Vakbonden voor rechtvaardige transitie

Om erop toe te zien dat arbeiders een volwaardige plaats krijgen in die transitie, lanceerde het ACV het concept van een “rechtvaardige transitie”. Bert De Wel: ‘Het ACV is vragende partij voor een kordaat klimaatbeleid, maar pleit ervoor dat de overgang naar een groene economie en de creatie van groene jobs op een sociaal rechtvaardige manier zou gebeuren, zowel in het Westen als mét het Zuiden.’ Die groene economie zit vandaag nog te veel in niches vervat, vindt De Wel, zoals hernieuwbare energie, recyclage, lucht- en waterzuivering. Op termijn moeten echter alle jobs bijdragen tot een duurzame samenleving. Het ACV staat helemaal achter de eis voor een streng klimaatbeleid en ziet een specifieke taak voor de vakbonden weggelegd.

‘De milieuorganisaties focussen op ambitieuze klimaatdoelstellingen terwijl bedrijfsleiders waarschuwen voor verlies aan concurrentiekracht. Er is geen verbinding tussen die twee. Ons pleidooi voor een rechtvaardige transitie kan een brug vormen, als een omschakeling naar activiteiten die kunnen leiden naar die klimaatdoelstellingen, gekoppeld aan sociale innovatie. Mensen moeten intussen wel een waardig leven kunnen hebben en hun boterham verdienen. De inhoud van rechtvaardige transitie –een concept dat nog in evolutie is– wordt geconcretiseerd in een zestal principes:

1. bij verschuivingen in de tewerkstelling moeten werknemers kunnen rekenen op een robuust systeem van sociale bescherming.
2. werknemers hebben het recht op vorming en opleiding om mee te kunnen met de technologische innovaties. Werk moet ook “werkbaar” blijven, zodat mensen niet opgebruikt zijn op hun 55ste.
3. per sector moet een economisch transitieprogramma uitgewerkt worden, met een analyse van de toekomstige ontwikkeling en een stappenplan om daar te komen, rekening houdend met sociale overwegingen. De Wel: ‘De chemie is een erg vervuilende sector, maar heeft al heel wat inspanningen gedaan op het vlak van klimaat. Bovendien heeft groene chemie een prominente rol te vervullen in de nieuwe technologieën.’
4. zo’n omschakeling dient tot stand te komen via een volwaardig sociaal overleg in de sectoren en in de ondernemingen.
5. er is nood aan een ambitieus investeringsplan met de overheid aan het roer.
6. onderzoek en ontwikkeling moeten worden ingezet om nieuwe opportuniteiten te creëren. Het debat mag niet verengd worden tot kostencompetitiviteit, verlaging van de loonkost en verhoging van de arbeidsproductiviteit.

Inmiddels heeft het concept van rechtvaardige transitie een belangrijke institutionele inbedding gevonden. Enerzijds werd het op het wereldcongres van het Internationaal Vakverbond (IVV) in juni 2010 door het hele IVV onderschreven. Op de klimaattop van midden december werd het in het Akkoord van Cancún opgenomen. Letterlijk staat er: ‘om de klimaatwijziging aan te pakken, is een paradigma-verandering nodig naar een lagekoolstof- samenleving, die garanties biedt voor een hoge groei en duurzame ontwikkeling, gebaseerd op nieuwe technologieën en duurzamere productie- en consumptiewijzen en een duurzamere levensstijl, terwijl tegelijk een rechtvaardige transitie wordt verzekerd voor de arbeiders, met waardig werk en kwaliteitsvolle jobs.’

De Wel: ‘Sinds de klimaattop van Rio in 1992 is het de eerste keer dat in een multilateraal akkoord verwezen wordt naar de arbeidersklasse. Voor ons is die vermelding een mijlpaal. Op de komende klimaatconferentie in Durban willen we dan ook verder werken om de aanpak voor zo’n sociaal rechtvaardige transitie te expliciteren. Verder vinden we dat ook de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) een plaats zou moeten krijgen op de klimaatconferentie om het concept van rechtvaardige transitie sterker te verankeren in de onderhandelingen.’