Braziliaanse presidente Rousseff in nauwe schoenen

Rousseff speelt met de parlementsvoorzitter de steun van één van de invloedrijkste politici in dat parlement kwijt. De PMDB is de grootste coalitiepartner van haar eigen Arbeiderspartij PT. De parlementsvoorzitter voelt zich geviseerd door de corruptiebeschuldigingen aan zijn adres in de zaak rond het staatsoliebedrijf Petrobras.

De corruptiezaak rond het staatsoliebedrijf sleept al meer dan een jaar aan en breidt steeds verder uit. Samen met verschillende Braziliaanse bedrijven en een vijftigtal andere politici, waaronder voormalig presidenten Luiz Inácio Lula da Silva en Fernando Collor de Mello, wordt hij verdacht van betrokkenheid binnen het schandaal. Hij zou smeergeld hebben aangenomen, maar volgens Cunha zit de Arbeiderspartij van Rousseff (PT) achter die aantijgingen.

Cunha verzekert dat zijn beslissing niets zal veranderen aan zijn institutionele rol binnen het Braziliaanse parlement en dat hij zich publiek nog steeds zal aansluiten bij de standpunten van de regering. Hij stelt echter formeel dat hij persoonlijk vanaf vandaag tot de oppositie behoort.

Tanende populariteit en toenemende tegenkanting

Het politieke klimaat verzuurt door corruptiebetichtingen en onenigheden tussen regering en parlement.

Minister Edinho Silva (PT), van het Secretariaat van Sociale Communicatie, geeft in een interview met de Braziliaanse krant O Globo toe dat het politieke klimaat binnen het land verzuurt door de aanhoudende corruptiebetichtingen en de onenigheden tussen de regering en het parlement. Het is volgens Silva onmiskenbaar dat Brazilië turbulente tijden kent en dat geen enkel land baat heeft bij de overvloed aan onderzoeken naar het corruptieschandaal rond Petrobras. Desondanks beweert hij dat de huidige politieke toestand de regering van Dilma Rousseff niet lamlegt.

De machtsbasis van Rousseff is sinds haar nipte herverkiezing eind oktober smal. Afgelopen maanden waren de straten her en der in het land bezaaid met honderdduizenden protestanten die haar aftreden afdwongen naar aanleiding van de corruptieproblemen en de slinkende economie.

Ook extreemrechtse stemmen beginnen te weergalmen in de straten en op sociale netwerken. Ze varen uit tegen homoseksuelen, inheemse bevolkingsgroepen en diversiteitsquota’s. Ze roepen onder andere om een herinvoering van de doodstraf, vrije wapenhandel en een minimale staat. Ze eisen de aftreding van Rousseff, zelfs als daarvoor beroep gedaan moet worden op het leger.

Uit een opiniepeiling van CNT (Nationale Transportconfederatie) uitgevoerd door het bedrijf MDA blijkt dat de steun die de overheid bij het volk geniet tot 7,7 procent gedaald is. In mei was de goedkeuringsratio nog 10,8 procent. Van zeventig procent van de bevolking krijgt Rousseff een slecht rapport toebedeeld en ruim zestig procent eist haar inbeschuldigingsstelling inzake Petrobras.

Volgens Gilberto Fereira, coördinator van de werkgroep Belgo-Brazil, valt haar beperkte populariteit in zekere mate te wijten aan het feit dat ze een minder charismatische leider is dan ex-president Lula en dat ze een vrouw is in een machistische cultuur. ‘Als je dat optelt bij een conservatief parlement en rechtse gemonopoliseerde media, kan de uitkomst niet anders dan problematisch zijn’, zegt hij.

De uitkomst van de optelsom Rousseff en de conservatieve onderstroom in de samenleving van Brazilië is problematisch.

Een pijnlijke recessie

In juni gingen er in Brazilië, de grootste economie van Latijns-Amerika, 111.199 jobs verloren. Het negatieve resultaat is het verschil tussen 1.453 miljoen aanwervingen en 1.564 miljoen geregistreerde ontslagen die op het ministerie van Arbeid vastgesteld werden. Dat is de grootste daling in die maand sinds 1992. 

De regering onthulde begin juli een beleidsplan om jobs te beschermen. Ze maant werkgevers aan om de werkuren van de werknemers tot dertig procent te verminderen om het hoofd boven water te houden in de zee van de economische crisis. Liever dat dan personeel te ontslaan.

De Braziliaanse economie groeide slechts 0,1 procent in 2014 en de laatste berekeningen voorspellen voor 2015 een economische krimp tot 1,5 procent. De stijgende werkloosheid en de daling van de lonen zijn repercussies van die pijnlijke recessie. De stijging van de werkloosheid zou daarenboven kunnen doorwegen op het consumentenvertrouwen, dat zich reeds op een recordlaagte bevindt. Dat smoort de voorlopige vooruitzichten op een economisch herstel.

Om de economie opnieuw leven in te blazen, heeft de regering een bezuinigingsplan opgesteld. Het bevat een terugschroeving van de publieke uitgaven en belastingsverhogingen. Maar het bezuinigingspakket moet zich eerst nog een weg weten te banen door het potentieel tegendraadse parlement.

Het lage consumentenvertrouwen smoort de vooruitzichten op een economisch herstel.

Het luisterend oor van de V.S.

Begin juli trok de presidente naar Washington om de barsten in de economische banden met de V.S. opnieuw te lijmen. Rousseff hoopt op een aantrekking van meer investeringen van de V.S.  en financiering van infrastructurele projecten. Peter Schechter, directeur van het Centrum voor Latijns-Amerika bij de Atlantische Raad, beweert daarentegen dat het bezoek haar waarschijnlijk enkel voordelen zal opleveren op gebieden als klimaat en onderwijs.

Analysten beweren dat dat een strategie kan zijn om aan het thuisfront te tonen dat ze de exportmogelijkheden van het land veilig probeert te stellen. De V.S. vormt namelijk de tweede grootste exportmarkt voor Brazilië. De Braziliaanse afzetmarkt is ook aanzienlijk voor Amerikaanse technologie- en socialemediabedrijven. Daarenboven hebben belangrijke Braziliaanse bedrijven grote operaties lopen in de V.S., waaronder vliegtuigfabrikant Embraer en vleesverwerker JBS.

De warme ontmoeting tussen Dilma Rousseff en de Amerikaanse president Barack Obama is opmerkelijk, gezien de contacten tussen de twee sinds 2013 koel waren. In dat jaar onthulde klokkenluider Edward Snowden de afluisterpraktijken van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA in Brazilië.

Net na haar bezoek bracht Wikileaks weerom data aan het licht waaruit blijkt dat de spionage-activiteiten nog niet stopgezet zijn. De spionage-agentschappen houden verschillende Braziliaanse ministers en ambassadeurs in de gaten, met een nadruk op politici met financiële en economische bevoegdheden. Die openbaringen reiken verder dan de vorige en zouden de spanning opnieuw kunnen doen oplopen.

Gilberto Fereira betwijfelt dat. Volgens Fereira wou Rousseff met haar reactie in 2013 een internationaal debat op gang trekken rond de spionagepraktijken en het probleem opentrekken. ‘Nu is het een probleem van de wereld en niet enkel van Brazilië’, meent hij. Hij gelooft dat de democratische principes in Brazilië zullen standhouden en vreest nog niet meteen voor de afzetting van Rousseff.