Azerbeidzjan volgt Turkije in strijd tegen Gülenbeweging

Erdogan beweert dat aanhangers van de Gülenbeweging zijn regering omver willen werpen. In het afgelopen jaar probeerde hij op alle mogelijke manieren aanhangers van Gülen de mond te snoeren. Op 8 april verklaarde Erdogan tegenover leden van zijn AK-Partij dat hij de kwestie begin april tijdens een bezoek aan Baku ter sprake had gebracht. Tijdens dat bezoek zou hij een lijst met Gülen-aanhangers in Azerbeidzjan hebben overhandigd. Azerbeidzjan is de belangrijkste bondgenoot van Turkije in de regio.

De regering van Azerbeidzjan probeert al enkele jaren de activiteiten van islamitische groepen in te perken. Tot voor kort keerde zij zich echter niet publiekelijk tegen Gülen-sympathisanten of nurçular, een woord dat verwijst naar de twintigste-eeuwse soennitische theoloog Said Nursi die de inspirator is van de onderwijsinitiatieven van Gülen.

Ontslagen

In Azerbeidzjan is de beweging minder belangrijk dan in Turkije. En hoewel vertegenwoordigers van de Gülenbeweging de beschuldiging van Erdogan ontkennen dat hun activiteiten tegen de regering gericht zijn, heerst in Azerbeidzjan wel nervositeit over groepen die zich kritisch opstellen ten opzichte van de regering.

In de afgelopen weken werd volop gespeculeerd op sociale netwerken en in regeringsgezinde media in Baku over de vraag welke leden van de regering wellicht banden met de Gülenbeweging hebben. Eén vermeende Gülen-aanhanger, Elnur Aslanov, de woordvoerder van het kantoor van de president, werd op 17 maart ontslagen.

Begin maart kondigde Khalik Mammadov, vicevoorzitter van het Staatsoliebedrijf van de Azerbeidzjaanse Republiek (Socar), aan dat het bedrijf elf Turkstalige middelbare scholen, dertien examentrainingscentra en de particuliere Caucasus University had overgenomen. Al die instellingen vallen onder het Turkse Era Onderwijs (Çağ Öğrətim). 

Sinds 2011 runt Socar een netwerk van scholen met als doel de Azerbeidzjaanse onderwijsstandaarden te verbeteren. Era Onderwijs, nu bekend als het Azerbaijan International Education Centre, is sinds 1992 actief in het land en staat bekend om gedisciplineerde leerlingen die gevoelig zijn voor de islamitische ethiek en zijn klaargestoomd voor goede universiteiten wereldwijd.

Solidariteit

Het Azerbaijan International Education Centre heeft de relatie met de Gülenbeweging nooit erkend, maar de meeste Azerbeidzjaanse onderwijsspecialisten en politieke experts zien de scholen als onderdeel van het internationale scholennetwerk van de Gülenbeweging. Waarnemers vermoeden daarom dat er een verband is tussen de overname van de scholen en de Turkse verdachtmakingen aan het adres van de Gülenbeweging.

“De Azerbeidzjaanse autoriteiten zullen waarschijnlijk denken dat de scholen op deze manier beter te controleren zijn”, zegt Bayram Balci, een Turkije-specialist in Parijs die eerder werkte voor het Franse Instituut voor Anatolische Studies (IFEA) in Baku.

In maart sloot Turkije particuliere Gülen-scholen, die net als de Azerbeidzjaanse examentrainingscentra, leerlingen voorbereiden op toelatingsexamens voor de universiteit. Erdogan vroeg andere landen hetzelfde te doen. Balci zegt dat de Turkse regering er vermoedelijk bij “broederland” Azerbeidzjan, een land dat nauwe culturele en linguïstische banden heeft met Turkije, op heeft aangedrongen  “aandacht te besteden” aan dergelijke scholen. “Voor de Azerbeidzjaanse regering is dit een goede mogelijkheid om solidariteit te tonen met Ankara.”

Socar, dat samen met Turkije een pijpleiding onderhoudt, zou een natuurlijke kandidaat zijn voor zo’n oefening. Een woordvoerder van het bedrijf wil echter niet reageren op de overname van de scholen. Ook Era Onderwijs reageert niet op interviewverzoeken. De rector van de Caucasus University, Ahmet Saniç, zegt dat hij “voorlopig” niet wil reageren op de kwestie.