‘7 miljoen milieudoden per jaar. Milieufraudeurs moeten streng aangepakt worden’, zegt VN-topman

De directeur van UN Environment, de Noor Erik Solheim, is bovengemiddeld optimistisch, maar hij vindt wel dat overheden regelgevend, controlerend én sanctionerend moeten optreden.

  • CC Dsleeter_200 (CC BY-NC 2.0) Erik Solheim: '‘De achteruitgang van het milieu op het platteland versterkt en versnelt conflicten meer dan elke andere factor. Alle oorlogen en conflicten op de wereld hebben vandaag een milieucomponent.’ CC Dsleeter_200 (CC BY-NC 2.0)
  • CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0) 'Als Europese of andere landen niet volgen, zullen ze zich achteraan de bus van de toekomst bevinden, terwijl Xi Jinping aan het stuurwiel zit.' CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)
  • CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0) Erik Solheim: 'Het is een schande dat Europese bedrijven zulke zwaar vervuilende producten zoals dirty diesel verkopen, ook al is hun gebruik al lang verboden in Europa, de VS en China' CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)
  • CC Treeaid (CC BY 2.0) 'De productiviteit van landbouw moet flink hoger, want nu worden mensen gedwongen om ook het woud in te trekken voor vlees, hout en grond.' CC Treeaid (CC BY 2.0)

Erik Solheim was in Brussel, de ochtend na de aanslagen in Zürich, Berlijn en Ankara. Tegelijk worden scholen, bedrijven, wegen en luchthavens in verschillende Chinese steden gesloten wegens de extreem hoge luchtvervuiling.

Solheim stapt de lokalen van de VN in Brussel echter binnen met zijn onverwoestbare optimisme breed op zijn gezicht getekend. Hij heeft een akkoord voor samenwerking met de EU voor het beschermen en schoonmaken van de oceanen, en de gesprekken met de Europese ministerraad voor Milieu en met de Europese Commissie over circulaire economie, biodiversiteit en klimaat waren ook bevredigend. Wenkt de groene toekomst?

Erik Solheim staat sinds enkele maanden aan het hoofd van UNEP, de VN-milieu-organisatie die hij liever UN Environment noemt. De voorbije vier jaar was hij hoofd van het Ontwikkelingscomité van de OESO, wellicht het belangrijkste platform voor landen die officiële ontwikkelingshulp geven. Solheim is een Noorse diplomaat die eerst actief werd als activist, volksvertegenwoordiger, partijleider en minister (tegelijk van Ontwikkelingssamenwerking en van Milieu) voor de Noorse Linkse Socialistische Partij (Sosialistisk Venstreparti).

Dan moet er toch nog veel werk verzet worden, dat beklemtoont ook Erik Solheim. ‘Dankzij de vooruitgang die we gemaakt hebben in het bestrijden van een aantal dodelijke ziektes, is vervuiling vandaag de grootste doodsoorzaak ter wereld. Niet minder dan 7 miljoen mensen sterven elk jaar als gevolg van vervuiling. Maar de Europese steden hebben in het verleden bewezen dat het mogelijk is om lucht, water en land schoon te maken. De rest van de wereld zal dat ook kunnen.’

Niet alleen de wereldsteden hebben af te rekenen met milieuproblemen, zegt Solheim. ‘De achteruitgang van het milieu op het platteland versterkt en versnelt conflicten meer dan elke andere factor. Alle oorlogen en conflicten op de wereld hebben vandaag een milieucomponent.’

Vervuiling is vandaag de grootste doodsoorzaak ter wereld: 7 miljoen doden elk jaar

Van een linkse socialist verwacht je dan dat het groeikapitalisme, dat verantwoordelijk is voor zo veel milieudestructie, onder kritiek geplaatst wordt, maar de VN-topman wijst integendeel op de enorme kansen die de vergroening van het kapitalisme biedt op het vlak van wetenschappelijke innovatie, circulaire economie en hernieuwbare energie.

MO* was aanwezig op een ontmoeting van Solheim met enkele Europese journalisten en had daarna de kans om de directeur van UN Environment verder te interviewen..

Begin volgend jaar treedt de regering Trump aan in de VS. Welke impact zal dat hebben op klimaat- en milieubeleid wereldwijd?

Erik Solheim: Wij weten dat niet vandaag. Maar zelfs als de zaken echt slecht uitdraaien, dan blijf ik erg vertrouwvol naar de toekomst kijken. Er zijn vandaag al heel veel Amerikaanse burgers, staten én bedrijven die de juiste kant op gaan. Zij zullen zich niet laten tegenhouden door een rem op het beleid.

Bedrijven die door hun schaal het verschil maken, zoals Google, Facebook, Microsoft, Apple maar ook Wal-Mart, zetten allemaal in op hernieuwbare energie. Dat zal niet stoppen. En dat is goed, niet alleen voor het milieu of voor het klimaat, maar ook voor de economie –want er zijn veel meer banen te creëren in hernieuwbare energie dan in de steenkooleconomie.

Het zal jammer zijn als de VS geen leiderschap opnemen in het mondiale klimaatbeleid, maar Europa en zeker China staan klaar om die rol op te nemen

Het zal jammer zijn als de VS geen leiderschap opnemen in het mondiale klimaatbeleid, maar Europa en zeker China staan klaar om die rol op te nemen. Het Chinese bedrijf BYD (Build Your Dreams), bijvoorbeeld, staat verder dan Tesla met het ontwikkelen van elektrische auto’s en bussen.

U ziet de EU nog als een voortrekker op het vlak van milieu, maar voor de meeste milieubewegingen zijn de EU-doelstellingen voor 2030 onvoldoende ambitieus, en in elk geval ontoereikend om de klimaatafspraken te halen.

Erik Solheim: Ik geloof dat de afspraken gehaald kunnen worden, maar alles zal afhangen van de snelheid waarmee we technologische vooruitgang boeken. En dat kan soms snel gaan. In 1995 schreef ik een boek over de richting die de wereld moest uitgaan. Mensen suggereerden dat ik iets over het internet moest toevoegen, als ik wilde dat het een visionair boek zou worden. Ik wist nog niet eens wat internet was, want er werd niet over gesproken in publieksmedia. Vandaag domineert het internet het leven en de economie van de wereld. Zo snel kan technologische verandering gaan.

CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)

‘Als Europese of andere landen niet volgen, zullen ze zich achteraan de bus van de toekomst bevinden, terwijl Xi Jinping aan het stuurwiel zit.’

U stelt heel veel hoop in de rol van de bedrijfswereld om milieuproblemen op te lossen. Maar datzelfde bedrijfsleven is verantwoordelijk voor veel van de milieuvernietiging van de voorbije honderd jaar.

Erik Solheim: Ik was onlangs op het Witte Huis, en president Obama vertelde dat hij moeite had om zijn twee dochters het begrip “zure regen” uit te leggen. Toen ik politiek actief werd, was dat het grote probleem dat aangepakt moest worden. Vandaag is het opgelost. In het zuiden van Noorwegen hebben we voor het eerst in honderd jaar opnieuw zalm in de rivieren. Hoe is dat gebeurd? Burgers hebben zich georganiseerd om te protesteren tegen de problemen, waarop overheden nieuwe regelgeving oplegden en bedrijven nieuwe producten en oplossingen bedachten.

Maar de wereld is niet Scandinavië, en op veel plaatsen is het politieke beleid veel minder daadkrachtig en doeltreffend dan in Noorwegen.

Erik Solheim: China is de drijvende kracht vandaag. Zij hebben groene financiering op de agenda van de G-20 gezet. Zij hebben de centrale bank en andere financiële instellingen het mandaat gegeven om in groene energie te investeren. Dus als Europese of andere landen niet volgen, zullen ze zich achteraan de bus van de toekomst bevinden, terwijl Xi Jinping aan het stuurwiel zit.

China is de drijvende kracht vandaag. Zij hebben groene financiering op de agenda van de G-20 gezet

Ik was vorige week in Shenzhen, de snelst gegroeide stad uit de menselijke geschiedenis, met meer inwoners dan België en een bnp dat vergelijkbaar is met Spanje. Vanaf volgend jaar zullen alle taxi’s daar elektrisch rijden en tegen 2020 moet 50 procent van de stad bestaan uit parken en andere groene ruimten.

China is ook een politiestaat. Dat stoort u niet?

Erik Solheim: Ik beschouw China als het land dat het meest gedaan heeft voor de mensenrechten, want die omvatten ook het recht op gezondheid, het recht op leven, op onderwijs… Geen enkele andere natie heeft die rechten voor zoveel mensen zo snel gerealiseerd.

U verwijst ook naar Singapore. Houdt dat in dat andere landen, inclusief Europese, een voorbeeld moeten nemen aan het politieke bestuursmodel van China –dat in elk geval niet democratisch te noemen is?

Erik Solheim: Voor mij gaat het niet om een keuze tussen democratisch of autoritair bestuur, maar over de noodzaak aan leiderschap. Toen Lee Kuan Yew in 1959 aan de macht kwam in Singapore, was de stadstaat een van de armste en onveiligste plekken op aarde, met een magere 500 dollar bnp per capita. Toen hij vorig jaar stierf was het bnp per hoofd in Singapore het hoogste ter wereld en de stad is nu wellicht de schoonste stad ter wereld. Een heel ander voorbeeld: in Noorwegen wordt nu meer dan 99 procent van de drankblikjes ingezameld voor hergebruik. Dat kan, met de juiste incentives én met resoluut leiderschap.

CC Gie Goris (CC BY-NC 2.0)

Erik Solheim: ‘Het is een schande dat Europese bedrijven zulke zwaar vervuilende producten zoals dirty diesel verkopen, ook al is hun gebruik al lang verboden in Europa, de VS en China’

In Europa blijkt een bedrijf, met medeweten van de Commissie, in staat om groene schijn te wekken met vervuilende wagens.

Erik Solheim: Als het Volkswagenschandaal ons één zaak leert, dan is het dat er duidelijke regels nodig zijn én effectieve controle daarvan. Je ziet vergelijkbare misleiding in de plasticindustrie, bijvoorbeeld, waar men producten maakt die zogezegd biologisch afbreekbaar zijn, maar dat blijkt alleen te kloppen in laboratoriumomstandigheden, en al zeker niet in de koude wateren van Noord-Europa.

In Noorwegen hebben we vandaag het hoogste aantal elektrische wagens per capita, als gevolg van een simpele “introductie-investering” vanwege de overheid. Belastingvoordelen en andere stimulansen –zoals toegang tot busrijstroken, gratis parkeren…- helpen mensen om een innovatief product als elektrische wagens te verkiezen boven de gekende verbrandingsmotoren.

Wie bewust bedrog pleegt, moet gestraft worden. De bedrijven moeten economisch getroffen worden, maar ook de individuele verantwoordelijkheid moet hier aangesproken worden.

Welke straf verdienen bedrijfsleiders die bewust gefraudeerd hebben met milieunormen, wetende dat luchtvervuiling mensenlevens kost.

Erik Solheim: Wie bewust bedrog pleegt, moet gestraft worden. De bedrijven moeten economisch getroffen worden, maar ook de individuele verantwoordelijkheid moet hier aangesproken worden. Als je dat niet doet, zullen nog meer mensen zich aan dat soort bedrog wagen. Er mag ook meer aan naming and shaming gedaan worden. Tegelijk zouden er veel sterkere stimulansen moeten zijn om positief gedrag te belonen, en dat zou dan mogen leiden tot naming and faming.

Belgische en Nederlandse havens waren betrokken bij de export van sterk vervuilende diesel naar West-Afrika. Moeten onze overheden deze bedrijven sanctioneren?

Erik Solheim: Het is een schande dat Europese bedrijven zulke zwaar vervuilende producten verkopen, ook al is hun gebruik al lang verboden in Europa, de VS en China. Vijf West-Afrikaanse landen hebben samen beslist dat ze die dirty diesel niet meer wensen. Dat is een grote doorbraak.

Internationale organisaties zoals de EU en de VN liggen zwaar onder vuur. Zijn zij nog wel in staat om ambitieus milieubeleid te voeren en op te leggen?

Erik Solheim: De afspraken om zure regen en het gat in de ozonlaag te bestrijden, zijn toch uitstekende voorbeelden van de daadkracht van de internationale gemeenschap.

Maar dat is tien, twintig jaar geleden. De vraag is of ze anno 2016  nog daadkracht hebben.

Erik Solheim: Zeker. Dit jaar werd het Kigali Protocol getekend, over het vervangen van klimaatopwarmende gassen uit koelkasten en airconditioners. Het waren trouwens de bedrijfsleiders die dat akkoord in de Amerikaanse Senaat verdedigden tegen kritische vragen vanuit de politiek.

Ik weet niet of er naast mijnbouw en oliewinning een andere economische sector bestaat met zo een grote kloof tussen de beste en de slechtste leerlingen van de klas

Zijn er specifieke plannen om de extractieve industrie (mijnbouw, oliewinning…) aan te pakken? De negatieve impact van haar operaties op natuurlijke leefgebieden en biodiversiteit is toch ongemeen groot?

Erik Solheim: Ik weet niet of er een andere economische sector bestaat met zo een grote kloof tussen de beste en de slechtste leerlingen van de klas. We starten nu een “extractieve hub” in het kantoor van UNEP in Parijs, waar we zowel met overheden als met bedrijven willen werken aan stimulansen voor goede praktijken.

U mikt niet op mondiale regulering van de sector?

Erik Solheim: Dat is altijd de moeilijkste weg. Het is makkelijker en sneller om goede voorbeelden te ondersteunen en als de standaard naar voor te schuiven. Maar we kunnen ook druk gaan uitoefenen op overheden om niet langer te werken met bedrijven met een twijfelachtige faam of met totaal gebrek aan transparantie.

CC Treeaid (CC BY 2.0)

‘De productiviteit van landbouw moet flink hoger, want nu worden mensen gedwongen om ook het woud in te trekken voor vlees, hout en grond.’

De combinatie milieuverloedering, conflict en vluchtelingen is nergens zo acuut als in Afrika. Wat moet daaraan gebeuren?

Erik Solheim: Afrika moet zo snel mogelijk en op grote schaal hernieuwbare energie ontwikkelen. Dat laat toe om de miljoenen mensen die nog niet aangesloten zijn op het elektriciteitsnet eindelijk van stroom te voorzien, en het helpt om de klimaatimpact ervan te minimaliseren.

De verantwoordelijkheid van de overheid is om regels op te leggen, te controleren en af te dwingen

Tweede dringende werf voor Afrika, is landbouw. De productiviteit van landbouw moet flink hoger, want nu worden mensen gedwongen om ook het woud in te trekken voor vlees, hout en grond. Dat moet stoppen, maar dan moeten mensen echt van hun landbouw kunnen leven

In Azië en Latijjns-Amerika heeft de hoge productiviteitslandbouw ook heel veel oerwoud en milieu vernietigd, niet om arme mensen te voeden, maar om aandeelhouders hoge dividenden uit te keren.

Erik Solheim: Dat is waar, maar daar ligt de verantwoordelijkheid van de overheid om regels op te leggen, te controleren en af te dwingen.

Overheden in Afrika zijn zwakker dan in Azië, en zullen die rol dus wellicht niet kunnen realiseren.

Erik Solheim: Dat klopt, maar er is wel degelijk vooruitgang in bestuur in de meeste Afrikaanse landen. Ivoorkust toont dat het kan, als repressie gekoppeld wordt met het aanbieden van alternatieven.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.