Ramadan in België

Half oktober begint de ramadan. Ook in België nemen moslims massaal deel aan de islamitische vastenmaand. Maar geldt deze populariteit ook voor de jonge generatie moslims? En heeft dat een invloed op hun verhouding met de brede samenleving?
Recent onderzoek uitgevoerd door de universiteit van Utrecht stelde een duidelijke afname vast van de geloofspraktijk bij jongeren en hoger opgeleiden uit de Turkse en Marokkaanse gemeenschappen in Nederland. In Vlaanderen zijn er geen gegevens over de religiositeit binnen de islamitische gemeenschap, maar uiterlijke symbolen zoals het dragen van een hoofddoek en het bloeiende verenigingsleven laten vermoeden dat de interesse voor de islam eerder toeneemt.
Huseyen Aydinli van de Turkse Unie: ‘Als met geloofspraktijk het puur rituele wordt bedoeld, zoals vijf keer per dag bidden, dan zijn de jongeren minder praktiserend in vergelijking met de oude generatie. Maar ik denk niet dat er over het algemeen een grote terugval van het islamgeloof aan de gang is. Je merkt dat tijdens het vrijdagsgebed. Daar nemen altijd jongeren aan deel, zeker tijdens de schoolvakanties. Ook op belangrijke momenten komen jongeren naar de moskee.’
Nadia Fadil, die aan de KU Leuven een doctoraat voorbereidt over secularisatie en individualiseringsprocessen bij Maghrebijnse moslims, bevestigt dat: ‘Jongeren zijn minder praktiserend maar ze verwerpen het geloof niet. Ze zeggen bijvoorbeeld dat ze nu niet deelnemen aan het gebed, maar dat later wel van plan zijn. Ook veel meisjes zeggen later de hoofddoek te willen dragen. Het praktiseren wordt gewoon uitgesteld.’
de ramadan neemt het moskeebezoek toe bij alle groepen van de moslimbevolking. Nadia Fadil: ‘Meer en meer jongeren en vrouwen nemen deel aan het gebed van de tarawih -het extra gebed dat tijdens de ramadan ‘s avonds in de moskee wordt gehouden. Verenigingen die voornamelijk gedragen worden door jongeren organiseren dan heel wat activiteiten en geven lezingen. Tijdens de ramadan zijn de moslims en vooral dan de jonge generatie op een bewuste manier met religie bezig.’

Vasten als bewuste keuze


Moslims hebben zich altijd gehouden aan de vasten, zegt Meryem Kanmaz van het Centrum van de Islam van de Universiteit Gent: ‘De vasten is een sociaal en cultureel gebeuren. Daarom is het nooit achteruitgegaan, in tegenstelling tot het gebed, dat je alleen doet en waarover je zelf beslist.’ De sociale druk is dus sterk aanwezig.
Nadia Fadil: ‘Als je eet, merkt iedereen dat. Het zit meer in de sfeer van de hshoema, het onaanvaardbare waarvoor men zich zou moeten schamen. Het is veel zwaarder beladen. Zelfs vrouwen, die vrijgesteld worden van de vasten als ze ongesteld zijn, eten niet in het openbaar. Maar ook wie bewust kiest om niet te vasten, neemt deel aan het sociale leven rond de ramadan, en probeert aanwezig te zijn tijdens de iftar, het verbreken van de vasten na zonsondergang.’
Nieuw is dat de jongeren de ramadan meer en meer vanuit een bewuste keuze beleven. Kanmaz: ‘De manier van omgaan met de vasten is veranderd. De jonge generatie gaat er bewuster mee om en wil de geest van de vasten ook respecteren. Voor hen primeert het spirituele, ze gaan bijvoorbeeld bewuster met het eten om, kiezen voor soberheid in de maaltijden ‘s avonds. Er gaat meer aandacht naar de armen. De familiebezoeken krijgen meer een religieuze betekenis. Mensen gaan op zoek naar de achterliggende boodschap van het vasten en proberen daarnaar te leven.’ Volgens Nadia Fadil bewijst die evolutie dat er een ontkoppeling aan de gang is tussen het culturele en de religieuze: ‘Jongeren nemen deel aan de ramadan, niet omdat de gemeenschap dat verwacht, maar omdat ze moslim zijn.’

Identiteit als opstap voor integratie


‘Godsdienst is meer een individuele zaak geworden’, zegt Nadia Fadil. Maar voor de overgrote meerderheid van de moslims blijft de ramadan een periode waarin de familie en de gemeenschap een grotere plaats innemen dan anders. Voor Naima Charkaoui van het Forum van Etnisch-Culturele Minderheden betekent het feit dat moslims zich tijdens de ramadan extra concentreren op de gemeenschap geenszins dat ze zich daarom isoleren of afsluiten van de bredere samenleving: ‘De eigen culturele gebruiken beleven, is voor de meeste mensen ook belangrijk voor hun identiteit, en dat is de basis voor ontmoeting met anderen. Veel van de activiteiten die door de verenigingen worden georganiseerd, zijn ook gelegenheden om het feestgebeuren te delen met niet-moslims, die daardoor de moslimcultuur een beetje kunnen leren kennen. Ook de berichtgeving in de media biedt zo’n kans. In het onderwijs grijpen sommige leerkrachten de ramadan aan om over de islam of over diversiteit in het algemeen te spreken. Op de werkvloer kan het feit dat sommige collega’s de ramadan volgen een gelegenheid zijn om over zaken als cultuur, identiteit of geloof van gedachten te wisselen.’
Moeten die ontmoetingen tot een harmonieuze samenleving leiden? Volgens Meryem Kanmaz niet noodzakelijk: ‘Ik pleit voor een multiculturele samenleving, punt. Samenleven is op zich al niet gemakkelijk. Conflicten zullen er altijd zijn. De uitdaging bestaat er net in om die conflicten op een menselijk manier op te lossen.’
Moslims identificeren zich vandaag in ieder geval meer expliciet met de islam dan pakweg vijftien jaar geleden. Volgens Nadia Fadil spelen hierbij twee verschillende processen een rol: ‘Jongeren stellen zich de vraag: Wie ben ik? Waar hoor ik thuis? Ben ik Marokkaan, Berber, Belg, …? Deze jongeren vinden in de islam een manier om hun twijfels te overstijgen. Moslim zijn is universeel, transcendent, het is Belgisch noch Marokkaans of Turks. Voor veel jongeren is dit een soort oplossing voor het dilemma rond hun identiteit.’
 Daarnaast neemt het belang van de islam voor moslims toe als gevolg van de recente wereldgebeurtenissen. Fadil: ‘De toegenomen identificatie met de islam is deels een reactie op de toenemende criminalisering van de islam na 11 september en de aandacht voor “het internationaal terrorisme”. Sommige moslims gaan zich meer defensief opstellen, anderen gaan zich meer toeleggen op de religieuze praktijk.’
Zulke toenemende identificatie met de islamitische identiteit werkt integrerend, zegt Fadil: ‘Jongeren gaan zich meer als burger in de samenleving beschouwen, voelen zich meer betrokken en participeren meer, zonder dat ze zich volledig moeten assimileren.
Tariq Ramadan, een islamitisch denker uit Zwitserland, zegt daarover: “Als moslim is het je plicht om in Europa in de brede samenleving te participeren, mee te werken, mee te denken.” Er ontwikkelt zich een nieuwe vorm van burgerschap, die zich zeker niet apart opstelt.’ Stemmen die segregatie tussen moslims en niet-moslims bepleiten, blijven volgens Fadil marginaal, onder andere omdat het leven er zoveel moeilijker door wordt: ‘Werken in een gemengde context wordt bijvoorbeeld onmogelijk. Dat heeft heel verregaande implicaties en is voor veel mensen onmogelijk toe te passen, alleen een kleine minderheid van superovertuigden probeert zich aan zulke levensstijl te houden. De grote meerderheid probeert een evenwicht te vinden tussen de niet-islamitische context en een islamitische identiteit.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.