Politieke moed?

Jaap de Hoop Scheffer was de vorige secretaris-generaal van de Navo. Geen kleine jongen dus. Op de druk bijgewoonde State of Europe-conferentie midden oktober in Brussel zei de Nederlandse topdiplomaat: ‘Europa kan zich geen eenentwintigste-eeuwse versie van neutraliteit light permitteren.’ Uit de rest van zijn discours werd duidelijk dat zijn stelling inhoudt dat Europa zich meer moet bewapenen, dat de Europese Unie haar terughoudendheid om militair op te treden moet afleggen én dat ze zich militair moet manifesteren op het wereldtoneel –uiteraard binnen een gezamenlijke Navo-strategie.

Het is niet de uitspraak die verbazing wekt, noblesse oblige, wel het feit dat de verzamelde beslissende klasse van Europa zich achter die krijgshaftige toekomstvisie leek te scharen.

De opvolger van de Hoop Scheffer, de Deen Anders Fogh Rasmussen, legde diezelfde dag de militaire lat nog een paar niveaus hoger, door onverkort te pleiten voor een rakettenschild van Vancouver tot Vladivostok. Dat zou de enige manier zijn om de westerse mensheid te beschermen tegen de Iraanse nucleaire dreiging. Een kniesoor die opmerkt dat Iran geen atoomwapens bezit, in tegenstelling tot de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland, China, Pakistan, India, Noord-Korea en Israël.

We hebben, met andere woorden, een onberekenbaar duur verdedigingssysteem nodig tegen wapens die er (nog) niet zijn, terwijl ons gevraagd wordt op beide oren te slapen dankzij de wapens die er wél en in overvloed zijn. De kosten van die reëel bestaande atoomwapens worden door Christoph Frei, secretaris-generaal van de World Energy Council, geschat op bijna 57 miljard euro per jaar, waarvan de Verenigde Staten 37 miljard euro voor hun federale staatsbegroting nemen en de andere nucleaire mogendheden samen zo’n 20 miljard euro.

Terwijl de militaire strategen aandringen op meer militaire investeringen, besparen de Spaanse en Ierse regeringen op ontwikkelingssamenwerking, respectievelijk 500 miljoen en 250 miljoen euro. De Spaanse socialisten en de Ierse nationalisten zitten daarmee in dezelfde benedenwaartse spiraal als de Italiaanse populisten en de nieuwe, rechtse Nederlandse regering, die jaarlijks zo’n 900 miljoen euro zal korten op ontwikkelingshulp. Die Nederlandse regering zal internationaal bovendien pleiten om de criteria voor officiële ontwikkelingshulp zodanig op te rekken dat ook militaire vredesmissies in ontwikkelingslanden zoals Somalië en Afghanistan op dat budget aangerekend mogen worden.

In het dagelijkse nieuws verschijnen die opmerkingen en beslissingen als losse, korte berichten –als ze het journaal of de krantenpagina’s al halen. Wie ze als puzzelstukken samenlegt op de speeltafel van de geopolitiek, ziet echter dat ze deel uitmaken van een nieuw zelfbeeld van de Europese machtselite. Het pleidooi voor een Europa dat zich vooral met zijn welvaartsstaat, tolerantie en ecologische bezorgdheid –de zogenaamde soft power– op het wereldtoneel presenteert, geldt in die kringen stilaan als naïef en voorbijgestreefd.

De opkomst van economische concurrenten in het Zuiden, de groeiende diversiteit in onze steden, de dreigende tekorten aan fossiele brandstoffen en drinkwater en de complexe klimaatverandering produceren samen een angstige midden- en bovenklasse die in toenemende mate bereid blijken belastinggeld te gebruiken om zich te herbewapenen. Ook al gaat dat ten koste van de solidariteit met de verarmde helft van de wereldbevolking. Hard power is het ordewoord voor het tweede decennium van deze eeuw.

Wat Europese samenlevingen in deze tijden van vergrijzing, fiscale krapte en economische “traaggroei” nodig hebben, is een democratisch debat over prioriteiten en keuzes op lange termijn. Over militaire versus sociale investeringen, over financiële vrijbuiters versus maatschappelijk verantwoord bankieren, over roofbouw versus groene economie… Wanneer onze vertegenwoordigers en topmanagers op de State of Europe echter over democratie spraken, ging het vooral over de noodzaak om tegen de wil van de meerderheid in te gaan. Politieke moed heet dat in die kringen.