Oktober 2006

IEDEREEN WERKT VOOR DE MOSSAD
Wie zijn de jongeren met speurende blik die regelmatig in het straatbeeld van de Antwerpse diamantwijk opduiken? Zijn het –zopals vaak gesuggereerd wordt– Mossad-agenten? In de voorpublicatie uit Vrij Spel. Buitenlandse geheime diensten in België beantwoordt Kristof Clerix die vraag.

Kornfeld: ‘Kijk, er is een groep jongens die in samenwerking met de Antwerpse politie op een aantal plaatsen in de buurt nagaat wie binnenkomt en buitengaat. Je ziet ze buiten op straat, aan synagogen, en voornamelijk op feestdagen of bij huwelijken en overlijdens. Maar ze hebben niets met de Mossad te maken.’ Meer details wil Kornfeld niet kwijt over de bewakingsdienst, zelfs de officiële naam van de organisatie houdt hij liever voor zich. ‘Puur uit veiligheidsoverweging: hoe minder informatie publiek is, hoe beter.’ Na een paar dagen rondhangen in het Antwerpse jodenkwartier en verschillende interessante gesprekken met buurtbewoners, vind ik eindelijk een spoor naar de interne bewakingsdienst van de buurt. In het lokale joodse weekblad Shabbat be Shabbasso staat de naam van de dienst in drukletters naast een noodnummer vermeld…

Europese werkgevers in China vrezen een te sociaal beleid
In China ligt een nieuwe arbeidswet voor die bijkomende bescherming moet bieden aan werknemers, o.a. door het moeilijker te maken mensen op staande voet te ontslaan. De Europese Kamer van Koophandel in China leverde een erg kritisch commentaar af op dat wetsvoorstel.

De Kamer verzoekt de wetgever om de vakbonden niet zoveel macht te geven en vraagt vooral de huidige flexibiliteit niet te veel in te perken. Ze suggereert bedrijven vrij te laten bepalen hoe lang ze iemand op proef nemen, zonder overleg met de vakbonden de bedrijfsregels te laten vastleggen en het ontslaan van mensen niet onnodig te bemoeilijken. De Kamer waarschuwt dat te rigide ontslagregelingen “mogelijks kunnen leiden tot minder tewerkstelling”. MO* sprak daarover met de Belgische voorzitter Serge Janssens de Varebeke.

VOEDSELHULP CREËERT ARMOEDE
Chronische honger en vooral hongersnood lijken in Afrika een terugkerend en sterker wordend noodlot. Er gaat geen jaar voorbij zonder voedselcrisis, inclusief dramatische oproepen en schokkende beelden. Voedselhulp was altijd de standaardreactie vanuit de rijke wereld. Maar deze humanitaire geste blijkt eerder onderdeel van het probleem dan de oplossing.
Ruim 200 miljoen mensen in Afrika zijn ondervoed, waarvan jaarlijks 40 miljoen bedreigd worden door acute hongersnood. De FAO rapporteert dat één op drie Afrikanen uit sub-Sahara Afrika onvoldoende toegang heeft tot voedsel voor de basisbehoeften. Naar schatting 28 procent van alle overlijdens in heel Afrika –bijna 3 miljoen per jaar– heeft te maken met ondervoeding.

Vijftig jaar geleden was het continent meer dan zelfvoorzienend, stelt de FAO. Eind jaren zestig exporteerde Afrika nog gemiddeld 1,3 miljoen ton voedsel meer dan het importeerde. Een decennium later was het importoverschot al ruim 4,4 miljoen ton per jaar, in de jaren tachtig al 10 miljoen ton en in de jaren negentig is Afrika “verslaafd” gemaakt aan voedselhulp.
Volgens recent onderzoek van de OESO is voedselhulp duur en niet efficiënt. 90 procent ervan is nog altijd “gebonden” hulp, zegt de OESO, wat betekent dat het voedsel moet worden gekocht en/of verwerkt in het donerende land. Volgens Oxfam wordt van al de voedselhulp die de Verenigde Naties verdelen 70 procent in westerse landen geproduceerd. Volgens de OESO kost deze vorm van voedselhulp liefst 50 procent méér dan wanneer dat voedsel in het ontvangende land zelf of een andere Afrikaanse regio gekocht zou worden.

Vlaams Vredesinstituut uit de startblokken: Schipperen tussen economie en ethiek
Op 20 oktober organiseert het Vlaams Vredesinstituut een colloquium over vredeseconomie en publiceert het zijn eerste rapport over Vlaamse wapenhandel. De defensie-industrie kijkt alvast met spanning uit naar dit rapport. ‘Zolang het Vredesinstituut op een wetenschappelijke manier zijn rol speelt, is het voor ons aanvaardbaar.’

Karel De Gucht zegt dat de geregionaliseerde wapenexport niet de ideale oplossing is, maar wel functioneert ‘omdat het Belgisch buitenlands beleid de toetssteen vormt’. De Gucht vreest echter dat, wanneer regio’s hun eigen wetten maken, het moeilijker zal zijn om daar als federale staat greep op te krijgen. Voor directeur Tomas Baum is een nieuw Vlaams wapendecreet niet problematisch: ‘Als dat Vlaamse decreet kwalitatief hoogstaander is dan de bestaande federale wet, is dat een goede zaak.’

Tribunalen zorgen niet altijd voor gerechtigheid
ALLES GAAT VOORBIJ, BEHALVE HET VERLEDEN
Een burgeroorlog, brutale repressie, apartheid: de onbeantwoorde vragen en het verdriet die zij verwekken, sterven nooit helemaal. Ze schuilen in het hoofd van wie het meemaakte. Ze zitten als fantoompijn in het lijf van wie nadien kwam, hun kinderen en hun kindskinderen. Luc Huyse schreef een boek over het temmen van het pijnlijke verleden. Over het brengen van rust in het hart van wie vandaag en morgen leeft. Maar wat voorbij lijkt, wijkt niet. In deze voorpublicatie uit Alles gaat voorbij denkt Huyse na over de vraag waarom de inzet van tribunalen vol risico’s zit.

Vervolging van afschuwelijke misdaden ligt in principe het dichtst bij wat een internationale rechtsorde slagkracht geeft. Maar, zeggen Boraine en vele anderen, experts van internationale instanties en mensenrechtenactivisten hebben goed praten en prediken. Ook hier staan geregeld praktische bezwaren tussen droom en daad. Het gaat om materiële obstakels, politieke risico’s en soms is het de vraag of tribunalen wel gerechtigheid voortbrengen.

Na een burgeroorlog of een genocide ligt een land in puin. Rechters zijn omgebracht of zijn zelf verdacht. Advocaten zijn er niet of nauwelijks. Gebouwen zijn onbruikbaar. De gerechtelijke machine geraakt dan niet in gang of valt na korte tijd stil. Bovendien hangt justitie voor het bewijsmateriaal af van de medewerking van leger en politie. Maar de samenstelling en cultuur van de ordetroepen ademen vaak nog de geest van het oude regime uit. Zij kunnen documenten vernietigen of achterhouden. Als gevolg daarvan is vrijspraak van sommige daders niet uitgesloten. Dat is schokkend voor de slachtoffers. Beter geen vervolgingen, is al gezegd, dan een operatie die nieuwe schade veroorzaakt.

EEN ZAMBIAANS PLUNDERNETWERK MET BELGISCHE DRAADJES
Op 28 september 2006 zijn er verkiezingen in Zambia. President Mwanawasa hoopt dat de kiezer zijn strijd tegen corruptie zal belonen, maar die kans is klein. Want Mwanawasa blijkt zelf allesbehalve schone handen te hebben. Intussen is Zambia en de wereld nog lang niet klaar met het reusachtige plundernetwerk van ex-president Frederick Chiluba. In de onderzoeken naar dat corruptienetwerk duikt België geregeld op. Tineke Van der Eecken onderzocht de hele Matrix of Plunder, ging naar Zambioa en Londen -waar een proces loopt- en belandde in Brugge en Brussel.
Tijdens hun speurtocht stuitte de Task Force op vastgoed in Brussel dat met Zambiaans overheidsgeld was betaald. Het ging om twee appartementsgebouwen in de Brusselse Atrebatenstraat.

Immobiliënmakelaar Roland Cracco van het kantoor Hugo Ceusters in Antwerpen trad op als makelaar bij de verkoop van de twee appartementsgebouwen. R.S. uit Maldegem is een zakenman die geruime tijd in Zambia verbleef. Beiden werden ervan beschuldigd het op een akkoordje te hebben gegooid met Kabwe die de winst van de verkoop niet aan de staat wilde bezorgen.

Het leven zoals het is: de Niger-delta
DIEPE KLOOF TUSSEN OLIERIJKDOM EN MENSELIJKE ARMOEDE
‘Nigeria is een land van petroleum. Bedrijven halen die eruit, de regering neemt de opbrengsten in ontvangst. De lokale bevolking zelf leeft in armoede en ziet er weinig of niets van terug.’ Zo verklaarde de Vlaamse baggertechnicus Freddy De Bruyn zijn ontvoering in de Niger-delta in augustus dit jaar. Het geweld in de Nigeriaanse olieregio neemt hand over hand toe. Ken Ike-Okere, een Nigeriaanse onderzoeksjournalist, ging voor MO* een kijkje nemen ter plaatse.

Okrika Island heeft alles om een succesrijke toeristische bestemming te zijn: witte stranden, een aangename bries, diepe kreken en een oceaan voor diepzeevissers. Maar er zijn geen flanerende ambtenaren uit Port Harcourt of olie-arbeiders met een vrije dag. Buiten de verarmde inwoners zijn er alleen de Nigeriaanse militairen die zich ingebunkerd hebben op de oostelijke en westelijke waterfronten van Okrika Island. Zij brengen hun dagen door achter honderden zandzakjes met daartussen gesofisticeerde machinegeweren waarmee ze zich willen verdedigen tegen militanten die vaak langs komen varen in speedboten. De witte stranden zijn intussen grotendeels ingenomen door openbare toiletten voor de boomende bevolking die thuis geen sanitaire voorzieningen heeft. Bij eb sleurt het getij alle afval van mens en olie-industrie mee naar de diepte. Er is elektriciteitsvoorziening op het eiland, maar na zonsondergang daalt een diepe duisternis over de stad. Alleen wie een generator bezit, heeft licht. De overkant van de kreek baadt dan in het overdadige licht: daar liggen de olieplatformen en de boten waarop de buitenlandse werknemers gehuisvest zijn. De toegang tot die oorden van beloften wordt strikt bewaakt door het leger.

NAIMA CHARKAOUI en WILLEM VERMANDERE
‘Verdraagzaamheid volstaat niet’
Met de concerten van 1 oktober en de verkiezingen van 8 oktober in het verschiet nodigde MO* twee heel verschillende mensen uit om te reflecteren over de stand der Vlaamse dingen. Willem Vermandere, de 66-jarigeVlaamse liedjeszanger en beeldhouwer, woont in Steenkerke bij Veurne, een dorp met vierhonderd inwoners. Naima Charkaoui woont in Schaarbeek en is coördinator van het Minderhedenforum, een koepel waarbij zevenhonderd organisaties van etnisch-culturele minderheden aangesloten zijn. Ze twijfelt vaak of ze wel genoeg informatie heeft om een uitspraak te doen. Vermandere zegt dat hij ‘maar een liedjesmaker is die in een vers soms de vinger op de wonde kan leggen, een sukkelaar met af en toe een helder moment’.

Willem Vermandere: Enkele maanden geleden zat ik in een tv-programma met Rick de Leeuw, waarbij ik een strofe las uit mijn tekstboek: ‘Dat het Belang een groot succes is, maar dat het in feite een soort abces is / dat het op zich een fenomeen is, maar in feite een Blok aan ons been is…’ Het hele fragment werd weggeknipt. Is het zelfcensuur, uit angst voor de kijkcijfers of voor de reactie van politiek en publiek? Of is het om mij te beschermen tegen de ene of de andere gek die vindt dat wie een gedacht wil hebben maar in de politiek moet gaan, zoals Filip De Winter zegt. Mijn optreden, mijnheer De Winter, dat is mijn politiek. Op het podium moet ik mijn vragen stellen en mijn zorgen uiten.

Naima Charkaoui: Vlamingen vrezen dat de “nieuwkomers” de macht komen overnemen, terwijl allochtonen vrezen dat ze steeds meer aan de kant geschoven worden. Door die polarisering is het bijna onmogelijk om het gesprek aan te gaan. Ik vrees dat we vastlopen omdat de angst voor de andere ook onze politici in de greep houdt. Pas als ze zich bevrijden uit dat diepe wantrouwen zullen ze stoppen met spreken over wij –de Vlamingen– en de allochtonen. En dan kunnen ook nieuwe Vlamingen zich thuis voelen en zullen we opnieuw kunnen spreken over de dingen die we delen in plaats van altijd over de verschillen.

Ecuador: DE BOEREN MAKEN DE PRESIDENT
Op 15 oktober zijn er in Ecuador presidentsverkiezingen. Hoofdthema is niet veiligheid, maar wereldhandel. Vorig jaar wezen de Latijns-Amerikaanse landen bijna unaniem het project voor een eengemaakte Amerikaanse markt af. De VS mikken daarom op vrijhandelsakkoorden met regionale handelsblokken. Ecuador dreigt een dikke stok in die wielen te steken.

Economische groei in Centraal-Azië
‘OEZBEKISTAN EN TURKMENISTAN ZULLEN IMPLODEREN’
Economisch mag de barometer op mooi weer staan, de vooruitzichten voor de ex-sovjetrepublieken in Centraal-Azië zijn vijftien jaar na hun onafhankelijkheid zijn niet erg gunstig. Kunnen islamisten er de gevaarlijke cocktail van repressie, armoede, corruptie en wanbeleid doen ontploffen of blijven ze in de marge?

AMINATTA FORNA: ‘Wie een roman leest, leest de ziel van een gemeenschap’
Sierra Leone roept meteen het beeld op van gruwelijk geweld en uit de hand gelopen onderontwikkeling. Tijd om dat bij te stellen, vindt Aminatta Forna, de Brits-Sierra Leoonse schrijfster die onlangs haar tweede roman in het Nederlands publiceerde. Maanschaduw gaat over vrouwen, gemeenschappen en vooral over mensen zoals u en ik, mensen die gelukkig willen zijn.

Europeanen gedragen zich in Afrika nog altijd alsof de zwarten niet bestaan. Het is niet eens een kwestie van racisme, maar van macht. Wie de macht heeft, negeert de machtelozen. Dat was ook zo met mannen voor de komst van het feminisme: zij stonden er niet bij stil dat hun vrouwen en dochters ook een bijdrage konden leveren. Dat is vandaag net zo met geschoolde, stedelijke Afrikanen die er geen moment aan denken om naar het platteland te gaan en er de mensen te vragen welke toekomst zij wensen en welk land zij willen opbouwen.’

‘DE LEVENDEN STERVEN NIET MEE MET DE DODEN’
Magnum-fotograaf Paolo Pellegrin ging naar Balakot en omgeving, in de Pakistaanse Himalaya, om te kijken hoe het intussen nog is met de miljoenen mensen die vorig jaar in oktober slachtoffer werden van een krachtige aardbeving. MO* had daarover een gesprek met Arif Hasan, een Pakistaans stedenbouwkundig architect die nauw betrokken is bij de wederopbouw in de regio.

‘Wij stelden voor de mensen zelf hun huizen te laten bouwen, aardschokbestendig en voor een deel met recuperatie van het bruikbare materiaal uit het puin. Zij hebben schrijnwerkers, metselaars, elektriciens, zij hebben de kennis. Er was een principieel akkoord voor deze aanpak, maar uiteindelijk werd het plan van tafel geveegd en ging de voorkeur toch naar de aanpak van de grote maatschappijen en hun onderaannemers. Niet alleen ging het idee van participatie van de bevolking daardoor verloren, het wordt allemaal ook veel duurder. Bovendien is de beste manier om corruptie tegen te gaan, de controle van onderuit. Je kan het slechte beheer van fondsen maar bestrijden als er ook een visie en een wederopbouwplan is vanuit de basis.’

En verder:

• Oorlogsberichtgeving is onbetrouwbaar: de mening van Rudi Vranckx en Robert Fisk
• De ecologische kost van verstedlijking
• Energie en armoede
• Chinese arbeidswetten
• De islamitische buren van de EU
• Universiteiten globaliseren
• Groene Stroom: niets voor Vlamingen?
• Re: Deprez: Wouter wordt analfabeet

Een jaarabonnement op MO*magazine kost slechts 20 euro en kan je hier bestellen.