België verliest het zwaarst in het IMF

België heeft iets te verliezen in het IMF, de belangrijkste mondiale bestuursorganisatie op financieel-economisch vlak. In geen enkele internationale instelling weegt ons land immers zo zwaar als in het Fonds. Qua stemmenaantal komt België –tot wanneer de nieuwe stemmenverdeling bekrachtigd wordt– op de twaalfde plaats –vóór grote landen als India, Indonesië, Brazilië, Mexico en Australië. Formeel gezien is die “macht” gebaseerd op wat België aan geldmiddelen inbrengt in het Fonds –zijn zogenaamde quotum– en dat steunt dan weer op zijn economisch gewicht. Dat laatste wordt evenwel berekend met een formule die complexe politieke evenwichten moet respecteren. Dikwijls moet de formule bijvoorbeeld zo “werken” dat land X zeker niet minder stemmen heeft dan land Y. Als België al die jaren zo’n sterke positie had in het IMF, is dat dus ook omdat de grootmachten –de VS op kop– ons land goedgezind waren toen het Fonds werd opgericht. Dat de VS het uranium van Belgisch-Congo konden gebruiken voor de atoombommen waarmee Japan op het einde van de Tweede Wereldoorlog tot overgave werd gedwongen, kon daarbij zeker geen kwaad.

Die gunstige machtsverdeling zorgde er ook voor dat België sinds 1945 een Executive Director (ED) in het IMF had, een van de 24 bestuurders die wekelijks beslissingen nemen in de IMF-bestuursraad. Zo’n ED biedt toegang tot informatie, macht en status. Sinds meer dan tien jaar is Willy Kiekens de Belgische ED in het IMF.

Oververtegenwoordigde landen

Maar de wereld verandert. Het Europese gewicht in de wereldeconomie neemt af, dat van landen als China, India en Brazilië groeit snel. Dat moet zich op de een of andere manier ook vertalen in het IMF. Voorwaarde is dat de lidstaten het eens raken over een andere machtsverdeling. Evident is dat niet, want landen houden natuurlijk graag vast aan verworven posities. Maar je kan het licht van de zon niet blijven ontkennen. Toen het wereldgeldsysteem in 2008 aan de rand van de afgrond stond, moest er wel gepraat worden met alle “systemisch belangrijke” landen. In een handomdraai werd de G20 –tot dan een vrij obscure bijeenkomst van de ministers van Financiën van de twintig leidende economieën– opgewaardeerd tot hét overlegorgaan dat de wereld door de crisis moest loodsen. Het was die informele club –waar België overigens geen zitje in heeft– die in het najaar van 2009 besliste tot een ‘verschuiving van quota van minstens vijf procent in het IMF, van oververtegenwoordigde naar ondervertegenwoordigde landen’.

Het was meteen duidelijk dat met “oververtegenwoordigde landen” kleine Europese landen als België, Nederland of Zwitserland bedoeld werden. En dat de Europeanen twee van hun acht ED’s moesten inleveren. In de wandelgangen van het Fonds, en vooral op bijeenkomsten van de ministers van Financiën vorig jaar in Zuid-Korea, werd onderhandeld over de nieuwe stemmenverdeling. Er kwam opnieuw een “formule” aan te pas om het economisch gewicht van landen te berekenen, maar zoals altijd speelde ook de politiek. Eind 2010 werd de nieuwe machtsverdeling in de IMF-bestuursraad met de vereiste 85 procent goedgekeurd. Tegen eind 2012 moeten ook de zogenaamde IMF-gouverneurs –de ministers van Financiën of gouverneurs van de nationale bank– met de nieuwe verdeling instemmen.

De nieuwe verdeling

België leverde in wat het in 1945 teveel kreeg. Het zakt naar de achttiende plaats.

Opvallend in de nieuwe stemmenverdeling is dat de rijke landen met een zesde van de wereldbevolking nog altijd 55,3 procent van de stemmen hebben. De grootste stijgers zijn Zuid-Korea en China, die hun stemmengewicht meer dan verdubbelen. België levert haast veertig procent van zijn stemmengewicht in. Dat is de grootste daling, een pak meer dan Nederland, Zwitserland en Zweden, die het op 25 procent houden. Naar verluidt leverde België nu in wat het in 1945 teveel kreeg. Het zakt naar de achttiende plaats.

België en Nederland stemden vóór het akkoord, Zwitserland onthield zich. Intussen hebben België en Nederland beslist de krachten te bundelen. Zo maken ze immers veel kans om samen een directeur in de IMF-bestuursraad te behouden. Dat zit zo. In het IMF vormen de meeste landen stemgroepen –behalve acht grote landen die een eigen ED hebben. Die stemgroepen worden dan in de bestuursraad vertegenwoordigd door een ED uit het “gewichtigste” land van de stemgroep. Zo spreekt de Belgische ED nu namens Luxemburg, Turkije, Kosovo, Oostenrijk, Slovakije, Tsjechië en Slovenië.

In de nieuwe constellatie met Nederland volstaat het al dat Luxemburg, Slovenië en Oostenrijk tot de stemgroep toetreden om 4,39 procent van de stemmen te hebben –zeker voldoende om een stemgroep te vormen. Komen er nog landen bij, dan wordt de stemgroep een van de grootste, waardoor hij naast een ED en een plaatsvervangende ED ook nog recht geeft op een of meerdere adviseurs in de bestuursraad. Het idee is dat Nederland en België om beurten de ED en de plaatsvervangende ED leveren, terwijl andere landen zoals Oostenrijk dan een adviseur zouden krijgen.

Hoe Zwitserland en de Scandinavische landen het aanpakken om hun zetel te redden, is onduidelijk. Zeker is dat de kwestie er meer ruchtbaarheid in het parlement krijgt dan bij ons, waar traditioneel weinig aandacht is voor onze rol in internationale instellingen.

België en Nederland stuurden eind vorig jaar de Franse president Nicolas Sarkozy een brief met de vraag of zij niet om beurten, als vertegenwoordiger van de kleine Europese landen, in de G20 zouden kunnen zetelen. Sarkozy, die dit jaar de G20 leidt, heeft zelfs niet gereageerd. Ook de Duitsers reageerden koel. De Amerikaanse minister van Financiën Tim Geithner liet informeel weten dat hij er niets op tegen had, maar anderzijds willen de VS vooral dat er minder Europeanen aan de G20-tafel zitten. De Belgo-Nederlandse poging tot inbraak in de G20 lijkt dus kansloos. De hoop dat de Belgen geregeld een directeur in het IMF blijven hebben, is minder ijdel.