Wordt water door klimaatverandering een conflictgrondstof?

Wateroorlog is in Azië geen science fiction meer

Chintohere (/ Public domain (CC0)

Water spuit uit de geopende sluisdeuren van de srisailamdam in Indoa

Het smeltwater van het hooggebergte van de Himalaya is al sinds het begin der tijden een levensader voor de Aziatische beschavingen. Woeste stromen banen zich kronkelend een weg naar beneden en dragen vruchtbaar sediment richting zee. Onderweg voeden ze de droge bodem. Rivieren als de Brahmaputra, de Ganges of de Indus liggen, met hun vele vertakkingen, aan de basis van de culturele en sociaal-economische ontwikkeling in Azië.

Moeder natuur houdt geen rekening met landsgrenzen, veel van die vitale rivieren lopen door verschillende naties heen. Dat zorgt voor frictie. De economische en industriële heropleving van het Aziatische continent, van China en India in het bijzonder, gaat gepaard met een ongeziene nood aan water. Zonder water en energie stokt de groei van de Aziatische reuzen, de strijd om grondstoffen is losgebarsten. Water is een conflictgrondstof met het potentieel om het nieuwe olie te worden, met als verschil dat er geen alternatieven voor bestaan.

Dorst

Azië heeft dorst, veel dorst. De enorme demografische groei zet in combinatie met grootschalige landbouw, een razende industrialisering en verstedelijking steeds meer druk op de voorraad drinkbaar water. Nergens ter wereld is de vraag naar water zo toegenomen als in Azië, schrijft Brahma Chellany, professor Strategische Studies aan het Centrum voor Beleidsonderzoek in New Delhi. ‘Zo goed als alle belangrijke Aziatische economieën ervaren een nijpend tekort aan water. De jaarlijkse hoeveelheid zoet water per capita in Azië komt nog niet eens aan de helft van het globaal gemiddelde.’

‘De jaarlijkse hoeveelheid zoet water per capita in Azië komt nog niet eens aan de helft van het globaal gemiddelde’

Verspilling en inefficiënt gebruik van kostbaar water maken de precaire situatie er niet beter op. Meer dan tachtig procent van het zoet water in Azië wordt gebruikt in de landbouw, verduidelijkt Chellany. ‘Kleinschalige irrigatielandbouw belet structurele investeringen in nieuwe technologie en innovatie om efficiënter om te gaan met water. Azië moet dringend meer voedsel produceren met minder water, want de stedelijke en industriële centra zullen er steeds meer opeisen.’

De toegenomen welvaart op het Aziatische continent heeft andere leefgewoonten met zich meegebracht: steeds meer mensen eten vlees. Een studie door Asia Research and Engagement schat dat er tegen 2050 dubbel zo veel water nodig zal zijn in de veeteelt om de groeiende vraag naar vlees te kunnen volgen. Water is niet alleen cruciaal voor de voedselveiligheid van de Aziatische groeilanden, technologische innovatie en de recente focus op hernieuwbare energie zorgen voor een extra dimensie.

Waterkracht

Azië kampt bijgevolg niet alleen met een acuut tekort aan water, het continent schreeuwt ook om energie. Volgens het Internationaal Energieagantschap zal de globale vraag naar energie tegen 2040 met 30 procent stijgen. Azië is verantwoordelijk voor maar liefst twee derde van die verwachte groei. China en India nemen het leeuwendeel voor hun rekening. Het agentschap rekende uit dat als China zijn economisch groeitempo wil aanhouden, het tegen 2040 het equivalent van de Verenigde Staten moet toevoegen aan zijn energienetwerk, India het equivalent van de Europese Unie.

Om aan die enorme vraag naar energie te voldoen, zetten beide groeilanden zwaar in op hernieuwbare energie. Waterkracht is daar een van de meest kost-effectieve en stabiele vormen van, weet Kejun Jiang, onderzoeker aan het Energy Research Institute in Peking. ‘Zowel China als India willen hun potentieel aan hydro-energie optimaal benutten. Het transnationale karakter van de grote rivieren zorgt voor grote nervositeit op dat vlak.’

Infrastructuur voor het opwekken van hydro-energie kan ingezet worden als politiek wapen

Water is de belangrijkste grondstof voor de sociaaleconomische ontwikkeling in Azië, zeker nu het ook steeds belangrijker wordt voor de energieveiligheid van de Aziatische groeilanden. Infrastructuur voor het opwekken van hydro-energie kan dus ingezet worden als politiek wapen. Waterkrachtcentrales, dammen en stuwmeren stellen landen in staat enorme hoeveelheden zoet water op te slaan of zelfs hele rivieren af te leiden. Lagergelegen landen kunnen onder druk worden gezet of bedreigd: ‘Let maar op, of we draaien de kraan toe’.

Dat draagt volgens professor Jonathan Holslag bij tot het klassieke veiligheidsdilemma dat zich tussen China en India aan het ontwikkelen is. ‘Beide landen voelen steeds meer druk om hun nationale watervoorraad veilig te stellen. Maatregelen die dat moeten verzekeren, zoals het aanleggen van een stuwmeer, kunnen door de ander als een dreiging opgevat worden’. Door die existentiële onzekerheid en het gebrek aan transparantie over de plannen van de ander, is het aanleggen van dammen een race tegen de tijd.

Dam racing

Dam racing is uitgegroeid tot een geopolitieke bezorgdheid in Azië, waar al meer dammen liggen dan in de rest van de wereld samen. Bij het maken van die optelsom springt er een land uit het oog. ‘China heeft meer dan de helft van alle grote dammen op onze planeet’, zegt Chellany, ‘en de Chinese overheid is niet van plan om het daarbij te laten. Bovendien claimt China absolute soevereiniteit over het water dat zich op zijn grondgebied bevindt, ze houden bijna geen rekening met de landen die verder stroomafwaarts liggen.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Geen enkele andere natie dient als rivierhoofd voor zo veel andere landen als China

Dat is problematisch, geen enkele andere natie dient als rivierhoofd voor zo veel andere landen als China. Bovendien ondertekende China tot op vandaag geen enkel formeel verdrag of akkoord over het delen van water. Nu water steeds kostbaarder en schaarser wordt, maken lagergelegen landen zich zorgen. India is bijzonder kwetsbaar voor de Chinese bouwwoede. Meer dan de helft van het rivierwater dat Chinees grondgebied verlaat, stroomt India binnen. Het grootste deel daarvan komt van de machtige Brahmaputra, veruit de belangrijkste rivier die beide grootmachten met elkaar delen en die India van een derde van zijn voorraad zoet water voorziet.

In 2015 huldigde China de eerste dam in op de Yarlung Zangbo, zo heet de Brahmaputra in China. De Chinese overheid plant nog drie extra grootschalige projecten op de rivier, maar laat weinig informatie los. India maakt zich zorgen, er gaan geruchten dat China de levensnoodzakelijke rivier wil afleiden richting het binnenland via een netwerk van tunnels. Die plannen staan beschreven in de controversiële publicatieTibet’s Water Will Save China dat in 2005 verscheen en door een aantal hooggeplaatste Chinese partijleden werd gesteund. Professor Holslag trekt die geruchten in twijfel, maar de geheimzinnigheid van de Chinese regering doet de relatie met India geen deugd. Hydropolitiek is brandend actueel in het zuiden van Azië en het bouwen van dammen doet de spanning in de regio sterk toenemen.

Preston Rhea (CC BY-SA 2.0)

De Yarlung Zangbo

Een bron van conflict

In de strijd om water, de basisgrondstof voor al het leven, wordt de infrastructuur om waterkracht op te wekken misbruikt om te anticiperen op de schaarste die zal komen. De bestaande grensconflicten tussen China en India, veelal om hooggelegen en waterrijke gebieden, krijgen zo een extra impuls. Vorige zomer stonden Chinese en Indiase troepen recht tegenover elkaar op het plateau van Doklam, Buthan. ‘De Doklam standoff was een ernstig incident dat jaren van intensieve diplomatie dreigde teniet te doen. De toegang tot water en het hooggebergte hebben een bepalende rol gespeeld.’ legt Samir Saran van de Observer Research Foundation uit New Delhi uit.

Zowel India als China heeft steeds meer nood aan water, terwijl de opwarming van de aarde ervoor zorgt dat er straks minder zal zijn. Er is dus absoluut nood aan een regionaal regime rond het delen van water, anders dreigt er militaire confrontatie. Wateroorlogen zijn geen science fiction meer in het zuiden van Azië.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2770   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2770  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.