen, kan de internationale gemeenschap dan echt niet ingrijpen?

Ik ben ermee opgehouden te trachten hierop een antwoord te geven. Het klonk teveel als een verschoning van onze laksheid. Ik begrijp immers zelf ook niet hoe de wereld kan blijven wegkijken en zich verschuilen achter de soevereiniteit van de Congolese staat. In een ander land had men wellicht allang een internationale onderzoekscommissie aan het werk gesteld om de verantwoordelijken te identificeren en te neutraliseren. MONUSCO zou zich dan toch nog ergens kunnen nuttig maken door die commissie logistiek te ondersteunen.

Waarom dat in Congo niet het geval is, heeft niemand me ooit kunnen uitleggen. Dan moet het ook niemand verwonderen dat de bevolking verbanden zoekt tussen het voortduren van de aanslagen en de inertie van de internationale gemeenschap. Die verbanden móeten dan wel economisch zijn: de plundering van de grondstoffen van Congo kan in gebieden buiten de controle van de staat immers ongebreideld doorgaan.

Kan België dan echt niets doen?

Ethiek is een waarde die de diplomatie in principe hoog in het vaandel zou moeten houden.

Zouden onze Westerse regeringen werkelijk zo hypocriet zijn dat ze onwettige belangen van bedrijven zouden beschermen door geen acties te ondernemen om de terreur stop te zetten? Ik kan het me echt niet inbeelden: ethiek is een waarde die de diplomatie in principe hoog in het vaandel zou moeten houden. Maar wat is de echte reden van onze onverschilligheid dan wel?

De minister van Defensie van Congo in persoon deed vrijdag een oproep tot andere staten om de DRC bij te staan in de strijd tegen het terrorisme. Gisteren nog smeekte een leider van het middenveld van Butembo me om de Belgische regering te overtuigen om zich meer in te zetten voor de bevolking van wat ooit de enige Belgische kolonie is geweest. Uitgerekend op dat moment kondigde de televisie in de achtergrond aan dat België een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken en Defensie heeft aangesteld.

Laat ons hopen dat Philippe Goffin als nieuwe beleidsverantwoordelijke die nog niet de politieke eeltlaag van Didier Reynders heeft, wel gevoelig zal zijn voor de ellende van de mensen van Beni en een nieuwe wind zal laten waaien in het Grote Merenbeleid van de voormalige kolonisator. In de korte tijd dat hij dit mandaat zal invullen is dit een uitgelezen kans om aan internationale politiek meer menselijkheid toe te voegen.

Voor maandag en dinsdag worden nieuwe protestacties aangekondigd. De oproep benadrukt het geweldloos karakter van het protest. Maar tegelijk wordt uitdrukkelijk gezegd dat geen voertuigen, geen handelsactiviteiten, geen onderwijs, geen humanitaire acties (en dus ook geen ebolabestrijding) en geen blauwhelmen zullen worden getolereerd. Het lijkt me erg onwaarschijnlijk dat dit zonder geweld zal kunnen gebeuren.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.