De taart en het meisje uit de bergen

Wanneer Hasan naar Turkije reist, neemt hij altijd zijn camera mee. De foto’s die hij daar maakt hebben voor hem een bijzondere, emotionele waarde. Hij wil ze dan ook liever niet publiek maken: ‘Het ligt nog te gevoelig bij mij.’

Dat de herinnering aan zijn reis veel emoties in hem losmaakt, is duidelijk. Ik heb geen tijd om vragen te stellen, en dat wil ik ook niet. Hasan wil zijn verhaal duidelijk al lang kwijt. Zijn West-Vlaamse stem weerklinkt aan één stuk door, af en toe onderbroken door een krop in de keel.

Oude Grieken

Trabzon is een historische stad, bij de Oude Grieken nog bekend als Trebizonde. De stad heeft een rijke geschiedenis en wordt vandaag bewoond door verschillende etnische bevolkingsgroepen, waaronder de Lazen, een Kaukasisch volk dat aan het oostelijke deel van de Zwarte Zee in Turkije en Georgië leeft, en Pontische Grieken.

In Trabzon ontmoette Hasan zijn Lazische ooms Ali en Osman. Hasans vader was de jongste van tien broers. ‘We hadden elkaar nog nooit ontmoet, maar toch voelde het als een emotioneel weerzien. Ali was een normale man die tijdens zijn leven al veel had meegemaakt. Osman was een grote, brede houthakker. Een ruwe bolster met een zacht pit’, vertelt Hasan.

Gebak

Samen met zijn ooms en hun familie bezocht Hasan tijdens zijn reis een dubbel trouwfeest op het platteland. In de feestzaal stonden tafels vol gebak. ‘Ik had honger en wilde een stuk taart nemen toen een van mijn ooms me waarschuwde: “Als je een hap van die taart neemt, word je beloofd aan een vrouw.”’

Als een man een stuk gebak eet met de naam van een vrouw erop, wordt hij haar echtgenoot.

Hasan had al eens van die legende gehoord, maar geloofde niet dat er nog veel waarheid in zat. Toch keken zijn ooms en neven hem heel serieus aan. ‘Ik heb het stuk taart maar terug gelegd, want ik wist dat het menens was.’

De taarten zijn een onderdeel van een traditie die de eeuwen heeft doorstaan. Als een man een stuk gebak eet met de naam van een vrouw erop, wordt hij haar echtgenoot. ‘Tijdens het feest zag ik verschillende mannen een stuk nemen, waarop er oudere vrouwen naar hen toeliepen en hen meenamen’, vertelt hij.

Halfbroer

Hasan was niet alleen gekomen om zijn ooms te ontmoeten. Zijn vader had hem ook verteld dat hij nog een zoon had in Turkije en dat de moeder van Hasans halfbroer nog in de buurt van Trabzon woonde. ‘Toen ik mijn ooms vroeg waar ze woonden, wilden ze mij meteen het hele verhaal vertellen, maar ik weigerde. Ik wilde hen eerst ontmoeten en het verhaal van hen te horen krijgen.’

De volgende dag vertrok hij samen met een neef om de eerste vrouw van zijn vader te bezoeken. Toen ze aanbelden, deed een jong meisje, dat later de dochter van zijn halfbroer bleek te zijn, de deur open. Hij vertelde haar wie ze zochten en ze vroeg hen om even te wachten. ‘Even later kwam ze terug en liet ze ons binnen in hun statige woning.’

‘Kijk papa, dat is je broer, Hasan.” Toen lachten we en omhelsden we elkaar.

Het meisje leidde hen doorheen het huis, naar een oude vrouw, de eerste echtgenote van Hasans vader. ‘Ze had typische Griekse trekken en je kon zien dat ze ooit heel erg mooi was geweest’, vertelt hij. Toen Hasan zich wilde voorstellen, onderbrak ze hem. Ze wist al wie hij was. ‘We begonnen meteen te praten over het verleden en mijn vader.’ Ze zei dat mijn halfbroer even later zou thuiskomen

Toen hij binnenkwam, schrok Hasan. Hij leek als twee druppels water op zijn vader. ‘Het was een heel moeilijk moment, we wisten niet hoe we moesten reageren. Zijn dochter brak het ijs door te zeggen: ‘Kijk papa, dat is je broer, Hasan.” Toen lachten we en omhelsden we elkaar.’

Tweede moeder

Het huwelijk tussen Hasans vader en zijn eerste vrouw heeft niet lang geduurd. Ze hadden beiden een andere religie: zijn vader was moslim, de vrouw Grieks-orthodox. Maar ze groeiden wel op in dezelfde buurt en toen ze zwanger werd van Hasans vader, besloten ze te trouwen. ‘Niet iedereen was daar blij mee, zowel om religieuze als etnische redenen, maar ze hebben toch doorgezet’, vertelt Hasan trots.

Ze werd een tweede moeder voor hem, en hij haar tweede zoon.

Ze huwden in een moskee. ‘Mijn vader heeft zijn vrouw nooit gedwongen om zich te bekeren, dat deed ze vrijwillig.’ Uit respect voor haar en haar familie, regelde Hasans vader ook een dienst in de kerk, ‘een mooi en vooral vooruitstrevend gebaar’. De druk door de gemeenschappen werden uiteindelijk te groot en Hasans vader besloot Turkije te verlaten, waarna hij Hasans biologische moeder ontmoette.

De dagen na hun eerste ontmoeting leerde Hasan zijn halfbroer en zijn moeder beter kennen. Ze bezochten samen een Grieks-orthodoxe kerk. ‘Ze hield de handen van mijn broer en mij de hele tijd stevig vast. Ook tijdens de dienst’, vertelt hij. Ze werd een tweede moeder voor hem, en hij haar tweede zoon.

Meisje uit de bergen

Een week later vertrok Hasan weer naar België. Zijn ooms, zijn broer en zijn tweede moeder, kwamen hem uitzwaaien. ‘Ze maken nu allemaal deel uit van mijn familie. Na al die jaren zijn we eindelijk verbonden’, verklaart hij.

In de vertrekhal kwam er een jonge vrouw naar hem toe. Aan haar klederdracht kon Hasan zien dat het meisje in de bergen woonde. Ze droeg een klein pakje bij zich. ‘Toen ik het opende, zag ik een stuk taart met haar naam erop’, vertelt hij.

‘Toen ik het pakje opende, zag ik een stuk taart met haar naam erop’

Hasan wist niet meteen wat te doen. Hij kende de gevolgen als hij van de taart zou eten, maar het stuk gebak weggooien zou haar misschien beledigen. Gelukkig had een oudere vrouw de twee in de gaten. Ze stelde Hasan gerust en nam het pakje uit zijn handen. ‘Ik kon nog net zien hoe de oude vrouw het terug aan het meisje gaf. Ik gebaarde dat het me speet, waarop ze naar me lachte’, vertelt hij.

Een jaar later keerde Hasan terug naar Turkije. Zijn neef had hem gebeld. Oom Ali was ernstig ziek en wilde Hasan nog graag spreken. ‘Tijdens ons laatste gesprek vertelde ik hem dat ik nog iets wilde vragen. Maar voor ik mijn vraag kon stellen, had hij al een antwoord klaar: “Nee, het meisje is nog niet gehuwd.” Hij vertelde me dat ze nog altijd op me wachtte, misschien doet ze dat vandaag nog steeds.’