Hugo Chávez: nieuwe vijand voor het Vrije Westen?

Hugo Chávez maakt geen geheim van zijn bewondering voor Cuba. ‘Als één van de twee wordt aangevallen door het imperialisme, zullen ze het tegen alle twee moeten opnemen, want we zijn heel nauw met elkaar verbonden’, aldus Chávez. In Venezuela zijn effectief duizenden Cubanen actief op het platteland en in de sloppenwijken, als dokter, tandarts, of als animator in alfabetiseringsprogramma’s.
In ruil hiervoor krijgt Cuba Venezolaanse petroleum aan gereduceerde prijzen. Die vriendschap met Cuba gaat hand in hand met een aversie voor de politiek van de VS. Op dit vlak wikt Chávez zijn woorden niet. ‘De staatsgreep tegen mijn beleid, in april 2002, was made in USA ‘, stelt hij onomwonden op publieke meetings. Of nog: ‘Het kapitalisme moet overwonnen worden door het socialisme. Het echte socialisme van gelijkheid en gerechtigheid, maar op een democratische manier en niet zoals mister Superman ons vanuit Washington wil opleggen’.
De afgelopen maanden neemt Chávez steeds vaker dergelijke stoere taal in de mond, tot grote ergernis van de Bush-regering. Op 28 maart bracht het Amerikaanse blad National Review op de voorpagina een artikel van Otto Reich, Bush’ rechterhand voor Latijns-Amerika tijdens zijn eerste ambtstermijn, met als titel Latin America’s Terrible Two, met name Hugo Chávez en Fidel Castro, die De As van het Kwaad van het westelijk halfrond genoemd worden. ‘De invloed die van deze twee landen uitgaat, moet ingedamd worden voordat ze de democratieën in Colombia, Nicaragua, Bolivia of een ander kwetsbaar buurland ondermijnt’, aldus Reich.
Ook Condoleezza Rice noemde Chávez een “negatieve kracht” in de regio en defensieminister Donald Rumsfeld heeft het over Venezuela als één van de schurkenstaten in de regio. Toch lijkt het moeilijker dan verwacht om Chávez politiek te isoleren. Naarmate de VS harder uithalen naar Venezuela, sluiten de Latijns-Amerikaanse leiders steeds meer de rangen. ‘We dulden geen lastercampagnes of insinuaties tegenover onze vrienden’, zo klonk het onlangs uit de mond van de Braziliaanse president Lula. (adw)

De Bolivariaanse Revolutie

De Bolivariaanse Revolutie, zo noemt Chávez het sociale model dat hij in Venezuela gestalte wil geven, naar de legendarische vrijheidsstrijder Simón Bolívar. Het wezen van die revolutie omschrijft hij als de nauwe samenwerking tussen de burgers en de militairen. De burgers worden opgeleid voor defensietaken en de militairen doen sociaal werk, bouwen huizen en wegen, worden ingezet in gezondheidsprojecten, aan universiteiten of bij onderzoeksprojecten. Wie argwanend staat tegenover dat militaire karakter, wordt door de president gerustgesteld: ‘De militairen zijn ondergeschikt aan de politieke macht, en de hoogste uitdrukking van die politieke macht is de wil van het volk. Bolivar zei al: “Vervloekt zij de soldaat die zijn wapens keert tegen zijn volk”. Spijtig genoeg zijn de militairen in Latijns-Amerika al te vaak ingezet tegen hun eigen volk.’
Gesterkt door de overwinning in het referendum van augustus, dat moest beslissen of hij mocht aanblijven als president, heeft Chávez een aantal beslissingen van dat revolutionaire proces in een stroomversnelling gebracht. Vooraan op de agenda stond de vernieuwing van het militair apparaat. ‘Venezuela zal zich met niemand bemoeien, maar evenmin hoeven anderen zich met onze zaken te bemoeien’, zo klonk het uit de mond van Chávez. ‘We zullen klaar staan om de soevereiniteit van ons land en het Bolivariaanse project te verdedigen.’
Het leger werd verdubbeld tot 100.000 militairen en 30.000 reservisten. Van Rusland kocht Chávez 100.000 AK47’s en 40 MI35 helikopters, met Brazilië sloot het een contract voor de aankoop van 24 gevechtsvliegtuigen en Spanje verkocht aan Venezuela 12 gevechtsvliegtuigen en 4 patrouilleschepen. Sommige Amerikaanse functionarissen vrezen dat al dat militair materiaal in de handen zal komen van de linkse guerrillastrijders in Colombia of van de aanhangers van oppositieleider Evo Morales in Bolivia. Volgens Chávez zelf gaat het simpelweg om de actualisering van de militaire uitrusting van het eigen leger.
De Venezolaanse president maakt intussen wel werk van samenwerking met andere landen uit het Zuiden. Zo was Venezuela samen met Brazilië voortrekker bij de oprichting van de Zuid-Amerikaanse gemeenschap begin december 2004. Venezuela was ook het gastland voor de strategische topontmoeting eind maart tussen de presidenten van Brazilië, Colombia, Venezuela en Spanje. Bedoeling van de bijeenkomst was om de banden met de EU nauwer aan te halen en zo de afhankelijkheid van de VS te reduceren. Op de agenda stonden concrete projecten, zoals Chávez’ stokpaardjes Petrosur, een Latijns-Amerikaanse petroleumalliantie, en Telesur, de creatie van een regionale televisie voor het Zuiden.
Op dit ogenblik gaat 60 procent van de Venezolaanse petroleumexport naar de VS. Voor de VS betekent dit 13 procent van hun import van ruwe olie. Maar Chávez heeft er al mee gedreigd die leveringen stop te zetten als de VS zijn bewind verder ondermijnen. 

Chávez, een leider van het nieuwe type

1 . Chávez is de eerste Latijns-Amerikaanse president is die de neoliberale globalisering een halt toeroept en een einde maakt aan de golf van privatiseringen.
2. Chávez is een democraat is in hart en nieren: hij won niet alleen de democratische presidentsverkiezingen van 1998, maar onderwierp zich bovendien aan een bindend referendum halverwege zijn ambtstermijn (augustus 2004) -iets wat geen enkele president hem voordeed.
3. Chávez’ Bolivariaanse Revolutie kent geen politieke gevangenen, geen media die gecensureerd worden, geen repressie tegen journalisten. En dat ondanks het feit dat de media, in handen van een klein groepje rijken, systematisch de president viseren met leugenachtige berichtgeving en lastercampagnes.
4. Chávez is een revolutionair met een duidelijke doelstelling: de armoede uit de wereld te helpen. Daartoe heeft hij een reeks noodzakelijke hervormingen opgezet waarop men in sommige Latijns-Amerikaanse landen al eeuwen zit te wachten.
5. Chávez is trouw is aan zijn woord: de beloofde landhervormingen zijn in uitvoering, de inheemse rechten worden erkend, alfabetiseringsprogramma’s zijn opgestart, microkredieten worden verstrekt en gezondheidsprogramma’s zijn opgezet.
Dat bijna blinde enthousiasme van Ramonet klopt niet helemaal met de realiteit, bleek toen het Venezolaanse gerecht begin maart aan een schoonmaakoperatie begon. Het startte met name enkele processen tegen tegenstanders van de Bolivariaanse Revolutie: kopstukken van de oppositie die de staking leidden tegen Chávez in december 2002 - januari 2003, en tegen legerofficieren die betrokken waren bij de staatsgreep van april 2002 of die verbonden waren met de aanwezigheid van Colombiaanse paramilitairen in Venezuela. Ook journalisten werden ondervraagd en sommigen effectief tot gevangenis veroordeeld. Teodoro Petkoff, directeur van het oppositieblad Tal Cual, heeft het in dit verband over een uiterst gevaarlijke politisering van de rechtspraak. (adw)

Op de Wereld Sociale Fora wordt principieel geen platform gegeven aan politici. Toch werd Hugo Chávez dit jaar in Porto Alegre door het organiserend comité ingehaald als dé grote belofte voor een andere wereld. Ignacio Ramonet, hoofdredacteur van Le Monde Diplomatique, leidde de president in bij zijn optreden in het Gigantinho-stadion en gaf vijf redenen waarom Chávez volgens hem een nieuw type leiderschap in Latijns-Amerika belichaamt.