Patenten: stimulans of drempel?

Om het Zuiden op het pad van klimaatvriendelijke ontwikkeling te helpen, moeten rijke landen volgens de Klimaatconventie over de brug komen met hun nieuwste groene technologieën. Strakke regels over intellectuele eigendomsrechten en andere belangen staan een soepele overdracht echter in de weg.
De belangrijkste overdracht van technologie van Noord naar Zuid gebeurt vandaag in het veld van hernieuwbare energie. Rijke landen zetten projecten voor duurzame ontwikkeling op in het Zuiden in ruil voor emissierechten –de zogenaamde Clean Development Mechanisms (CMD’s). Heel wat Europese bedrijven hebben zulke projecten lopen, maar tachtig procent ervan situeert zich in China, India, Maleisië, Brazilië en Mexico. De armste landen en sub-Saharaans Afrika schitteren door hun afwezigheid.
Tijdens een werksessie op de klimaatconferentie van Poznán deed Achim Steiner, directeur van het VN-Milieuprogramma (UNEP), hierover zijn beklag. ‘Bedrijven trekken niet naar Afrika omdat hun technologie te duur is en hun patenten er onvoldoende opbrengen. Technologie bereikt Afrika pas wanneer de patenten zijn afgeschreven.’ Nochtans heeft het continent een geweldig potentieel aan hernieuwbare energie. Steiner illustreert dat met een UNEP-project rond de opwekking van geothermische energie in het Oost-Afrikaanse Riff-gebergte. Het project bevindt zich nog in een beginfase en moet nog volop groeien, maar produceert nu al een tiende van de energiebehoefte van Kenia. Volgens Steiner is het de hoogste tijd om een aantal bestaande regels te herzien en een nieuw kader te creëren dat de overdracht van groene technologie naar het Zuiden stimuleert.

Uitzonderingstoestand
Siemens, BP, Shell en Alstom behoren binnen de Europese bedrijven tot de koplopers op het vlak van groene technologie. Met hun projecten voor zonne-energie, windturbines, CO2-zuinige transportsystemen en waterkrachtcentrales maken ze wereldwijd naam en faam. Voor deze bedrijven ligt er vandaag een hele markt te wachten. Struikelblok voor de volle doorgroei van die technologiemarkt naar het Zuiden is het debat over intellectuele eigendomsrechten en patenten. In november vorig jaar wierp de Boliviaanse president Evo Morales de vraag op tafel: ‘Waarom is het niet mogelijk dat alle landen toegang krijgen tot groene technologieën zonder bijkomende patenten en intellectuele eigendomsrechten te betalen?’ Het is een aanzwellend debat, waarbij bedrijven en overheden in rijke landen door milieubewegingen en regeringen uit het Zuiden onder druk worden gezet om de regelgeving in kwestie grondig tegen het licht te houden. Die laatsten verwijzen naar de uitzonderingen voor arme landen op de patentregelgeving voor generische geneesmiddelen tegen aids en malaria. Die uitzonderingen kwamen tot stand binnen de schoot van de Wereldhandelsorganisatie. De razendsnelle opwarming van de aarde en de noodzaak van het Zuiden om een proper ontwikkelingspad uit te zetten, vormen eveneens een uitzonderingssituatie, vinden sommige landen. Ook snelle groeiers als India en China scharen zich achter die claim, wat het debat bemoeilijkt. China droomt er immers van over enkele jaren wereldleider te zijn in groene technologie.
De prikkel van patenten
De Europese Commissie noch de Europese industrie zijn geneigd op die specifieke vraag van de ontwikkelingslanden in te gaan. Patenten en intellectuele eigendomsrechten zijn volgens hen een stimulans voor investeringen en ontwikkelingen. ‘De Europese competitiviteit berust precies op innovatie en toegevoegde waarde –op basis van hoge creativiteit en het beschermen en stimuleren van intellectuele eigendom’, stelt de Directoraat-Generaal Handel van de Europese Commissie. Ook BusinessEurope, de lobbygroep van de EU-industrie, onderstreept het belang van intellectuele eigendomsrechten als stimulans voor bedrijven om nieuwe technologieën te ontwikkelen en te investeren in ontwikkelingslanden.
Landen als China vragen vaak buitenlandse investeerders om hun lokale bedrijven de nodige knowhow bij te brengen. Westerse producenten gaan daar liever op in als ze weten dat hun ontwerpen beschermd zijn. Op een parlementaire vraag van Europarlementslid Bart Staes over technologieoverdracht naar het Zuiden in het kader van de klimaatopwarming, antwoordde de Europese Commissie dat ze rekening kan houden met de bezorgdheden van de ontwikkelingslanden maar dat patenten niet het probleem zijn. ‘De hoge prijzen voor de groene technologieën hebben te maken met complexe productiemethoden, de hoge kosten van de grondstoffen en de knowhow voor ontwikkeling en exploitatie.’ Dat, samen met douaneheffingen en andere handelsbelemmeringen, maken die technologie zo duur, aldus de Commissie.

Europees investeringsfonds
Om zowel de stimulans voor de bedrijfswereld te behouden als de internationale regelgeving binnen de WTO te respecteren, heeft de EU een instrument ontworpen dat Europese bedrijven stimuleert hun groene technologie aan het Zuiden over te dragen. Onder het Directoraat-Generaal Milieu en EuropeAid (dat de buitenlandse hulp van de Europese Commissie coördineert) werd het Global Energy Efficiency and Renewable Energy Fund in het leven geroepen. Dat fonds werkt als een exportkredietagentschap en biedt garanties aan bedrijven die investeren in projecten inzake energie-efficiëntie, hernieuwbare energie en de strijd tegen luchtvervuiling in ontwikkelingslanden. De Commissie heeft, samen met Duitsland en Noorwegen, 110 miljoen euro in het fonds gestort voor de periode 2007-2011.
Het fonds doelt op kleinschalige projecten onder de tien miljoen euro, met een speciale prioriteit voor de ACP-landen –79 ontwikkelingslanden in Afrika, de Caraïben en de Pacific. Op de conferentie in Poznán maakte Europees Commissaris Stavros Dimas de eerste twee projecten bekend die –voor 22 miljoen dollar– steun krijgen uit dit fonds. Het gaat om een project voor hernieuwbare energie in sub-Saharaans Afrika en Zuidelijk Afrika, en om een project in India. De investeringen gaan naar windenergie, kleinschalige waterkrachtcentrales, het herstel van biomassa en methaanemissies. Het Europees investeringsfonds moet nog tot volle ontwikkeling komen. Bedoeling is om te groeien tot een budget van 200 miljoen euro, voor garanties inzake risico-investeringen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Latijns-Amerika & ecologie
    Alma De Walsche schrijft over ecologische thema’s, van klimaat- en energiebeleid, over landbouw- en voedsel tot transitie-initiatieven en baanbrekers. Ze volgt al enkele decennia Latijns-Amerika, met een speciale focus op de Andeslanden.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.