Inheemse bevolking - Panamese dam: 1-0

In het oosten van Panama, op zo’n 400 kilometer van de hoofdstad, heeft het Hondurese bedrijf Genisa sinds 2008 een gigantische bouwwerf. Hun einddoel is de constructie van de Barro Blanco, een dam op de Tabasará-rivier met een vermogen van 28.84 megawatt. In Europa wordt goedkeurend geknikt. Het collectief Movimiento 10 de Abril (M-10), die de inheemse Ngäbe-Buglé-bevolking in de regio vertegenwoordigt, is echter sterk gekant tegen de dam. De actievoerders zijn bijzonder verheugd dat de regering eindelijk gehoor geeft aan hun eisen. Protestacties die vandaag gepland waren, gaan niet door.

Regering van het volk

Genisa maakte voor de aanvang van het project een aantal beloften rond het naleven van milieuvoorschriften. Die richtlijnen zijn samengebundeld in het EIA, een milieueffectenrapport. Nu blijkt dat dit milieupact helemaal niet nageleefd wordt. De Panamese overheid, onder de vorm van een regeringscommissie, heeft er daarom voor gekozen om het project te schorsen, ook al is het bijna af. De Panamese Milieudienst ANAM maakte maandag bekend dat het een onderzoek start naar welke regels Genisa niet ter harte genomen heeft.

Manolo Miranda, voorzitter van M-10, is heel dankbaar. Hij noemt de huidige regerende partij de ‘overheid van het volk’. ‘Deze regering luistert tenminste naar de wil van de Panamese bevolking. Wij komen op de eerste plaats.’ President Juan Carlos Varela is sinds vorig jaar aan de macht. Als verkiezingsslogan beloofde hij om de corruptie in zijn land aan te pakken.

Milieu en mensenrechten

Tot het onderzoek naar de overtreden EIA-richtlijnen afgerond is, is de bouw geschorst. Het gaat dus om een tijdelijke maatregel, die de voorbode kan zijn van het definitief stopzetten van de werken – maar evengoed ook niet. Miranda is bang dat het ‘slechts een rookgordijn’ is en dat de werken na de carnavalsperiode zullen hervat worden.

‘Na vijftien jaar actie voeren wordt er eindelijk naar ons geluisterd.’

Dat zegt hij niet enkel uit milieuoverwegingen. De inheemse bevolking vecht al lang voor haar grondgebied. Eens de dam operationeel zou zijn, dreigt dat namelijk te overstromen. Weni Bagama, ook lid van M-10, vertelt dat hun verzet al startte voor 2008, het jaar waarin de bouw begonnen is. ‘Vijftien jaar lang hebben wij oppositie gevoerd tegen de dam. Onze mensenrechten werden geschonden en niemand luisterde. Eindelijk wordt onze stem gehoord. Het is een eerste stap.’

De Panamese regering heeft het project dan ook niet enkel omwille van ecologische bezwaren stilgelegd. ‘Bij de primaire beweegredenen hoort ook het gebrek aan een akkoord tussen de lokale bevolking en de projectleiders’, zegt Mirei Endara, die aan het hoofd staat van ANAM. Een andere reden is van archeologische aard. In de rivierbedding van de río Tabasará bevindt zich een rotstekening uit het precolumbiaans tijdperk, erfgoed dat nu dreigt verloren te gaan. Het gebied rond de rotstekening is heilige grond voor de inheemse bevolking. Hen met harde hand verwijderen van die site druist eens te meer in tegen de mensenrechten.

Europa in fout

De bouw van de dam kon nochtans op veel Europese steun rekenen. De ontwikkelingsbanken DEG uit Duitsland en FMO uit Nederland investeerden elk 25 miljoen dollar (zo’n 22 miljoen euro) in het project. M-10 legde klacht neer tegen beide instellingen. Maar ook vanuit Genève was er geen tegenstand. Het VN-mechanisme voor Schone Ontwikkeling (UNCDM) keurde de plannen goed.

‘Naar mijn weten is dit de eerste keer dat een regering kiest om een UNCDM-project stil te leggen’, vertelt Eva Filzmoser van Carbon Market Watch aan MO*. ‘Het zet aan tot nadenken over de verantwoordelijkheid die internationale instellingen zoals de ontwikkelingsbanken en de VN hebben bij het beoordelen van al dan niet ethische projecten.’

Filzmoser verwijst naar een gesprek dat ze voerde met M-10-lid Weni Bagama op de Klimaattop in Lima. Een van de thema’s die zij aansneden, was de rol van de VN. Bagama hoopte dat de mondiale organisatie vanaf nu twee keer nadenkt voor het bouwprojecten goedkeurt. ‘We willen een voorbeeld stellen aan de rest van de wereld.’

‘De inheemse gemeenschap blijft vechten, tot de dam afgebroken wordt’, voegde Bagama daar aan toe. ‘Dat is de enige manier waarop we onze grond en onze mensen kunnen beschermen.’

‘Het is moeilijk om te zeggen of het project permanent zal geschorst blijven’, zegt Filzmoser. ‘Maar mijn Panamese collega’s en ik denken dat het heel erg waarschijnlijk is.’