Maart 2007

Wapenhandelaars gaan vrijuit
Een explosieve lading van 91 containers vol tankonderdelen en veertig militaire vrachtwagens vertrok vanuit de haven van Antwerpen naar Nederland en belandde via Rotterdam in conflictgebied Eritrea. Een nieuwe update van het wapenhandeldossier dat aan het licht kwam door het onderzoekswerk van MO*redacteur Kristof Clerix.

Op vrijdag 24 januari 2003 werden de 91 containers en 40 trucks in Antwerpen op de Skagen (thans de Ann-Sofie Scan) geladen. Het containerschip voer onder de vlag van Antigua en was via Nordana Lines door een Deens bedrijf gecharterd. Eens het schip in de Rotterdamse haven was aangekomen, wijzigde de kapitein tegen alle afspraken in de bestemming op de vrachtbrief. Op zondag 26 januari vertrok hij richting Eritrea. De Nederlandse douane ging pas na het weekend polshoogte nemen. Te laat, de vogel was al vliegen.

Nadat Nederland er achter was gekomen dat het wapentuig onderweg was naar Eritrea, vroeg het aan België om het schip terug te roepen. Bot: ‘Vanuit België werd echter geen corrigerende actie ondernomen.’ Nederland en België waren het immers oneens over wie juridisch de beste troeven in handen had om het schip onderweg terug te roepen. Vandaag twisten Brussel en Den Haag nog steeds over wie de wapenhandelaars moet vervolgen. Nederland redeneert dat de minnelijke schikking met de Belgische douane door de andere partijen is geschonden omdat de containers nooit bij bestemming EP Shipping zijn afgeleverd: ‘Strafvervolging kon derhalve in België plaatsvinden.’

Op basis van die redenering vroeg de Nederlandse Justitie in juli 2005 dan ook aan België om de strafvervolging over te nemen. Het federale parket in Brussel verklaarde zich echter onbevoegd. Het volgde de redenering van de Belgische douane, die vindt dat de minnelijke schikking uitgevoerd is en daarmee de in België vastgestelde overtreding definitief is bestraft. De wapenhandelaars gaan bijgevolg vrijuit.

Wereldbank en IMF verliezen greep op de wereld
DE KRIMPENDE REUZEN
Het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank hebben het moeilijk om hun greep op de ontwikkelingslanden te behouden. De oorzaak ligt niet bij betogende andersglobalisten, maar bij goed functionerende economieën en geldmarkten. Een zoveelste teken dat de machtsverhoudingen in de wereld verschuiven. Hoe is het zo ver gekomen? En waarom staan de critici niet feestend op hun barricaden? John Vandaele zocht het uit.
De omwenteling wordt niet aangekondigd op de voorpagina’s van de kranten, maar zit verscholen in kleine berichten op de economiebladzijden. China beschikt over bijna een kwart van alle buitenlandse geldreserves ter wereld. Brazilië, Argentinië, Indonesië, Uruguay en de Filipijnen betalen hun schulden aan het IMF vervroegd terug –al dan niet met steun van Venezolaanse petrodollars. Het IMF heeft historisch weinig leningen uitstaan en komt daardoor zelf in de financiële problemen. China belooft de Afrikaanse landen voor miljarden dollar zachte leningen, zonder de vele voorwaarden die IMF en Wereldbank eraan zouden verbinden. Het is maar een greep uit het nieuws dat de voorbije maanden druppelsgewijs de fundamentele veranderingen in de wereld van de economische verhoudingen illustreert.

Het effect van deze verschuivingen is dat de ooit oppermachtige Bretton Woods instellingen –het IMF en de Wereldbank werden in 1944 opgericht in het Amerikaanse stadje met die naam– aan macht inboeten. En zolang ontwikkelingslanden er niet meer te zeggen krijgen, zullen heel wat van die landen dat niet eens betreuren.

Dubbelinterview
DE EU MOET HAAR EIGEN VOORBEELD VOLGEN
Op 25 maart viert de Europese Unie de vijftigste verjaardag van het Verdrag van Rome. Met 27 leden is de EU vandaag de grootste economie ter wereld, het meest avontuurlijke politieke experiment van de voorbije eeuw en een koploper op het vlak van welvaartspreiding. MO* wou weten of de rest van de wereld ook blij is dat de EU bestaat en welke verwachtingen er in het Zuiden leven tegenover de Unie. We spraken daarover met de Pakistaanse topjournalist Ahmed Rashid en met de Zuid-Afrikaanse activist Kumi Naidoo.

Ahmed Rashid werd wereldberoemd met zijn boek Taliban. Militante islam, olie en fundamentalisme in Centraal-Azië. Hij schrijft regelmatig bijdragen voor de Wall Street Journal, BBC, Far Eastern Economic Review en andere toonaangevende media.

Kumi Naidoo hielp het ANC omvormen tot een legale politieke partij en bekleedde vervolgens een aantal belangrijke posten zoals woordvoerder van de Onafhankelijke Verkiezingscommissie. Naidoo leidt de Global Call to Action against Poverty, beter bekend als de campagne met de witte armbandjes.

Afghanistan  
DE OORLOG DIE NIET VERLOREN MOCHT WORDEN
‘Het is hier, in dit uitzonderlijke stuk woestijn, dat de toekomstige veiligheid van de wereld vorm krijgt’, zei Tony Blair eind 2006 op bezoek bij de Britse troepen in Zuid-Afghanistan. De Afghanen vrezen dat de sleutelrol die hun land toebedeeld krijgt in de geopolitiek van de 21ste eeuw allesbehalve een zegen is. Zij willen de wereld niet redden, ze willen scholen, elektriciteit, gezondheidszorg. Gie Goris ging op bezoek bij de Belgische militairen in Kaboel en Kunduz en sprak met de Afghaanse burgers rond wie de hele Navo-operatie zou moeten draaien.

Onder de voorbijschuivende sneeuwwolken hangt een bruine, allesomvattende stofwolk. Enkele dagen later zakken de wolken om in dikke vlokken op Kaboel neer te dalen en is er van licht al helemaal geen sprake meer. Het stof is weliswaar weg, maar modder vult nu het hele vergezicht. Overigens lijkt heel Afghanistan opgetrokken uit leem en aangestreken aarde. Langs de weg van Kunduz naar Kaboel versmelten de boerenerven met de aarde waarop ze gebouwd zijn. De kleine woningen zijn gevat in gesloten, lemen wallen. De enige kleur in het landschap komt van de –altijd gesloten– ijzeren poorten van die woonerven. Met fel rood, blauw of groen accentueren zij de extreme scheiding tussen buiten en binnen, tussen openbare ruimte en privéruimte, tussen mannenwereld en vrouwenwereld. Met het dalen van de temperatuur, stijgt de uitzichtloosheid. Afghanistan lijkt verdwaald in een eindeloze winter die zelfs met het wisselen van de seizoenen niet meer kan overgaan.

Waarheid, fundamentalisme en globalisering
KARDINAAL WILLIAM LEVADA: ‘Het neoliberalisme vloekt met de socliale leer van de kerk’
Kardinaal William Joseph Levada, de numero due van de rooms katholieke kerk, komt binnenkort naar ons land. De prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer ­–zeg maar het katholieke ministerie van ideologie– maakte uitgebreid tijd voor MO*, in een van de eerste diepgaande interviews die hij gaf sinds zijn aanstelling in mei 2005. Een gesprek over religieus fundamentalisme en de sociale betekenis van geloof, de relatie met de islam en de uitwassen van de globalisering.

Mgr. Levada was tot twee jaar geleden aartsbisschop van San Francisco, en zijn Amerikaanse verleden klinkt sterk door in de –uitdrukkelijk conservatieve– kijk die hij heeft op kerk en samenleving. Wij wilden het met hem niet in de eerste plaats hebben over de typisch Amerikaanse kerkzorgen –het homohuwelijk, de pedopriesters, abortus– wel over mondiale thema’s als de relatie tussen christenen en moslims, en tussen Europa en de buren in de islamitische wereld.

Jos Delbeke over de EU en klimaatverandering
‘De tanker van onze economie moet van koers veranderen.’
Het nieuwste rapport van het Internationaal Klimaatpanel legt sterke bewijzen op tafel. De planeet warmt op in een nooit eerder gekend tempo. Dat proces is door menselijke activiteiten op gang gebracht en is inmiddels onomkeerbaar geworden. MO* vroeg EU-topambtenaar Jos Delbeke of Europa de ernst van het probleem inziet, er gepast op reageert en klaar is voor de onvermijdelijke opwarming.

Jos Delbeke is directeur van het Directoraat Generaal Milieu van de EU en verantwoordelijk voor Klimaatwijziging, Energie en Transport. Als rechterhand van Margot Wallström, EU-Milieucommissaris onder Romano Prodi (1999-2004), was Delbeke nauw betrokken bij de onderhandelingen om het Kyotoprotocol geratificeerd te krijgen, ook toen de Verenigde Staten afhaakten. Als milieu-econoom is Delbeke de architect van het EU-emissiehandelssysteem, het belangrijkste instrument van de EU om de Kyotonorm te halen.

En verder:

Kosovo wacht niet af
ONDERNEMEN IN DE TUSSENTIJD
Sinds de oorlog  in ‘99 heeft de internationale gemeenschap heel wat geld veil gehad voor Kosovo. Veel is daar niet van te merken. Zelfs in de hoofdstad Pristina slaan de generatoren dagelijks aan om voor stroom te zorgen. Om maar te zwijgen van het platteland, waar zelfs stromend water en asfaltwegen ontbreken. Kosovo staat voor beslissende maanden: wordt het wat met die onafhankelijkheid? Staat Rusland dat toe? Wat zijn de garanties dat de Servische minderheid in peis en vree kan blijven wonen in een zee van meer dan 90% Albanese Kosovaren ? En vooral, is zo’n kleine staat leefbaar, kunnen mensen daar hun brood verdienen? Kristien Bonneure zocht het ter plaatste uit.

RED DE BOOMHAKKER
De inwoners van de bosrijke bergen van Roemenië weten nog niet zo zeker of ze blij moeten zijn met de recente toetreding van hun land tot de EU. Voorlopig worden de bomen nog op traditionele wijze gehakt. Tim Dirven maakte er berelden van.

Terug naar Start
Vorig jaar keerden 2811 migranten vrijwillig terug naar hun thuisland. België hielp hen via het REAB-programma aan de nodige documenten, gaf hen een vervoerticket en 250 euro zakgeld. Sinds 2006 kunnen kandidaat terugkeerders ook aankloppen bij het Reïntegratiefonds, dat hen extra begeleidt. Geen overbodige luxe, want terugkeren naar het land dat je definitief dacht te verlaten, is opnieuw vertrekken.

Centraal-Afrikanen op het Wereld Sociaal Forum  in Nairobi
VERDWALEN OP DE FOOR
Het eerste Wereld Sociaal Forum op Afrikaanse bodem lokte gemengde reacties uit. 11.11.11-medewerker Kris Berwouts trok eind januari met een aantal van zijn Centraal-Afrikaanse partners naar Nairobi en noteert hun verbazing, kritiek en bewondering.

James Cañón
‘Vrouwen moeten hun stempel kunnen drukken op de maatschappij.’
Het meest opvallende van Colombia is misschien niet het kluwen van geweld, maar wel de creativiteit waarmee de Colombianen naar uitwegen en nieuwe zuurstof zoeken. Dat doen ze onder andere in de verbeeldingskracht van verhalen. De Colombiaanse schrijver James Cañón, die zijn vaderland ruilde voor New York, kijkt naar de realiteit in zijn land van op afstand, en ziet dingen die hij niet eerder zag. Met zijn debuutroman wil hij een antwoord geven op Marquez’ Honderd jaar eenzaamheid. ‘Als je alle geweld grondig beu bent, ga je op zoek naar een utopie.’

BIER MET EEN EERLIJK KRAAGJE
Sinds een paar jaar tref je op de Belgische zomerfestivals de Mongozo-bieren aan: fair tradebieren met een exotisch tintje. Bij de grote bierdrinkende massa is het bier nog niet echt gekend. Een te vreemde eend in de bijt?

DE BOSSEN VAN CONGO
De Wereldbank werkt al jaren aan regels om de roofbouw van een van ’s werelds rijkste ecosystemen, de Congolese wouden, te voorkomen. Greenpeace vreest dat die maatregelen niet volstaan: de corruptie is te sterk.

TUBERCULOSE
De ziekte van de armen is nooit echt weggeweest, maar nu is ze in alle hevigheid terug, en moeilijker te bestrijden dan ooit.

Wereldhandel in voedsel
Ex-VN baas Kofi Annan vindt het een schande dat Afrika niet in staat is zichzelf te voeden. Boeren en ngo’s willen daar wat aan doen.

POLITIEK EN ARCHITECTUUR
Architectuur is geen autonome kunst. Ideologieën, geopolitieke verhoudingen of dreigende terreuraanslagen geven hedendaagse bouwplannen mee vorm.

Vlamingen in Midden-Amerika
BLOED VLOEIT WAAR HET NIET GAAN KAN
Serge Berten werd 25 jaar geleden opgepakt en vermoord in Guatemala. Michaël De Witte sneuvelde 20 jaar geleden in El Salvador. Ook Walter Voordeckers, Ward Capiau en Fons Stessel lieten hun leven in de strijd om rechtvaardigheid in Midden-Amerika. Wat betekenen die offers nog voor de 21ste eeuw?

Een jaarabonnement op MO*magazine kost slechts 20 euro en kan je hier bestellen.